Тақырыбы. Бірінші дүние жүзілік соғыстан кейінгі халықаралық қатынастар және Қытайдағы Революциялық күрес (1918 - 49)

            1. Бірінші дүние жүзілік соғыстан кейінгі Қытайдың экономикалық және саяси дамуы – 1917 жылы Қытай үкіметі Антанта блогының жағына шығып, Германияға қарсы соғыс жариялады. Соғыс жылдары Еуропа елдерінің Қытайға экономикалық ықпалының әлсіреуі Қытай кәсіпорындарының дамуына едәуір мүмкіндік туғызды. Соғысжылдары және соғыстан кейінгі жылдары жеңіл өнеркәсіп анағұрлым даму жолына түсті. 1913-1920 жылдары аралығында Қытай ұлттық капиталына 675 кәсіпорын салынды. Ұлттық капиталдық қорлануы – жаңа Қытай банктерін құруда көрініс тапты, экономикалық саяси бірлестіктер, фабрикалар тоқыма өнеркәсібі, монополиялық жұмыс фабрикалар өте қарқынды дамыды. Жапон Монополистері Қытайдағы өнеркәсіп өндірісінің дамуына көлемді қаржы аударды. 1914 – 1921 жылдар ішінде Жапония Қытайда, жалпы алғанда, 222 зауыт – Фабрика салды. Осы уақыт ішінде Қытайдағы Жапон Шахталарында көмір өндіру 2,2 тоннадан 3 млн тоннаға жетті. Жапония Қытайдың өзінің экономикалық қажеттіліктерін қаржыландырушы 26 банкке әмірін жүргізе алды. ХіХ ғасыр мен ХХ ғасыр Қытай өзінің толық экономикалық дербестігіне қол жетті.

            3. «4 мамыр» қозғалысы 1919 жылы4 мамыр қозғалысы себеп болды. Қозғалыстың басында студенттер жастар тобы тұрды. 4 мамыр күні Пекин университетінің студенттер тобы көтерілді. Полицияның жазалау әрекеті Қытайдағы оқушы жастарының ереуілдерін тудырды. Жұмысшылар әлеуметтік топтар, ұсақ шаруалар, дербестік жұмысшылар, қала өнершілері, саудагерлер, кедей топтары болды. Қозғалыстың шығу себебі – париждегі бітім туралы конференцияда Қытайдың ұлттық мүддесі ескерілмеді. Германия иелігіндегі болған Қытайдың Шаньдун провинциясын Жапонияға беру жөніндегі империалистік державалардың әділетсіз шешімі жарияланды. Қытайда 150 қала мен 10 млн. астам тұрғындарды қамтыды, анти империалистік соғысқа 70 мың жұмысшы қатысты. 4 мамыр қозғалысы Қытайдағы ең ірі және ең күшті анти империалистік қозғалыс болды. Онымен санасуға мәжбүр болған Париждегі Қытай үкіметінің ресми өкілдері Версаль – Вашингтон шартына қол қоюдан бас тартты.

4. ҚКП – құрылуы бағдарламасы – Компартия Орталық комитеттің председателі – Мао Цзэ – дун ҚКП Орталық Комитеттің бас хатшысы – Дэн Сяюпин ҚКП Орталық кабинет саяси бюросының тұрақты комитет мүшелері: Мао Цэз – дун, Ля Шао – ци, Чжоу Энь-лай, Чжу Де, Чене Юань, Дэн Сяо – пин және т.б.

            5. 1925-1927 ж.ж. Қытай революциясы – Еуропада революциялар аяқталып, жұмысшы қозғалысы бәсеңдеген соң, Комунистік Интернационал мен Кеңес Одағының назары Қытайға ауды. 1925 жылы наурызда Сунь Ятсен қайтысболған соң Гоминьдан мен ҚКП Орталық  Комитетінде Чэнь Дусю мен мао Цэздуннің ықпалы күшейді, олар коммунистер Гоминьданмен Одақтан шығуға тиісті деп есептеді. Ал Поминданныңбасшылығы Чан Кайшидің қолына көшті 1925 жылы Кеңес Одағының өкілдері Солтүстік Қытайдан әскер бөлімдерінің  біреуінің басшысы Фэн Юйсянмен байланыс орнатып, оған қару-жарақ т.б. бере бастады. 1925ж. 1 шілдеде Гуанчжау үкіметі өзін Қытай Республикасының Ұлттық үкіметі деп жариялады да, елді біріктіру жолын іздеді. 1927 жылдың көктеміне қарай Ұлттық – Революциялық әскер Ухан, Шанхай, т.б. ірі қалалары алып, елдің жартысына жуық бөлігінде Поминданның билігі орнады.

            6. Гоминьдан диктатурасының орнауы 20 жылдардағы 1925 – 1927 ж.ж. ұлттық революцияның негізгі нәтижесі саяси құрылыстың өзгеруі болды. 1928 жылдың соңына қарай бүкіл ел Гоминдандық ұлттық қатарлы мемлекеттер Чан Кайши үкіметін мойындады. Ағайын туысқандық жершілдік, жемқорлық жаңа режимнің сипатты белгілеріне айналды. Нанкии Қытай республикасының астанасы болып жарияланды.

7. Жапонияның Қытайдағы сыртқы аргессиялық саясаты – 1928 жылдың жазында Гоминдан  әскерлері Пекиннен Чжан Цзомен мен оның жақтастарын қуып жіберді. Гоминьдан үкіметі бүкіл Қытайлық ұлттық үкімет деп, ал Нанкии – Қытайдың астанасы деп жариялады. 1928 ж – АҚШ пен англия, 1929ж. – Жапония, Германия, Италия т.б. мемлекеттер оны ресми түрде мойындады. Жапония 1931 жылы Манчжурияға басып кірді. Қытай үкіметі ұлттар лигасына арыз берді. Жапоншының сыртқы саясаты Қытай экономикасын саясаттық билікті тоқтатып, Қытай елін басып озуды көздеді.

            9. Қытайдағы азамат соғысы. ҚХР – жариялануы. 1927-1937 жылдарындағы азаматтық соғыс – Чан Кайши басқарған Гоминдан режимінің біршама табыстары болды. 1927-1937ж. екінші азаматтық соғысқа алып келді, бұл күрес іс жүзінде тек 1949 жылы аяқталып, ҚХР – жариялануын алға қарай итермелеген кезең. 1927-1937 жылдары аралығында Оңтүстік және орталық Қытайда 15 астам Кеңестік аудардарда 300 мыңға жуық сарбаздары бар Қызыл Армия бөлімшелері құрылды. Оның төрағасы Мао Цзудин болса, Қызыл Армия қолбасшыларына Чжу Дэ тағайындалды. Жаңа революциялық орталықтар ұйымдастырылды.