Тақырыбы: «Құрылыс машиналары және жабдықтары туралы жалпы мәліметтер»

 

1. Құрылыс машиналарының классификациясы.
2. Құрылыс машиналарына қойылатын талаптар.
3. Құрылыс машиналардың индексациясы.

 

1. Құрылыста құрылыс машиналарының мыңдаған типоразмерлері тағайындалуына, жұмыс істеу принципіне, өлшемдеріне, күштілігіне, өнімділігіне байланысты пайдаланылады.

Құрылыс машиналары классификацияланады: тағайындалуына (технологиялық түріне) байланысты; жұмыс істеу режиміне; қондырғының күш алу түріне; жүру дәрежесіне және әмбебаптылығына.

Құрылыс машиналарының тағайындалуына байланысты келесі топтарға бөлінеді: тасымалдау, тасымалдаушылар және арту-түсіру; жүк көтеру; жер жұмыстарына арналған; қада қағу жұмыстарына арналған; әрлеу жұмыстарына арналған; бетон және темірбетон жұмыстарына арналған; қол машиналары (механизацияланған құрал-саймандар).

Машиналардың әр тобы топшаларға бөлінеді (мысалы, жүк көтеру машиналары төрт топшадан тұрады – домкраттар, тебедкалар, подъемниктер және крандар). Әр топша машиналардың бөлек-бөлек типтерін құрайды. Олар бөлек түйіндерінің конструкцияларының айырмашылығы немесе бүтін машиналардың айырмашылығы (мысалы, подъемниктер, мачталы, шахталы, скипті және ішекті (струнные) болып бөлінеді). Машиналардың әр типі бірқатар типтік өлшемдерден (модельдерден), конструкциялары ұқсас, бірақ өзарапараметрлерінің айырмашылығынан тұрады (мысалы, ковштың сыйымдылығы, жүккөтергіштігі, өлшемі және массасы, өнімділігі, қуаттылығы және с.т.б.).

Жұмыс істеу принципіне байланысты машиналарды периодтық іске асыруы (циклдық), бір жұмысты бірнеше периодта қайталау жолымен және өнімді циклды беру түрі (құрылыс крандары, бір шөмішті эксковаторлар және погрузчиктер, бульдозерлер, скрекерлер және т.б.), және үзіліссіз іске асыру машиналары (конвейерлер, көп шөмішті эксковаторлар және артқыштар, ерітінді тасымалдайтын насостар және т.б.) болып айырылады.

Қондырғының күш алу түрі бойынша машиналар іштен жанатын двигательдер, электрлік, гидравликалық және пневматикалық двигательдер болып айырады. Көп құрылыс машиналары аралас тарту түріне жатады, мысалы дизель-электрлік және дизель-гидравликалық (көп тарағандар), дизель-пневматикалық, электрлігидравликалық, электрліпневматикалық және с.т.б.

Жүру дәрежесіне байланысты машиналар стационарлы, көшіп-қондырылатын және жылжымалы болып бөлінеді. Ең соңғылар жұмыс уақытында немесе тасымалданғанда жүреді және олар өздігінен жүретін, прицепті және жартылай прицепті болуы мүмкін.

Әмбебаптық дәрежесіне байланысты машиналар көп мақсатқа пайдаланылатын әмбебап, әртүрлі ауыстырылатын қондырғылар жабдықталған және арнайландырылған, жұмыс қондырғысының бірақ түрімен жабдықталған және бір технологиялық  жұмысты орындауға арналған (қада қағу балғалары, бетонды насостар) болып айырылады.

2. Құрылыс машиналары өзінің тағайындалуына сәйкес болуы керек және өнімділік мүмкіншілігін максималды қамтамасыз етіп және сол өндіріс жағдайларында жұмыс өнім бірлігінің құнын минимумға келтіру, сонымен қатар ауыспалы пайдалану жағдайына көндігуі. машина минимальді массасы, қарапайым, берік, құрыстырылған жатқан және тасымалдау уақытында ыңғайлы, сыртқы күштер әсеріненаударылып кетпеуіне орнықты талаптарына жауап беру керек. Машина үлкен сенімділік және шыдамды, оңай техникалық қызмет көрсету және жөндеу, пайдалы уақытында тиімді, жұмыс істеу жағдайын қауіпсіз қамтамасыз ету, жұмыс істеуге ыңғайлы болуы керек. Машинаның сыртқы түрі соңғы техникалық  эстетикаларға талаптарға  жауап беру керек. Машиналар қоршаған ортаны ластамау керек.

Өздігінен жүретін машиналар үлкен маневрылығымен және өту мүмкіншілігі (проходимость) жоғары болуы керек. Маневрылығы – машинаның  жүру мүмкіншілігі және тар кіші минимальды радиустарда бұрылуы. Өту мүмкіншілігі – машинаның әртүрлі қыр-ой жерлерден және кіші су бөгеттерінен өту, әлсіз көтергіш қабілетті топырақтардан жылжыуы.

3. Барлық шығарылған ққрылыс машиналарына бірыңғай индексация жүйесі бекітіліп таралған, сол себепке байланысты әр машинаға шығарылған орыннан индексация (марка) беріледі. Бұл индексацияда әріптік және сандық белгілеулерден тұрды. Сандардың алдында орналасқан индекстің негізгі әріптері машинаның түрін белгілейді. Мысалы, ЭО– бір шөмішті эксковатор (эксковатор одноковшовый), ЭТР – роторлы траншейлі эксковатор (эксковатор траншейных роторных), ЭТЦ – роторлы шынжырлы эксковатор (эксковатор траншейно-цепных), ДЗ – жер қазу тасымалдау машиналары (землеройно-траншейных машин), ДП – дайындау жұмыстарына арналған және тоңған топырақтарды өңдейтін машиналар (машины для подготовительных работ и разработки мерзлых грунтов), ДУ – топырақтарды және жол жабындарын тығыздайтын машиналар (машины для уплотнения грунтов и дорожных покрытий), КС - өздігінен жүретін жебелі крандар (кранов стреловых самоходных), КБ – мұнаралы құрылыс крандары (строительных башенных кранов), СП – қадаларды ендіруге арналған қондырғылар (оборудования для погружения сваи), БМ – бұрғылау және бұрғылау-кранды машиналар (бурильных бурильно-крановых машин), СО- әрлеу жұмыстарына арналған машиналар (машины для отделочных работ), ТЛ – лебедкалар (лебедок), ТМ – көп шөмішті артқыштар (погрузчиков многоковшовых), ТО – бір шөмішті артқыштар (погрузчиков одноковшовых), ТП – подъемниктер (подъемников), ТК – конвейерлер және           (конвейеры и питожели), ИЭ – электрлі қол машиналары (ручных машин электрических), ИП – пневматикалық қол машиналары (ручных пневматических машин), ИВ – вибраторлар (вибраторов) және т.б. Индекстің сандық бөлігі негізгі машинаның техникалық сипаттамасы келтіріледі. Индекстің сандық бөлігінен кейін қосымша әріп қосылуы мүмкін, ол машинаның реттік модернизациясы, оның арнайы климаттық орындалу түрін белгілейді.

 

Тақырыбы «Жер қазу – тасымалдау машиналары»

1. Жер қазу – тасымалдау машиналарының жалпы сипаттамасы
2. Бульдозер
3. Скреперлер
4. Өздігінен жүретін грейдерлер

1. Жер қазу – тасымалдау машиналары деп жұмыс органдары пышақ, екіі жұмысшы бірдей атқаратын – массивтерден қабаттар айырып және сол екпінімен төсеу орнына топырақты тасымалдайды. Бұл группаларға келесі машиналар жатады: бульдозерлер, скреперлер, автогрейдерлер және грейдерлер. Бұл машиналардың бульдозерлержәне скреперлер өнеркәсіптік және азаматтың құрылыста кңінен қолданылады.

Жер қазу - тасымалдау машиналарының әр моделінің индексі болады, онда әріптік және сандық белгілеулер ендірілген. Индекстің бастапқы екі әріпі машинаның группасын белгілейді, қалған сандық – модельдің тіркелген реттік номері, индекстің сандық бөлімінен кейін әріптер – реттік модернизациясын (А,Б,В,....) және машинаның климаттық атқаруы. Жоғарыда көрсетілген әріптерден басқа өздігінен жүретін скреперлердің модернизацияланған  индексіне М және П әріптері мүмкін. Автоматтандырылған басқару жүйесі бар бульдозерлер және скреперлер индексіне соңғысына 1 деген сан қойылады, келесі индекстің үш негізгі санынан кейін, ал модернизацияланған машиналарда әріптен кейін қойылады. Автогрейдерлердің индексіне жоғарыда көрсетілген саннан және әріптенкейін тере арқылы үш сан қойылады. 1,2,4,6, олардың модернификациясын белгілейді.

2. Бульдозерлерді 1-4 категориялық қабат топырақ торын өңдеу және тасымалдауға, сонымен қатар жортасты және тоңған топырақтарды босатуға қолданылады. Олардың көмегімен құрылыс алаңын жоспарлауға, үйінді жасауға, ойпандарды және қазан шұңқырларды өңдеуге, топырақтарды тегістеу, басқа машиналар төккен, фундаменттер және коммуникациялар астына траншейлер қазу, шұңқырларды, траншейлерді, қазан шұңқырларды және ғимарат іргетасының  айналасын көму, алңды қардан, тастардан, өсімдік қабаттарынан, түбірлерден, майда талдардан және құрылыс қоқыстарынан тазалайды. Бульдозерлердің құрылыс өндірісінде кеңінен қолданылуы олардың конструкциялардың қарапайымдылығын, беріктілігін және пайдаланылуда тиімділігі, жоғарғы өнімділігі, қозғалмалығы және әмбебаптылығымен анықталады.

Бульдозер тағайндалуы бойынша, тарту класы бойынша және базалық машинаның жүру қондырғыларының типі бойынша жұмыс органының конструкциясы және отвалды басқару жүйесінің типі бойынша класификациланады.

Тағайындалуы бойынша  бульдозерлер жер қазу – тасымалдаудың негізгі түрлерін атқаруға қолданылатын жалпы және әртүрлі топырақтарда жұмыс жасайтын қосалқы тағайындалулары және арнайы қаситтері ерекше топырақтар немесе технологиялық  жағдайларда арнайы жұмыстарды орындауға арналған болып бөлінеді. Соңғылары (арнайы) итергіш бульдозерлер, жер асты және су асты бульдозерлер жатады.

Тарту класына байланысты базалық  машиналар кіші габарит (класс 0,9 дейін), жеңіл (класс 1,4...4), орташа (класс 6....15), ауыр (класс 25...35), және өте ауыр (класс 35-тен жоғары) болып бөлінеді.

Жүру қондырғылардың типі бойынша  шынжыр табанды және  доңғалақты болып бөлінеді.

Жұмыс органдарының конструкциясы бойынша бульдозерлер жоспар отвалының бұрылмайтын және бұрылатын отвалымен ол тракторға перпендикулярлы немесе 53 градусқа дейін екі жаққа продольді оске бұрышпен орналасуы мүмкін.

Басқару жүйесінің типі бойынша бульдозерлер гидравликалық және механикалық басқару болып бөлінеді.

3. Скреперлер өздігінен жүретін немесе принципті жер қазу тасымалдау машиналары болып келеді. Олардын жұмыс органы доңғалаққа бекітілген ковш, оның астынғы жағына топырақ қабатын кесуге арналған пышақ орнатылған. Скреперлер қабаттарды кесуге, тасымалдауға, тегістеуге және 1-4 патегариялық топырақтарды алаңды құрылысқа инженерлік дайындауда, топырақты  аздап нығыздауға , кварталдарды жоспарлауға, үйінді жасауға,  енді трагшейлерді өңдеуге және ойпандарды әртүрлі ғимараттарды дайындауға және т.б. арналады. Көбінесе скреперлерді суланбаған орташа топырақтарда (құмайт, саздақ, топырақтар) , ірі тасты құрылымдар болмаған жағдайда жұмыс істейді. Скреперлермен ауыр топырақтарды өңдегенде оларды алдын кесу қабаты қалындығыша босатып алады. Скреперлердің бастапқы бірқатар машиналардың негізгі параметрі ковштың геометриялық сиымдылығы болып табылады.

Скреперлер классификацияланады: ковштың сиымдылығы бойынша – кіші ( дейін), орташа () және ауыр сиымдылықты ( жоғары) машиналар; ковшқа енгізу әдісі бойынша – топырақ қабатын жылжу күшімен кесіп пассивті енгізу, қырғыш көмегімен күштеп енгізу; ковштан төгу әдісі бойынша – ковш қабырғасын алдыға жылжитын күштен төгу, машинаның жүруі бойынша ковшты алдыға аударып еркін төгу; тарту қондырғылардың  агрегаттау әдісі бойынша – принцепті; шынжыр табанды тракторларға және екі ості доңғалақты тягачтарға, өздігінен жүретін, бір ості және екі ості доңғалақты тягачтарға агрегатталған; жұмыс қондырғыларын басқару әдісі бойынша -  арқанды  блокты, гидравликалық және электрогидравликалық басқару.

Қазіргі уақытша шығарылатын скреперлер гидравликалық және электрогидравликалық жұмыс органын басқару жүйесі болады, ол ковшты күштеп түсіруін, көтеруін және төгуін, кесу қабатын өзгертуін, ковштын алдын  көтеруін және түсіруін қамтамасыз етеді. Ковш пышағын топыраққа күштеп енгізуді кесу қабатының қалындығын тура туралауға, топырақ жию уақытын азайтуға және нығыз топырақтарды толық өңдеуге мүмкіндік береді.

4.Автогрейдерлер өздігінен жүретін жоспарлау профилдау машиналары болып келеді, олардын негізгі жұмыс органдары толық бұрылатын грейдерлердің пышағы бар отвал қызмет етеді. Отвал  автогрейдерлердің продольді осіне бұрышпен алдынығы және артқы пневмодоңғалақты жүру қондырғылары мосттар арасында орналасады. Автогрейдерлер жүру барысын пышақтар топырақтарды кеседі және отвал оны шетке ысырады.

Автогрейдерлерді жол ұүрылысында, үлкен емес үйінділер және профилді ойпандар ғимараттарында, котлован түптерін тазалау, аландарды жоспарлау, траншейлерді, оларды, шұңқырларды, каналдарды көмуге жоспарлау және профилдеу жұмыстары үшін, сонымен қатар жолдарды, құрылыс алаңын, қала жолдарын және алаңдарды қысқы уақытта қардан тазалауға қолданылады.

Автогрейдерлерді 1...3 категориялық топырақтарда қолданылады. Автогрейдерлердің жұмыс істеу процесі реттік жүрістерден тұрады, онда топырақтарды кесу, оны тасымалдау, тегістеу және ғимарат бетін жоспарлау болып іске асырылады.

Автогрейдерлер констуктивтік салмағы бойынша, трансмиссия түрі бойынша, доңғалақтардың схемасы және борттың берілу түрі бойынша классификацияланады. Конструктивтік салмағы бойынша автогрейдер жеңіл (12 т. дейін), орташа (15 т. дейін) және ауыр (15 т. жоғары) болып бөлінеді. Автогрейдерлердің доңғалақты схемасы АхБхВ формуласымен анықталады, мұнда А – басқарылатын доңғалақ остерінің саны; Б – тартатын доңғалақтар осінің саны және В – остердің жалпы саны. Автогрейдерлердің доңғалақты схемасы жеңіл және орташа типті 1х2х3, ауыр типі 1х3х3.

Трансмиссия түрі бойынша автогрейдерлерді механикалық және гидромеханикалық трансмиссиясымен бөлінеді. Гидромеханикалық трагсмиссия автогрейдер жүріс жылдамдығының автоматты және бірқалыпты ауысуын қамтамасыз етеді.

Борттың берілу түрі екі түрлі болады – борттық редукторлар түріне (жеңіл және орташа автогрейдерлерді) және бөлек тартатын мосттар (ауыр автогрейдерлерде).

 

Тақырыбы «Жер қазу машиналары»

 

1. Эксковаторлар туралы жалпы мәліметтер
2. Бір шөмішті құрылыс эксковаторлары.
3. Траншейлі эксковаторлар.
4. Тізбекті траншейлі эксковаторлар.
5. Роторлы траншейлі эксковаторлар.

 

1. Эксковаторлар өздігінен өздігінен жүретін жер қазу машиналары болып келеді, олар топырақты қазуға және тасымалдауға арналған. Эксковаторлар бір шөмішті негізгі жұмыс органының перидтық (циклдық) жұмыс істеу принципі, сонымен қатар ковштың әртүрлі сыйымдылығы және көп шөмішті тоқтаусыз жұмыс істейтін эксковаторлар болып бөлінеді.

Бір шөмішті эксковаторлар жұмыстарды бөлек көп қайталанатын циклдармен іске асырылады, сол уақыт ішінде қазу және топырақты тасымалдау операциясы бөлек және бірінен кейін бірі іске асырылады. Жұмыс істеу процесі кезінде машина периодты келесі топырақ көлемін қазуға орын ауыстырады.

Тоқтаусыз жұмыс істейтін эксковаторлар топырақты қазу және тасымалдау біруақытта және тоқтаусыз іске асырылады. Осындай эксковаторлардың еңбек өнімділігі бір шөмішті эксковаторлардан жоғары, олар 2/3 жұмыс уақытын топырақты тасымалдауға және жұмыс қондырғыларының орын ауыстыруларына жоғалтады.

Тағайындалуы бойынша бір шөмішті эксковаторлар құрылыстың универсалды (әмбебап) – жер жұмыстарына және құрылыста арту түсіру жұмыстарына, карьерлі – карьерлердегі құрылыс машиналарын өңдейтін болып бөлінеді.

Тағайындалуы бойынша тоқтаусыз жұмыс істейтін эксковаторлар ойпаңдарды төртбұрыш және трапеционалды, профильді, бойлық қазатын машиналар болып бөлінеді. Олар су желілері және әртүрлі тағайындалған коммуникацияларға траншейлер қазатын (траншейлі эксковаторлар, китледарды және су ағындарын қазатын машиналар), жоспарлау және милеративті жұмыстарға арналған машиналар.

Өнеркәсіптік және азаматтық құрылыста бір шөмішті құрылыс жәнетраншейлі эксковаторлар көп қолданылады.

2. Құрылыс эксковаторы деп негізгі ковштың сыйымдылығы 0,25...2,5 м³, әртүрлі ауыстыратын жұмысшы қондырғылары орнатылған бір шөмішті универсалды эксковаторлар аталады. Құрылыс эксковаторлары I-IV категориялық топырақтарда жер жұмыстарына арналған. Унификацияланған ауыстыратын жұмыс қондырғыларының көмегімен (40 түріне дейін бар) олар арту-түсіру, монтажды, қада қағу, жоспарлау, тазалау және басқа да жұмыстарды орындай алады.

Құрылыс эксковаторының топырақты өңдегендегі жұмыс циклі келесі атқаратын опрациялардан тұрады: топырақты қазу (ковшты топыраққа толтыру), забойдан ковшты топырағымен көтеру, төгетін орынға ковшты бұру, ковштан топырақты тасымалдау қондырғысына немесе обвалға төгу, забойға бос ковшты бұру және оны бұрынғы орнына қазудың келесі операциясына кірісуге түсіреді.

3. Траншейлі эксковаторларды құрылыста сызықты жер асты коммуникацияларды ашық түрде төотбұрышты және трапеционалды профильді траншейлерді қазғанда (газ, мұнай, су және азық жүйелеріне, канализация және жылу жүйелерін, кабельді байланыс жүйелерін және электр қондырғыларына), сонымен қатар ғимараттар және үймереттер астындағы ленталы фундаменттерге траншей қазғанда қолданылады. Олар өздігінен жүретін көпшөмішті немесе шөмішсіз жұмыс органдары бар жер қазу машиналары.

Траншейлі эксковаторлардың өнімділігі жұмыс уақытында тоқтаусыз жүріп және массивтен топырақты айналып жұмыс істейтін ковштардың көмегімен бөлгенде, бір шөмішті эксковатордан 2...2,5 есе көп, 1 м³ өңделетін топырақтың жұмыстардың үлкен сапасы және аз энергия шығыны. Сонымен қатар траншейлі эксковаторлар жоңған топырақтарды өңдей береді.

4. Тізбекті траншейлі эксковаторлар тоңбаған топырақты өңдеу үшін пневмодоңғалақты және шынжыр табанды тракторларға орнатылған бір тізбекті және екі тізбекті қырғыш жұмыс органы орнатылған, сонымен қатар тоңған топырақтарды өңдеуге арналған арнайы тізбекті жұмыс органы кескіштермен (с резцами) жабдықталған.

Тізбекті траншейлі эксковатордың схемасы суретте келтірілген.

5. Роторлы траншейлі эксковаторлар шынжыр табанды тракторға немесе арнайы тягачтарға бекітілген немесе жартылай прицепті қылып орнатылған болып келеді және I-IV категориялық тоңбаған топырақтарды, ірі тас қосындылары жоқ (300 мм дейін), сонымен қатар беттері қатқан тоңған топырақтарды әр түрлі тереңдікке төртбұрышты және трапеционалды профильді траншейлерді өңдеуге арналады.

Роторлы траншейлі эксковаторлардың траншейлері алу тереңдігі ротордың диаметрімен анықталады. Қазу тереңдігінің көбеюі ротордың диаметрі мен массасының көбеюімен байланысты, сондықтан РТЭ рационалды қазу тереңдігінің шегі 3м аспайды. Тягачтардың дизельдерінен негізгі атқаратын механизмдеріне (роторлы доңғалаққа, отвалды конвейерге, шынжыр табандарға) және қосалқы қондырғыларға (жұмыс органын көтеру механизміне және конвейерге) энергияны беру механикалық, гидравликалық  және электромеханикалық трансмиссиялар көмегімен іске асырылады.

Роторлы траншейлі эксковатордың схемасы суретте келтірілген.

 

Тақырыбы: «Қада қағу жұмыстарына арналған машиналар және қондырғылар».

 

Орнатқан кезде екі түрлі қадалар қолданылады – қағатын (дайын) заводтарда темірбетон және металды және бұрғылап енгізетін темірбетон қадалары. Котловандардың, құдықтардың және траншейлердің судан қорғау қабаттарын (ограждение) орнатқан кезде металды және темірбетон шпунттар қолданылады. Дайын қадаларды және шпунты енгізу үшін қада енгізгіш агрегаттар, кокерлар мен кокерлік және қада бұрайтын жабдықтарды қолданады. Қондырғылардың кейбір түрлерін, сонымен қатар алдында енгізілген элементтерді суыруға қолданылады.

Дайын қадаларды батырудың технологиялық циклы мына операциялардан тұрады: қаданы ілу, жобалы жағдайға орналастыру, енгізгіштермен қаданы жобалы белгіге дейін топыраққа енгізу, қада соққыш қондырғыны кезекті қаданы батыру орнына жылжыту. Қада енгізгіштер конструкциясы бойынша, тоқты пайдалану түрі бойынша және жұмыс істеу принципі бойынша әр түрлі болып бөлінеді.

Өнеркәсіптік және азаматтық құрылыста ең көп қолдану табылған – соққы әсерлі қада қаққыштар, оған қадалы балғалар жатады.

1. Қадалы балғалар ауыр ұратын бөліктен, цилиндр тәріздес барып қайтатынбағыттағыш конструкция, поршень штогымен, штанг және т.б. Балғаның ұру бөлігі қада басына кезекші соққылар береді. Балғаның бағыттағыш бөлігінде балғаны қадаға бекітуге және туралауға арналған қондырғы бар.

Балғаның жұмыс циклы екі жұмыстан атқарылады – бос (холостой) (ұру бөлігін соңғы үстіңгі деңгейге көтеру) және жұмысшы (ұру бөлігінің астыға жүруінің үдеуі және қадаға соққы береді). Қадалы балғалардың тарту бойынша механикалық (аз қолданылады және көп шығарылмайды), ауа-булы, дизельді және бөлігінің массасы, бір соққының ең көп энергиясы, ұру бөлігінің ең көп көтерілу биіктігі, соққының минуттағы жиілігі болып табылады.

Ауа-булы балғалар 0,5-тен 0,7 мПа сығылған ауаның немесе пар энергиясының көмегімен жұмыс істейді. Мұндай балғалардың екі түрі қарастырылады: жай – бір жаққа жұмыс істейтін, энергия тек қана жұмыс қондырғысын көтеруге, ал түсіруге балғаның өз күшімен іске асырылады және екі жақтан жұмыс істейтін балғаның түскендегі энергияға қосылатын энергия, сол себепті ұру энергиясы ұлғаяды және жұмыс циклының ұзақтығы қысқарады.

Жай ауа-булы балғалардың ұру бөлігінің құрамы шойынды қабықша массасы 1800…8000 кг ішінде цилиндр орнатылған цилиндр штокпен поршеньді басқарып отырады

Жай жұмыс істейтін балғалардың қызметтерінің айырмашылығы аз. Олардың жұмыстарын басқару -  жартылай автоматты.

Дизельді балғалар іштен жанатын, екі жақты дизель принципімен жұмыс істейтін, тік жұмыс істейтін двигатель болып келеді. Олар құрылысты өзінің энергия қажет етпейтіндігімен, мобильділігімен, конструкциялары қарапайым және берік. Сонымен қатар үлкен өсімділігімен көп таралған.

Дизель балғалар ұру бөлігінің бағыттаушы түрі бойынша құбырлы және штангілі болып бөлінеді. Құбырлы дизель балғаның ұру бөлігінің бағыттаушы қызметін жылжымайтын құбыр атқарады, ал штангілі дизельде – екі штанга қызметін атқарады. Штангілі балғаның жылу камерасына дизельді жанар майды шашу – форсункалы, ал құбырлыда – соққылы.

Покровты қондырғыға дизель балғаларды захваттар және көтеру-түсіру қондырғылар көмегімен (балғаны көтеріп-түсіруге арналған) іледі. Және покровты қондырғының лебедкасының арқанына бекітіледі.

Дизель балғалардың орташа (ұру белгісінің массасы 600 кг дейін), жеңіл (1800 кг дейін) және ауыр (2500 кг дейін) болып келеді.

Гидравликалық қада қағу балғалары қазіргі шығарып жатқан типі бойынша гидравликалық балғалардың ұру бөлігінің массасы 500 …7500 кг және бір ұрғандағы энергия.

2. Виброенгізгіштер (дірілдетіп енгізгіштер). Виброенгізгіштер батырылатын элементтердің өсін бойлау жиілігі мен амплитудасы белгілі бір шамадағы тербелісті береді, соның арқасында топырақ пен оған батырылушы элемент аралығындағы үйкеліс еселігі күрт өзгереді. Олар құмды және суға қаныққан құмайт топырақтарға металл шпунттарды, құбырларды, темірбетонды қадаларды және сыртқабықшаларды (оболочка) батыруға, сонымен қатар оларды топырақтан шығаруға қолданылады.

Виброенгізгіштер кіші жиілікті (n≤10 Гц) және үлкен жиілікті (n≥16,6 Гц) болып бөлінеді.

Кіші жиілікті виброенгізгіштерді біртекті әлсіз топырақтарға үлкен массалы темірбетон қабықшаларын және ұзындығы 12 м дейін қадаларды енгізуге қолданылады.

Үлкен жиілікті виброенгізгіштер су байланысқан топырақтарға бетінің кедергісі аз элементтерді: шпунттарды, құбырларды және профильді металдарды ұзындығы 10 м дейін қолданылады.

Дірілдетіп істейтін балғалар енгізілетін элементке вибрациялық және ұру импульстарын бере алады, сонымен қатар тығыыз топырақтарға ұзындығы 13 м дейін металды шпунттарды, 20 м дейін метал қадаларды және құбырларды енгізуін қамтамасыз етеді.

Дірілдетіп істейтін балғаларда біртекті суға қаныққан топырақтарға темірбетонды қадаларды батыруға және топырақтан құбырларды, қадаларды және шпунттарды шығаруға қолданылады. Шпунтты суырғыштардың ең көп тараған түрі – виброұру әдісінде вибробалғалар түрінде жұмыс істейтін шпунтты суырғыштар жатады. Олар клинді және гидравликалық қалпақшаларымен жабдықталады және өздігінен жүретін жебелі крандармен, экскаваторлармен, крандармен және кокерлі қондырғылармен бірге жұмыс атқарады.

3. Кокерлар және өздігінен жүретін кокерлі қондырғылар.

Қадалы балғалар, виброенгізгіштер, вибробалғалар және басқа да енгізгіштер

кокерлардың және өздігінен жүретін (өздігінен жүретін машиналар базасында) кокерлі қондырғылардың ауыспалы қондырғылары болып табылады. Олар қаданы қажетті орынға тасуы және белгіленген орынға қажетті бұрышпен орнатуға, қадаға қада енгізгіштерді орнатуға, қада енгізгіштерді және қадаларды енгізгенде туралау жұмыстарын атқарады.

Кокерлардың және кокерлі қондырғылардың негізгі параметрлері: жүккөтергіштігі – Q (ілінген қаданың, қалпақшаның және қада енгізгіштің қосындылық массасы), мачтаның биіктігі – Н_м (кокердің тірек жазықтығынан үстіңгі жүк блогының өсіне дейінгі арақашықтық), мачтаның құлашы – L (бұрылу платформасының айналу өсінененгізілетін қаданың вертикальді өсіне дейінгі арақашықтық), мачтаның бойлық орнату еңістігі – β, көлденең орнату еңістігі – γ, кокерлі қондырғының тұру жолы – К, жалпы салмағы – m_k.

Кокерлі қондырғылар рельсті жүру қондырғыда және рельссіз жүру қондырғыда іске асырады және универсалды, жартылай универсалды және жай болып үшке бөлінеді.

Универалды – толық бұрылатын платформада, құлаш ұзындығын өзгертуі, вертикальді және енкішті қаданы енгізу үшін мачталы кокердің бойлық және көлденең енкіштігі.

Жартылай универсалды – толық бұрылатын платформада, қаданы вертикаль деңгейде ендіру немесе қаданы еңкіш енгізгенде покровты мачталы қондырғы тек қана енгіш деңгейде ұстап тұруы.

Жай – бұрылатын платформа механизмдері болмайды, тек қана қаданы вертикаль деңгейде енгізеді, құлаштың және мачталы кокердің жұмыс еңкіштігі өзгермейді.

        

 

Пайдаланған әдебиеттер тізімі

1. Кудрявцев Е.М. Комплексная механизация строительства.М.АСВ.2005-416с.

2. Строительные, дорожные и коммунальные машины. Оборудование для производства строительных материалов. Справочник. Том IV- 9. Под общ. ред. И.П. Ксеневича. М. Машиностроение. 2005- 736 с.

3. Волков Д.П., Крикун В.Я. Строительные машины.-М.Изд.АСВ, 2002-376 с.

4. Волков  Д.П.   Строительные  машины   и   средства  малой  механизации   -М.:Академ. 2006-416 с.

5. Крикун В.Я. Строительные машины. М. АСВ. 2005- 314 с.

6. Домбровский Н.Г. и др. Строительные машины. М.АСВ. 2002- 528 с.

7. Волков Д.П. и др. Машины для земляных работ.- М.: Машиностроение, 1992 -448 с.

8. Современная техника в строительстве. Журнал. 2006, 2007 г.

9. Мауленов Ж.К. Бурцев В.В., и др .Грузоподъемные машины.(Теория, конструкция и расчет) Уч. пособие. Алматы, КазГАСА. 2002- 215 с.

10.  Мауленов Ж.К. Бурцев В.В., и др. Машины непрерывного транспорта. Алматы, КазГАСА. 2003- 137 с.

11. Мауленов Ж.К. Бурцев В.В., и др. Погрузочно-разрузочные машины. (Теория, конструкция, расчет). Алматы, КазГАСА. 2005- 137 с