ШЫҒЫС САМОА (Еаstern Sаmоа) - Тынық мұхиттағы Самоа архипелагының шығыс бөлігіне жайласқан ел. Құрамына Тутупла (137 км²), Мануа, Аунуу аралдары, Розе және Суэйнс атолдары кіреді. АҚШ иелігінде. Жері 197 км². Халқы 187,8 мың (2011). Орталығы - Паго-Паго (Тутуила аралында). Әкімшілік жағынан 3 округқа бөлінеді.

Табиғаты. Көпшілік жері биіктігі орташа таулы келеді. Климаты тропиктік пассаттық. Ауаның айлық орташа температурасы 25-27°С. Жылдық жауын-шашыны 80-450 мм. Территориясының 1/2-і орман. Жануарлар дүниесіне кедей. Мұхиттың Шығыс Самоалық бөлігі балыққа бай (акула, бонито, макрель, семсер балық).

Халқының негізі самоалықтар. Американдар, мұхиттық аралдар елдерінен шыққан халықтар да тұрады. Діни нанымы жөнінен тұрғындарының көпшілігі - христиандар. Ресми тілі - ағылшын тілі. Еңбек етуші халқы 9,6 мың (тұрғындарының 35%-не жуығы).

Экономикасының ең басты саласы - балық аулау және консервілеу. Жерінің 2/5-і өңделеді. Басты экспорттық дақылы - кокос пальмасы (4,5 мың т жаңғақ, 300 т копра, 1972). Өздері үшін банан (плантациясы 1 мың га, өнімі 2 мың т, 1972), ямс т. б. егіледі. Шошқа және құс өсіру басым. Өнеркәсіп орындары АҚШ компанияларына қарайды. Экспорт қүнының 99%-і теңіз өнімдерін сатудан түседі. Басқа елдерден (негізінен АҚШ-тан) азық-түлік, құрал-жабдық, тұтыну товарлары әкелінеді. Туризм жақсы дамыған.

Ақша өлшемі - АҚШ доллары.

Германия, Ұлыбритания және АҚШ араларында Самоа аралдарын билеу үшін жүргізілген талас 19 ғасырдың 2- жартысында қатты шиеленісті. Соның нәтижесінде архипелаг бірнеше бөлікке ажырады: қазіргі Шығыс Самоа жері АҚШ қарамағына өтті. 1899 жылы Шығыс Самоа - АҚШ иелігі болып жарияланды. 1900-1951 жылдар аралығында елді АҚШ әскери теңіз флоты, 1951 жылдан Ішкі істер министрліктері басқарды. Шығыс Самоа халқы өзінің саяси бостандығы үшін күресін тоқтаусыз жүргізіп келеді. 1968 жылы елде алғашқы саяси партиялар ұйымдастырылды. 1969 жылы Шығыс Самоаның болашақ саяси статусын белгілейтін комиссия құрылды.