ҚҰРЫЛЫСТА КӨЛІКТІ ҰЙЫМДАСТЫРУ

 

1. Автокөліктер санының есебі
2. Көлік қондырғыларын пайдаланудың ұйымдастыру түрлері

 

1.  Автокөліктер санының есебі

 

Құрылыстағы көлік үздіксіз құрылыс конвейірімен, технологиялық звено бөліктерін зауыт нысандарымен, каръермен, қоймамен және басқа да материалдық ресурстар көзімен байланыстырушы болып табылады. Құрылыстағы көлік мәні құрылыс жұмыстарының үлкен материал сыйымдылығына негізделген және арту – түсіру операцияларының еңбек сыйымдылығына негізделген. Тасымалдау үшін салыстырмалы шығын жалпы құрылыстық монтаждау жұмыстарының 20% құрайды, ал тасымалдау және арту–түсіру жұмыстарының еңбек сыйымдылығы жалпы құрылыстағы еңбек шығынының 40%на жуығын құрайды.

Құрылыс барлық негізгі тасымалдау түрлерін қолданады: автомобильді, темір жол, су, тракторлы және әуелік. Автомобильді көлік- құрылыстағы негізгісі, оның еншісіне құрылыс жүктерінің 80% тиесілі болса, темір жол жәнен су көліктеріне 15 және  5% тиесілі.

Автомобильдік көлік мынадай шешуші артықшылықтарға ие, мобильділік және маневрлік, жүкті технологиялық уақыт бойынша қажетті орынға жеткізу үшін тиімді болып табылады.

Ірі зауыттарда бөлшектер өндірісі және құрылымдар, дайындалған тауарларды орталықтандыру,құрылыс ұйымдарының өндірістік жинақтық және қоймалық шаруашылығын бекіту және орталықтандыруға, Госснаб материалдық техникалық жабдықтау базасын ұйымдастыруды, алдыңғы қатарлы жұмыстарды ұйымдастыруды дамытуға бағытталған; комплекстік бригадамен топырақты экскавация және тасымалдау – индустриаландырудың негізгі факторлары осындай, олар автомобильдік көліктердің рөлінің артуына үздіксіз технологиялық бөліктерін құрылыс процесінде бірдей артуына негіздейді.

Дұрыс соқпақты (1524 мм) теміржол көлігі ішкі құрылыс тасымалы үшін қолданылады, егер тұрғызылып жатқан ірі кәсіпорынның жобасы аумаққа теміржол жолдарын тұрақты енгізуді қарастырады, сонымен қатар қосымша уақытша тармақталу қондырғылары минимумға жақындастырылады.Дұрыс соқпақтардың уақытша жолының құрылысы кезінде жобалау жақын арадағы теміржол станциялармен жобалағанда енгізуші каръер ретінде рационалдық және экономикалық тұрғыда анықталуы тиіс және онда үлкен тасымалдау көлемі жылына 400...500 мың болуы тиіс.

Жіңішке соқпақтардың теміржол көлгігі (750 және 600мм)ішкі құрылыста тасымалдау үшін жабық трассалар бойынша ұзақ периодқа біршама жүк ағымында сыртқы желіде шығусыз, мысалы құмды немесе тастарды каръерден ЖБИ кәсіпорынға жеткізу немесе ірі құрылыс нысанына жеткізу. Жіңішке соқпақ арқылы жеткізу қымбат, дұрысына қарағанда, бірақ біршама арзан. Сол мезетте жіңішке соқпақ жолдарының қондырғысы жеңіл және арзан дұрыс соқпақ жолдарының қондырғысына қарағанда.

Салыстырмалы төмен өзіндік құнына қарамастан теміржол және енгізбелі тасымалдарға қарамастан бұл көлік түрлерін қолдану үлкен еңбек сыйымдылыққа байланысты жақын аралықта қолдану қажет.

Тасымалдаудың орташа аралығында теміржол көлігі қолданылады,: кеніштік емес құрылыс материалдарына -350 км, цементке-700, металға-1000 және орман жүктері-1500 км. Құрылыс жүктердің орташа тасымалдау ұзатылығы 500 км артып түседі.

Ішкі тұрғызылу ретінде тракторлық тасымалдау жолсыз жерлерде, күрделі кедір-бұдыр жерлерде қолданылады,монтаждау аймағына технологиялық қондырғыларды және ауыр жинақтық элементтерді жеткізу және бекіту жинағынан монтаждау орнына орташа арақашықтықта тасымалдауға қолданылады.

Әуе көлігін қолдану шектеулі сипатқа ие,ең бастысы адамдарды, техниканы және қиын жеткізілетін орындарған материалдарды жеткізу үшін қолданылады.Біршама құрылыста вертолеттердің тиімді комплексті тасымалдау монтаждау құралы ретінде қолданылуы артып отыр.

 

2. Көлік қондырғыларын пайдаланудың ұйымдастыру түрлері

 

Құрылыста жаппай жүктерді тасымалдау үшін орташа және үлкен (25..40т) жүк көтергіштікпен қолданылады.

Тасымалданатын жүктердің және парк құрамы сипатына байланысты әмбебап немесе мамандандырылған автомобильдік көліктер қолданылады.

Кейбір жүктердің қатары тәжрибе жүзінде арнайы құралдарды қолданусыз мүмкін емес. Мамандандыру – құрылыста авто көлікті қолданудың тиімділігін арттыруға бағытталған, ол тасымалданатын материалдардың және құрылымдардың сақталуын және сапасына жауап береді.

Көптеген мамандандырылған авто көліктік құралдар жартылай тіркеме немесе тіркеме базасында орындалған, бұл тартқыш автомобильді қолдану тиімділігін арттырады. САС қажеттілігі құрылысты қамтамасыз етуші барлық парктің 20..25 % құрайды(1975жылы 7%).

Әр түрлі құрылыс жүктері тасымалдау жағдайының спецификациялық жағдайымен ерекшеленеді, бұл жеткізудің мамандандырылған құралдарын жүктердің топтары үшін қажеттілікті туғызып отыр. Жасалынған САС жүйесі құрылысты комплекстік мехнизациялау үшін машиналар жүйесінің құрамдық бөлігі болып табылады.

Ерітінді және бетондық қоспаларды негізінен самосвалдарда тасымладайды, бұл жеткізілетін қоспалардың сапасын төмендетеді және материал шығынын азайтады (5..6%). Соңғы жылдары автобетон тасымалдаушы, автобетон араластырғыштар және ертінді тасымалдағыштар кеңінен енгізіле бастады. Жақын аралықта автобетон тасымалдағыштарды қолдану және нысандарды жоюда автобетон араластырғыштарды қолдану жеткзілетін бетондық қоспаларының сандық және сапалық сақталуына кепілдік береді.

Самосвалдардың орнына ертініді жеткізушімен ауысуы ерітінді сапасын сақталуына қамтамасыз етеді. Сонымен қатар әмбебап самосвалға тән үлкен кемшіліктерді болдырмайды – мөлшерлеуші қондырғының болмауы, олсыз бірнеше нысанға ерітіндіні мөлшерлеп бөлудің мүмкіндігінің жоқтығы. Сонымен қатар майда партиялар мен ерітінділерді жеткізу жинақтық құрылысқа қажеттілктер тән.Майда партиялармен жабдықтау уақытылы уақыт тығыз кезінде барлық нысанды ертіндімен жабдықтауға мүмкіндік береді; бір мезгілде материалдың үлкен үнемделуіне қол жеткізіледі.

Кейде тауар қоспалары бадьевоздармен- автомашиналармен, ауыспалы бадьямен жабдықталған 1,5..2,5 м жеткізіледі.

Құрғақ ерітінді қоспалар бункерлерде –контейнерлерде ,арнайы көтергіш рамамен жабдықталған машиналарда жүзеге асырылады, ол өздігінен жүктеуді және өздігінен түсіруді бункерлермен 1 м қамтамасыз етеді.

Сұйық байланыстырғыш материалдар (битум, гудрон, эмульсия) қыздырылған күйде базадан және қоймадан өндіріске автогудронатормен және жартылай тіркемемен –битум тасымалдағышпен тасымалданады. Барлық битум тасымалдағышар және гудронаторлар қыздыру жүйесіне ие , олар тасымалданатын материалдың температурасын 200 С төмен етіп тасымалдауға мүмкіндік береді.

Жеткізіп берушілерден цемент кәсіпорынға арнайы өздігінен түсіретін темір жол платформаларында , жүк көтергіштігі 2,5 және 5тконтейнерлерде жеткізіледі, тағы да бортты автомобиль контейнерлерінде тасымалданады. Контейнерлерді және пакеттерді жүктеуде бортты машиналар және машиналар ашық платформамен немесе қажет кезінде горизонталь жүктерді тасымалдауда авто жүктегіштер қолданылады.

Цемент шығынын жою үшін жаппай тасымалдауда және еңбек шығынан төмендеткенде мехнизацияланған әдіспен тасымалдау жүргізіледі. Цементті жүктеу және түсіру орнын атмосфералық жауыннан және желден бастырмалармен және арнайы жаппалармен және бүйір қоршаулармен қорғайды. Цементті қолмен жүктеуге мүмкіндік жоқ.

Темір бетонды құрылымдар және бөлшектерді авто тасымалдаумен жеткізеді,оны 200-300км арақашықтықта қолданған дұрыс. Ұзақ тасымалдауларды темір жол және су көліктерімен жүргізеді. Ірі өлшемді құрылымдарды және бөлшектерді тасымалдау үшін олардың габариттері сериялы автомобильдердің кузовтары және бөлшектері сәйкес келмейді. Әр түрлі құралдардың үлкен санының болуы құрылыстық құрылымдар және бұйымдар автокөлікпен арнайы қолданыстағы тасымалданады.

Кірпішті контейнерлерде және пакеттерде паддондарда бортты және арнайы автомобиль жабдықтарында 16,5;18;20;50 және 60т жүк көтергіштікпен тасымалданады.

Майда даналап және тауарлық құрылыс жүктерін өздігінен жүктеу үшін қондырғыларға ие көлікпен тасымалдаған жөн. Жүктерді контейнерлік және пакеттік жеткізудің тиімділігі біршама автомашинадағы автономды көтергіштік қондырғыға байланысты. Мұндай көліктердің болмауы біршама арту –түсіру операцияларында арақашықтықты арттырады (30..33% жұмыс уақыты).

Көтергіштік қондырғылармен автомобильдер құрылыстың барлық сатысында қажет:

А) дайындық жұмыстары кезінде нысанға монтаждау көтергіштері ендірілмейді, құрылыс материалдарын және құрылымдарды жаппай жеткізілмейді және жүктер бірқалыпты келіп отырмайды.

Б) интенсивті өндіріс периодында монтаждау жұмысы жалпы құрылытық және арнайы жұмыстар үшін қарапайым монтаждау бригадасын шақырады ;

В)монтаждаудан кейінгі және өңдеу жұмыстары кезінде негізгі монтаждау механизмі демонтаждалады және жүктер орташа партиялармен келеді;

Г) құрылыстың қорытынды периодында – құрылыс аумағынан уақытша ғимараттар, қондырғылар, қолданылмаған материалдар және бөлшектер, жабдықтар және ыдыстар үшін арналған.

Негізінен бұл мақсаттарға негізгі жұмыстан оны шешіп монтаждау механизмі қолданылады, немесе қосымша авто көтергішті жұмылдырады, оның көп уақыты жүкті күту кезінде қолданылмайды.

Әсіресе өздігінен тасымалданатын көліктерде өндірістік технологиялық жиынтыққа мұқтаж, ал жобалау және контейнерлеу қосымша жағымды жағдайды рационалдық қолдануға жасайды.

Әр түрлі өздігінен жүктеуші автомашиналарды құрылымдық белгілері бойынша – қондырғы схемасы бойынша бөледі. Осы көз қараспен отандық және шет елдік авто көліктік құралдарын монтаждық түрде бірнеше топтарға бөлуге болады.

Бірінші топқа мыналар жатқызылады: әр түрлі маркадағы автомобильдер гидравликалық көтергіштермен 0,25..1,5т жүк көтергіштікпен (ур.23.2а);өздігінен жүктелуші тіктеме тасымалдағыштар; авто кранды поезддер механикалық және гидравликалық көтергіштермен 3т жүк көтергіштікпен;авто поезддер 1,7..3 т жүк көтергіштік пен екі көтергішпен ұзын өлшемді бұйымдарды тасымалдауға қолданылады. Осы топтың машиналарымен тасымалдаудың өзіндік құны 5 тен 50% құрайды.

Екінші топқа тербелмелі порталмен немесе монорельстермен тельфермен жүк көтергіштігі 2т қондырғылар жатады (сур.23.2.б,в). Мұндай көліктердің өнімділігі20..30% жоғары емес.

Үшінші топқа кузовты контейнерлер мен автомобильдер жатады, олар өңдеу, арнайы және басқада жұмыстар үшін қоданылады, бұл есеп бойыншат асымалдау құнын 10..15% төмендетеді. Бұл құралдар инвентарлық ғимараттардың контейнерлерін базалау үшін тиімді және темір бетонды бұйымдарды, кірпішті және т.б.тасымалдауда тиімді болып табылады, әсірее 50км арақашықтыққа тасымалдағанда.

Өздігінен жүктеуші авто көліктерді қолданудың ең тиімділігі майда даналап материалдарды оқшаулағыш, жабынды, өңдеу, сантехникалық және электромонтаждық  жұмыстар үшін тасымалдауда тиімдірек болып табылады.