Тақырыбы. Африка: саяси әлеуметтік процестерді және халықаралық қатынастардағы жаңа тенденциялар.

            1. Африканы қайта бөлісу және герман отарлары – Солтүстік Африкада орналасқан араб елдерінің бір тобы (Алжир, Марокко, Тунис) Магриб елдері деп аталады. Алжир мен тунис тұтастай, ал морокконың бір бөлігі Францияның отарлық иеліктері болы. Алжирді Францияның ежелгі отары ретінде Француз генерал – губернаторы биледі. 1881ж жаулап алынған Тунисте және 1912ж. Марокконы бөлу нәтижесінде Франция иеленген  Танжер облысында жергілікті өкімет сақталды. Германия – Камерун, Конго, Того мемлекеттері бірінші дүние жүзілік соғысқарсаңында отары болды. Пермания экономикалық салық, азық-түлік бағдарламасын енгізді. Елді ішкі және сыртқы тауар айналым қару жарақ бағдарламасын Камерун, Конго, мемлекеттеріне қойды. 1940ж – Франция жеңілген соң, Алжир Пермания мен Италияны азық-түлікпен, шикізатпен қамтамасыз ету көзіне айналды. 1943ж. жазынан бастап Алжирде генерал Шарль де Голль басқарған Француз ұлт-азаттық комитеті орналасты. 1944ж. комитет Алжир халқына сайлау құқығын берді, алайда оған автономия беру талабын орындамады. Тунистегі азаттық қозғалыстарда 1920ж. құрылған «Дүстүр» (конституция) партиясы жетекші роль атқарған. Судан және египет мемлекеттері Осман империясының отарлары болды. Ағылшын, Голландия, Испания мемлекеттері бұл жерде өзінің отарлық иеліктерін жүргізді.

            2. Африка қоғамының дәстүрлі институттарының әлсіреуі және жаңа заман жағдайдағы трайболизмнің ролі. 1881ж-1912ж-1972ж елдегі отарлық саясат 1921-1922ж.ж. жүргізілген ұлт-азаттық қозғалыстар – ішкі және сыртқы тауар айналымдарының әлсіреп, ел экономикалық жағдайлар нашарлауы дәстүрлі институттардың әлсіреуін тездетті. 1950ж Африкада Эфиопия және Либерия мемлекеттері трамболизм ролін атқарушы мемлекеттерге қатарына ілінді. Трамболизм ролі елді экономикалық айналымнан шығарып – ел күш әл қуатын саясатын көтеру саясатын жүргізді. 1945ж. Біріккен ұлттар лигасы, кетіп орнына Ұлттар Ұйымы енуі жаңа Африка мемлекеттері үшін өте тиімді болды.

            3. Панофриканизм, коммунизм, саяси партияларды құру идеялары – панофранизм 1963ж Африка Демократиялық комунистер – елдегі кірістерді азайтып, шығартуды дамыту идеяларын құруды көздеді. 1965ж. Африка Социалистер тәуелсіз партия – отарлық езгіден құтылу, құру идеясы Африка мемлекеттерін тәуелсіздікке жеткізді. 1967ж. – Либерал социалистер партиясы – ұлттық буржуазия – мемлекеттік патриатизм ұстанушы халық өкілдері. 1969ж. Біріккен Ұлттық Тәуелсіз партиясы – Заир, Гвинея, Ботсвана үш мемлекет өкілдері – ел біртұтастық және әлеуметтік халықаралық және елді қамтамасыз ету шараларын  ұстаушы буындар. Ел құру идея панафриканизм коммунизм саясатын  жүргізді. Бұлардың атқарған жұмысы Африка елдеріне тиімді болғанын көрсетті.

            4. Африка екінші дүние жүзілік соғысжылдарында (1939-1945ж). екінші дүние жүзілік соғыс басталғанда англияныңталабынан Египет Үкіметі елде әскери жағдай енгізді. Соғыс жылдарында Египет одақтастардың Таяу Шығыстағы қарулы күштерін азық-түлік керек жарақатарын қамтамасыз етіп отырды, 1945 жылы ақпанда Египет Германия мен оның одақтастарына соғыс жариялады.

            Екінші дүние жүзілік соғысжылдары – Африка елдері тағы да жұмыс күші мен шикізат ретінде пайдаланылды. 2 млн. африкандықтар Германия мен Италияға қарсы соғыс қимылдарына қатысты. Осы кезеңде Африка елдерінде нәсілшілдік пен отаршылдық езгіге қарсылық сезімі күшейді, жаңа саяси партиялар мен ұйымдар пайда болды. Олар елдің тәуелсіздігін жеңіп алу, халыққа білім беру, ұлттық экономиканы дамыту мақсаттарын көздеді.

            5. АҚШ-тың Африкаға енуі және саяси экономикалық АҚШ-Президенті Д.Рузвельт 1947ж. - өзінің елдік саясат 4 пактісі арқылы Африка еліне саяси экономикалық көмектесу, Африка елдерін жақсартып, елге ақшалар несие ретінде беріліп отырды. Грумен АҚШ президенті – «Трумен доктринасында» - 400млн АҚШ, Греция, Туркия және Африка елдеріне бөлгендігін көрсетті. 1949ж. Мариям жоспарында Африка мемлекетін 35000$ ақшаны екі жылдық адам басына шағып Африка даму қорын алтын, күміс, мұнай ішкі және сыртқы заттарын толық пайдаланды. АҚШ-тың Африкаға еніп саяси экономикалық жүргізуі екі елге де тиімді болғандығын дәлелдетті.

            6. Кеңес Одағы  және Африка халықтары – кеңес Одағы Ресейде буржуазиялық азаматтық мемлекеттерден кейін1917ж. өмірге келді. Африка халықтары XVIII-XIX ғ. Голландия, Испания, Германия, Франция мемлекеттер отарлық кезеңінде пайда болған халықтар 1881 – 1957 ж. өз өмірін отарлықпен өткізген Африка халықтары қиын қыстық кезеңдерді басынан кешірген халықтар ХІІ ғысарда өздерінің көздеген тәуелсіздік мақсатына қол жеткізді. Кеңес Одағы 1990ж. ыдырап елде ТМД құру идеясынған болатын кеңес Одағы халықтарына – Түрік, Тәжік, Өзбек, Қазақ, Қырғыз, Грузин, Молдава, Литвалықтар, Эстон халықтары жатты. Африка халықтарына – Негрлер, Арабтар, Иран, Ирак халықтары жатты.

            7. Халықаралық оренадағы Африканың  жас мемлекеттері, Камерун, Гвинея Бисау, Мозамбик, ангола, Алжир, Тунис мемлекеттері – ОПЕК, БҰҰ, АТЭС халықаралық оренада ұйымдарына мүше. Алжир, Тунис – мұнай, алтын, хромит заттар мен әлемде ең байыпты мемлекеттер, Гвинеу Бисау, Мозамбик – лазурит, мыс, жеңіл және ауыр өнеркәсіптік экономикалық державалық мемлекеттер. Камерун, Ангола – дәрі дәрмек, әскери күшті армия. Нато мемлекеттеріне мүше екендігін көрсетті, бұл жас мемлекеттер 1975-1977ж. өз тәуелсіздіктерін жариялаған жас мемлекеттер.

            8. БҰҰ-дағы Африка тобының қызметі және оның маңызы. 1945ж. 18 маусым айында дүниеге Сан-Францискода БҰҰ келді. БҰҰ алғашқыда 10 мемлекет қосылды. 1953-1955ж. Эфиопия және Либерия мемлекеттері қосылды, 1960-1961ж. 27 қаңтар айында Бенип мемлекеттері қосылды. Африка тобының қызметі – халықаралық ұйымды бақылау, ел тыныштығы біртұтастығы мен қауіпсіздігі, мемлекеттердегі басқа мемлекеттің күштілік озбырлық саясатын тоқтату. Ел мызғымастығы бибітшілік және саяси салаларды қолдау, - осы іс шаралар Африка елдерінің БҰҰ енгізіп жатқан әлемдегі Африка халықтарының саясаты маңызды болды.

            10. Африкадамуының жаңа тенденциялары. Бүгінгі  Африка авториторлық билік және демократияны дамыту. Экономикалық индустриалды жаңа демократия – ел шекарааралық мемлекеттермен Африка халықтарын елдерін әлемдік елдермен қарым қатынасжасату іс-шараларын жүргізу. Жаңа тенденцияларға мемлекеттерді ішкі салық қарыздарын құтылып, әлемдегі 50 мемлекетке қосу, инвистициялық импорт және экспорт салаларын дамыту. Мемлекет аралық қарымқатынастар жолын дамыту жаңа тенденцияларға қосқандығын көрсетті.