ӨНЕРКӘСІП ОРЫНДАРЫН ҚАЙТА  ЖАБДЫҚТАУ  МЕН ТЕХНИКАЛЫҚ  ҚАЙТА  ЖАБДЫҚТАУДЫҢ  МІНДЕТІ МЕН МАҚСАТТАРЫ

Қоғамның  артып  жатқан  қажеттілігін  қамтамасыз  ету  үшін  өнім  өндірісінің  көлемін  арттыру   үшін  тек  интенсификация  негізінде  қол  жеткізуге  болады,  яғни  өндірістің  материалды – техникалық   базиске  сапалы  өзгерістерді   енгізуге  болады.  Ал  бұл  өзгерістер  өндірістік   қуаттылықты  толық  пайдалануға  және  шикі  затпен  отынның  барлық  түрлерін   қолдануға,  жұмысшылардың  еңбегін  оңтайландыруға,  ол  жұмыстардың   қолайлы  және  өнімді  болу  үшін   мүмкіндік  береді.  Ал  бұл  жағдайда   өндірісті  техникалық қайта  жабдықтаумен  қайта  құру  болып  табылады.

Сонымен  қатар  тағы  бір  факторды - яғни  өндірістің  өнімнің  өзге  түрлерін  дайындауға  да  мүмкіндіктің  туатынын да айту  керек.

Қайта жабдықтаудың  негізінде  ескі  техникаларды  жанасымен  ауыстыру , құрылғыларды модернизациялау,  кешенді  техникаландыру  және  өндірісті  автоматтандыру ,  техникалық  процестердің   жүзеге асырылуын,  өндірісті  ұйымдастыруды  жақсарту  және  жаңаландыру мен   кооперативтендірудің  даму  ерекшеліктерінде  шексіз  заттың  тиімді  түрлерін  қолдану,  шығаратын  өнімнің  сапасын  арттыру,  еңбектің  ұйымдастырылуын  жүзеге  асыру  және  т.б болуы  қажет.

Техникалық  қайта  жабдықтау  және  қайта  құру  жағдайларында  құрылыс  өндірісін  жоспарлау, жобалау,  қаржыландыру,есептеу  және  ұйымдастыруды  ретке  келтіру  мақсатында  кеңейту,  өнеркәсіпті  қайта  құру  және  техникалық  қайта  жабдықтау   ұғымдары  қолданылады.

Жұмыс  істеп  тұрған  кәсіпорынның  кеңеюі - бұл  қосымша  және  жаңа  өндірісті  құру,  жұмыс  істеп  тұрған  цехтар мен   негізгі  объектілердің  қосымша  және  жаңа  өндіріс  аудандарын  құру  үшін,  сондай-ақ  фирмалар мен  өндірістерді  құру  үшін  жүргізетін  жұмыстар.

Егер  жобалық  қайта  өңдеу  процесінің  қажеттілігі  мен  экономикалық  мақсаттылығы  бір  уақытта кәсіпорынның  кеңеюі мен  жүзеге  асатын  жұмыс  ітеп  тұрған  мағынадағы  объектілердің  қайта  құрылатын  жүретін  болса,  онда   сәйкесінше  жұмыспен   шығындарды  кәсіпорынды    кеңейту  жобасының  құрылымына  қосады.  Алайда  еркін  есепте  жеке    бөлімдерінде  қамтиды.  Бұл  жағдайда  мұндай  жобаны  жоспарлы  және   есептік  көрсеткіштерде  жұмыс   істеп  тұрған  кәсіпорынның  кеңеюіне  қатыстырады.

Жұмыс  істеп  тұрған  кәсіпорынды  қайта  құру - жұмыс  істеп  тұрған  цехтар мен  объектілерді  негізгі,  қызметтік  және  дәрежелік   белгілеріне  байланысты,    сол  ғимаратты  еш  кеңейтусіз  ,  негізгі  құрылысты  сақтап  қалып,  оның  техникалық   экономикалық деңгейінің  ғылыми-техникалық  прогрестің  дәрежесіне  жету  және    өнімділік  қуатын  арттыру  үшін   кәсіпорынның  кеменді  жобасы   бойынша  қайта   құрылып  сипатталады.  Сонымен  қатар  бұл  жобада  өнімнің  сапалы  арттыруы  және   ойлы  номенклатурасының  өзгеруін,  негізінен  жұмысшылардың  санын  арттырмай ,   бір  уақытта  олардың  еңбек  жағдайлары  жақсарту  қоршаған  ортаны  сақтауды  қамтиды.

Жұмыс  істеп  тұрған  кәсіпорынды  техникалық қайта  жабдықтау - жеке  өндірістерді,  цехтардың  және  алдыңғы  қатарлы  техниканы  өндіру  негізіндегі   аймақтың,  техниканың - экономикалық  дәрежесін  жоғарлату, технологияландыру,  механикаландыру,  және  автоматтандыру,  модернизациялау  және  ескі   физикалық  қажетті  емес  құралдарды  жаңа  аса  өнімді  және  жұмыс  көрсеткіші   бойынша  жалпы  зауыттың   шаруашылыққа  тиімді  және  көмекші  қызметтері  бар  технологияны  өндіру  іс-шаралары  болып  табылады.

Жұмыс  істеп  тұрған  кәсіпорынды  техникалық  қайта  жабдықтаудың  мақсаты  өнім  шығарудың  барлық  мүмкіндіктегі    интенсификациясы,   өнім  шығарудың  өндірістік  қуатының  артуы,  өнім  сапасының  өндірістік  еңбек  арттырудың   қамтамасыз  ету  бойынша   жақсаруы  және  жұмыс  орындарының  қысқаруының  алдын  алу   және  өнімнің  өзіндік  құнын  сақтау,   материалды  және  отын- энергетикалық   ресурстарды  үнемдеу  ,  содай-ақ  өзгеде   техникалық- экономикалық   көрсеткіштерді  жақсарту  б.т .   Өнеркәсіптегі  құрылыстық- монтаждық   жұмыстардың  үлесі    техникалық  қайта  жабдықтауға  арналған  капитал  қорының  10%  артпауы  керек.

КСРО-да   құрылыс  банкінің  қолдауымен   жүргізілген  3,5 мың   құрылыс   объектілерін  зерттеуден,   қайта  құрумен  техникалық   қайта  жабдықтау   арзан  болған   Жаңа  құрылған  1 рубьлдік   капитан  сыйымдылығының  өнімі   1,21 рубьлді  құраса  ол  кеңейтілген  кәсіпорындарда  1,08 рубьлді ,  қайта  құрылған  кәсіпорындарда  0,48  рубьлді,  ал техникалық  қайта  жабдықталған  кәсіпорындарда-0,83  рублді  құраған.  Жаңа  құрылыс  орнының   шығынды  өтеу  мерзімі 4,8  жылды  құраса , ал  қайта  құрылған  кәсіпорын  шамамен 4  жылды, ал  техникалық  қайта  жабдықталған  кәсіпорындарда   шығынның  өтелуі  шамамен 3,5  жылды  құраған.  Мұндай  жағдайда,   қайта  құру  кезінде  алдынғы  кәсіпорын  ауданымен  тұрақты  жұмыс  күші  жағдайында   өнімнің  шығарылуы  артып,  сапалы  жақсартылатыны  айқындалады.  Ал  қайта  құрылған  кәсіпорын  олардағы  тұрған  және мәдени-тұрмыстық мәніндегі   объектілермен  қамтамасыз  етуде   жаңа  жұмысшыларды  тарту  керек  болады.  Ал    қайта  құрулармен кәсіпорындарды   қайта  жабдықтау  кезінде  бұл   қиыншылықтар  жойылып,  жаңа  құрылыс  орнына  қарағанда    әлеуметтік-экономикалық   жағынан  тиімді  болып  саналады.

Техникалық  қайта жабдықтаумен  қайта  құрудың  туынды   жобасын  дайындау  негізінде   өнімдік  қуатын  пайдалануды  арттыру  бойынша,   өнімнің  шығаруына  арттыру,  еңбектің  өнімділігін  арттыру  бойынша,   өзіндік  құнын  төмендету  үшін  және  өзінің  материал  сыйымдылығын  төмендету бойынша  сәйкесінше  алға  мақсаттар  қойылуы  тиіс.  Сонымен  қатар  бұл  жұмыстар  үшін  құрылыстық-монтаждық ,   жобалық  және  қатарлы  жұмыстар  үшін  капитал  капитал  қажет  екендігінде  қарастырған  жөн.

2.2 Өндірістік  орындардың  ұзақ уақытқа  төтеп беруі мен төзуі

Өндірістік  орынды  кейінгі  уақыттарда  мақсатқа  бағытталған  түрде  сақталу  немесе  функциясының  өзгеруі,  қайта  құрулары,  тұрған  үйлер  сияқты төзу  дәрежесімен  анықталады.

Өнеркәсіп  кешенінің   ғимараттарымен  құрылыстарын   экстутациялау  кезінде  жобаға   материалды,  конструкцияларды  және  т.б. таңдау  кезінде    есепке  алынған  көптеген   табиғи  және  технологиялық  жерлерге  ұшырайды.   Алайда  тәжірибеде  құрылыс  материалдары мен  конструкцияларының   жиынтығы  мемлекеттік  стандарттағы   белгілері  ерекшеленуі  мүмкін .  Сондықтанда  көптеген  факторлардың    көлемдік  әсерлерін   ғимараттар мен  құрылыстардың   жедел  тозуына  жүруі  мүмкін.    Ең  алдымен  бұл   гольваникалық    цехтармен,  тазалау  құрылыстарына  қатысты.

Өндірістік   даму   технологияны  жылдамдығымен,  қысымымен,   температурасымен,  пайда  болуымен  және   агрессивті  ортаның  ықпалымен   механикалық  күш  әсер   екендігі  жағдайдың   пайда  болу  жолмен  жүріп,   бұл  құрылыстың   жылдам  бұзылуына  алып  келеді.

Өндірістік  орындармен  құрылыстардың   мүмкін  болатын  ақаулары  мен  физикалық  төзуді,  келесідей   негізгі  себептермен,   классификациялауы  мүмкін оларды  тудырған  себептер,   конструкцияны  бұзушы  коррозиялық  процестің    механизмін   келтірудегі  қиындықтар.

Моральдің  төзу,   яғни  экономикалық  тиімділікті  жоғалту  екі   формада   жүреді.

Бірінші - олардың  алдыңғы  құнынан  төмендеуі  уақытына   сәйкес  келеді. Ол  қоғамдық  қажетті  еңбектің  құрылыста,  сондай-ақ  объектілерді  көлемінің  төмендеуінен   туындап  отыр.

Екінші - жұмыс  істеп  тұрған  құрылыстың    параметрлерінің  күрт  нашарлап   кетуінен  туындап отыр,   яғни  бұл  кезде   ғимаратта  бұл  өнімді    реорганизация   керектігін  көрсетеді.

Архитектуралық - жоспарлық  құрылымдардың, құрылыстың  үш   негізгі  кезеңімен  топтастыруға  болады: 1.топ-1945ж  дейін  созылған  кәсіпорын,2.топ- 1946ж -1960ж аралығында  созылған  кәсіпорындар  құраса,  3.топ  -1960ж  бергі  барлық  жаңа   салынған  кәсіпорындар  кіреді.

Құрылыстың 2-ші  кезеңіндегі  кәсіпорынның  архитектуралық – жоспарлық құралымы  жоспарланған   шешімдердің  реті  орындалумен,  негізгі  өндіріс  орындарының  жоғарғы  дәрежеде  қорғалумен  сипатталады.   Машина  жасау  кәсіпорындарда  құрылыста  негізінен  күрделі  бір  этажды  жоғарғы  жағы  нақты  ашық  болып  келетін    ғимараттар  қолданылады.

Құрылыстың  3-ші   кезеңіндегі  кәсіпорындарды   жоспарлауда     объекті  жоғарғы   дәрежеде     қорғау  болып  негізгі   ғимараттар  өздерінің  үлкен   көлемімен,  өлшемімен  өлшенеді.  Мәселен  бұл  машина  жасаудың  ірі  кәсіпорынға  қатысты  болуы  мүмкін. Тұтасымен  алғанда  кәсіпорынды  құру  шешімімен  прогрессивті, технологиялық прогрессивтерді  ұйымдасуға  мүмкіндік  берді.