ӘЛЕМДЕГІ ЕҢ ЖЫЛДАМ ҚҰСТАР
Категориясы: Табиғат
Құстар - жердің ең жылдам тіршілік иелері, өйткені жануарлар әлемінің құрлық немесе суда жүзетін құстарының бірде-бір өкілі олармен жылдамдығымен салыстыра алмайды. Ең жылдам қандай құс деген сұраққа тек олардың ұшу ерекшеліктеріне қарап бағалаған жағдайда ғана жауап беруге болады, өйткені кейбір құстар ең жоғары жылдамдыққа шүйілгіштік ұшу кезінде жетеді, ал басқа құстар әдеттегі көлденең ұшады.
Сүңгуірлердің ұшу патшасы – қыран құс сапсан, сұңқарлар тұқымдасының өкілі. Қыран құс сапсан ұшқан құсты аңдып, оның үстінен көтеріліп, қанаттарын қайырады, содан кейін жоғарыдан бас салады. Ол шенгелін бүктеп денеге қысып соққы береді. Нақты есептеулер бойынша, шайырды 25° бұрышпен құлатып, секундына 75 метр жылдамдықпен ұшады; түзу сызыққа жақын бұрышпен құлаған кезде жылдамдық секундына 100 метрге немесе 360 км/сағ-қа дейін артады. Қыран құс сапсан 440 км/сағ дейін жылдамдыққа ие екендігінің дәлелдері бар, бұл кейбір ұшақтардың жылдамдығымен салыстырылады. Қыран құс сапсан қазірдің өзінде бір жарым шақырым қашықтықтан аң аулай бастайды.
Сұңқарлар отбасы өкілдерінің ішінен бүркіт ең жүйрік. Шүйілгіп ұшқанда бұл құс 320 км/сағ жылдамдыққа дейін барады.
Көлденең ұшу кезінде ең жылдам құс - ине құйрықты (тікенді құйрықты) шапшаң, 169 км/сағатқа дейін жылдамдыққа жетеді. Алайда, шапшанның жылдамдығы аң аулауына кедергі бола алмайды.
Жағалтай, сұңқарлар тұқымдасының өкілі, көлденең ұшу жылдамдығында шапшаңмен бәсекелесе алады. Жағалатайдың максималды жылдамдығы - 160 км / сағ.
Көлденең ұшу шеберлерінің арасында үшінші орынды фрегат алады, ол 153 км/сағ жылдамдыққа дейін жетеді.
Жарияланған-2020-10-09 15:17:14 Қаралды-9712
ЧЖАН ЦЯНЬ
Орта Азия мен Қазақстан жеріндегі ру-тайпалық одақтар мен ертедегі мемлекеттердің әлеуметтік-саяси құрылымы, олардың өзара және Орталық Азиядағы көне иелектермен байланысы жөніндегі алғашқы деректерді бізге Чжан Цянь жеткізді.
ОРАЗ МҰХАММЕД ДАСТАНЫ
Казақ жері туралы жазылған тарихи еңбектердің бірі - «Жылнамалар жинағы». Кітап «Ораз Мұхаммед дастаны» деп те аталады. Оны XVII ғасырдың басында қазақ халқының ғұлама ғалымы, белгілі биі Қадырғали Қосымұлы Жалайыр жазған.
ӘУЕДЕГІ ЯДРОЛЫҚ ЖАРЫЛЫС
Әуедегі ядролық жарылыс - жарқыл аймағы барынша жарқыраған сәтте жер бетіне (суға) жетпейтін жарылыс. Әуедегі ядролық жарылыс биіктігі ядролық қарудың қуатына байланысты жүздеген метрден бірнеше километрге дейіңгі аралықта болуы мүмкін.
АҒАШ ШАҢҒЫНЫ АЛҒАШҚЫ КИГЕНДЕР СКИФТЕР
Аяққа киетін шаңғыны алғашқы кезенде халық ағаш ұлтан деп атапты.
ҚЫПШАҚТАР
Қыпшақтар - түркі тілдес тайпалар. Қыпшақтар VII ғасырдан бері белгілі. Қимақтармен X ғасырға дейін тығыз қатынаста болып, олардың тайпалық одағына, кейіннен мемлекетінің құрамына кіреді.