Тақырыбы: «Әскери патриоттық тәрбие негіздері»

 

МАЗМҰНЫ

 

Кіріспе................................................................................................................

2: Әскери-патриоттық тәрбиенің пәні, мақсаты және міндеттері..

3: Әскери-патриоттық тәрбиенің қағидалары ................................

4: Әскери-патриоттық тәрбиенің әдісі мен формасы......................

5: Қазіргі Қазақстанның қоғамдық - саяси жағдайы. Тәуелсіздік жағдайындағы халықтық қозғалыстардың даму жолдары. Қазіргі қоғамның дамуындағы басты жағдайы шынайы тәуелсіздік және консолидация...........

6: Мемлекеттіліктің моделдері. Мемлекеттің бірізділігі: егемендіктің параметрлері. Мемлекеттің бірізділігі: жаңа моделдің инвари­анттары; Мемлекеттің бірізділігі: жетістік жолдары..........................................

7: Жастардың Отан қорғауға дайындығын тәрбиелеу. Төменгі, орта, үлкен  жастағы оқушыларды әскери-патриоттық    тәрбиелеу. Жоспарлы әскери-патриоттық тәрбиелеуге басшылық ету ...........................

8: Ұрыстық және еңбек дәстүрлерінің мәні мен оның тәрбиелік маңызы. Ұрпақтар сабақтастығы концепциясының мазмұны. Қоғамның идеялық нығаюы Қазақстанның прогресттік жағдайы..............................

9: Оқу үдерісі бойынша оқушыларда Отан қорғау дайындығының қалыптасуына әсер ету қызметі..........................................................................

10: Тактикалык, оқ ату, саптық дайындықта, сондай-ақ тарих, әдебиет, география және т.б. пәндерінде оқушылар бойында Отан қорғауға дайын болу сезімін қалыптасуындағы оқытушының жұмыс жүйесі....

11: Оқушы жастарды әскери-патриоттық тәрбиелеуде түрлі үлгілерді пайдалану. Халықтың соғыс және еңбек даңқы орындарына саяхат жасауы, соғыс және еңбек бұрыштарын, бөлмелерін, мұражайларын ашу

12: Соғыс еңбек ардагерлерімен кездесулер, тақырыптық кештер, коғамдық-саяси оқылымдар мен ақпараттарды ұйымдастыру және өткізу....

13: Жаппай қорғаныс және спорт жұмысын жоспарлау және өткізу. Оқу орында жаппай қорғаныс әдісін және түрлі формаларды пайдалану.......

14: «Қалқан», «Ұлан» және тағы басқа әскери-спорттық ойындарды ұйымдастыру мен өткізу, сондай-ақ денешынықтыру бойынша «Президенттік тест» талаптарын орындау......................................................

15: Жастарды әрі қарай патриоттық және әскери - патриоттық тәрбиелеуде ел Президентінің баяндамасында, үндеуінде, жарлықтарында жетілдіру мәселелері ...........................................................................

Практикалық және семинар сабақтарының тақырыптарының тізімі......

Студенттердің өз бетінше  жүргізетін жұмыстарының номері мен аталуы

 

2: Әскери – патриоттық тәрбиенің мақсат және міндеттері

 

1. Әскери-патриоттық тәрбиенің мақсаттары.
2. Әскери-патриоттық тәрбиенің міндеттері.

 

1. Әскери-патриоттық тәрбиенің мақсаттары. Әскери– патриоттық тәрбие – мемлекеттік органдардың, қоғамдық бірлестіктердің және ұйымдардың жастарда жоғары патриоттық түйсікті өз Отанына шын берілу, өзінің азаматтық парызын орындауға дайын болуды құруға бағытталған көп жоспарлы, жүйелі, мақсаты іс – әрекет.

Әскери – патриоттық тәрбиенің мақсаты – жастарда азаматтылық патриоттылықты дамыту. Оларда өмірдің әр саласында керекті белсенді көрінулерді құру.

Осы мақсаттарға қол жеткізу үшін келесі негізгі міндеттерді орындау талабы орын алады:

• жастардың санасында және сезімінде патриоттық құндылықтарды, көзқарасын және сенімдерін, Қазақстанның мәдени және тарихи өткеніне ілтипат мемлекеттік, әсіресе әскери қызметтік деңгейін келтіруді бекіту;
• жастарда Отанға шын берілудің дамуын қамтамасыз ететін тиімді, жеке әскері – патриотың жүйе қүру;
• әскери – қызметтік тєрбие жұйесініњ түтас қызмет ету єсерін қамтамасыз ететін оныњ ішінде ЌР Ќарулы күштер қатарында қызмет етіп жатқандарда қамтамасыз ететін механизм қүру.

Әскери-патриоттық тәрбиенің негізгі мақсаттары жастарды өз отанының адал патриоты болуға тәрбиелеу . Бүгінгі жастар отанымыздың келешегі, сондықтан олармен санасу, пікірін тыңдау қоғамға белсене араласуына көмектесуіміз қажет болып саналады.

Әскери патриоттық тәпбиенің негізгі алатын қоғамдағы ролі ерекше болып саналады.

Жастарды өзінің еліне деген сүйініспеншілікке тәрбиелеу, патриоттық тұрғыда ерекше болып саналуы мүмкін.

Патриоттық тәрбиенің негізгі мақсаты мен міндеттері  қоғамыздағы өзгерістердің барлығына жастардың араласуына бірдей ықпал жасау, оған негізінде мектеп жасынан отанға деген сүйінспеншіліктерін артыруы қажет ол дегеніңіз патриоттық тәрбие негізін түсіндіру болып табылыды.

Жастардың патриот деген сөзге  мағанасын нақты түсіндіру үшін  оларға  жиі ардагерлермен кездесу өткізу әртүрлі патриоттық тұрғыда жарыстар өткізу қоғаммен тікелей байланыстыру біздің мақсатымыз болуы тиіс.

2. Әскери-патриоттық тәрбиенің міндеттері. Әскери-патриоттық тәрбие міндеттері  жастардың көзқарасын қоғамдағы күнделікті өзгерістермен  айқындалуы қажет соған бейімделуі керек.

Патриоттық тәрбиенің өзінің халқына деген үйінспеншілікті мектеп ұжымында тәрбиелік мәні мен айқындалуы керек. Тәрбие жалпы жас жеткіншектерге отбасынан басталуы қажет. Отбасылық тәрбие жастарға қоғамға тез араласуына ықпалын зор тигізеді.

Әскери патриоттық тәрбиенің негізгі ықпалы жастарға отанының адал болуына патриоттық сезімін тудыратын, өзінің қоғамға бір ықпалын тидіретіне  қуаныштылығын туғызуы тиіс. Қоғамдағы өзгерістер жастарғада ықпалын тигізеді себебі, жастар қазіргі уақытта қағамның белді бір мүшесі болып табылады. Жастардың қазіргі патриоттық тәрбиенің  мақсат мен міндеттеріне саналы көз қараспен қарайды ол дегеніңіз өзінің отанына деген сүйінспеншілігін  бар екенін айқында берілуі болып табылады.

Отанға деген сүйінспеншіліктің жастардың бойына табылуы ол дегеніңіз  үлкен құрметтің белгісі болуы тиіс. Әскери патриоттық тәрбиенің негізгі алатын орны қоғамыздың жаңаруына өзінің қандайда бір ықпалын тигізеді. Бұл дегеніңіз қоғамдағы  қандайда болсын өзгерістер жастардың ықпалы мен болып жатқанын дәлелдейді. Әскери патриоттық тәрбиеде жастарға әскердің не екенін жалпы мағлұмат алатындай олардың әскери ойындарға араласуы, отан соғысының ардагерлермен кездесу өткізуі  бейне филъмдер көрсету соның бір дәлелі бола алады.

Патриоттық тәрбие қашанда жас жеткіншектерге өзінің халқына деген сүйінспеншілігін артуына зор ықпал етуі тиіс.Отан қорғау бойынша эмоционалдық, күш-жігерлілік қатынас, оның адалдығы, Отан қорғау туралы балалардың білімінің қалыптасу жүйесі Әскери-патриоттық тәрбиенің барлық түрлерін қолдана білгенде ғана тәрбиелік нәтиже беретіні ескерілуі қажет. Мұғалімнің міндеті мұндай жағдайда жоғары эмоцияға, кіші оқушылардың тез қабылдауына сүйене отырып, оларға ҚР Қарулы Күштерінің ерлік тарихтарымен ҚР Әскерінің және Әскери-теңіз флотының жауынгерлерін мақтанышпен айта отырып, болашақта солардың қатарына болғысы келетін сезімін дамыта білу.

Төменгі мектепті бітіріп, оқушылар Қарулы Күштер туралы кең мағлұматта болады. Армия мен флот біздің Отанымызды, халқымыздың бейбіт еңбегін, тыныштық өмірін қорғайды. Ұлы Отан соғыс кезінде неміс фашист басқыншыларымен біздің жауынгерлер, біздің еліміздің тәуелсіздігі  мен еркідігіне, бейбіт өмір мен бақыт үшін күресті. Фашистер біздің жерді иелену үшін соғыс ашты. Кеңес жауынгерлері батыр, жігерлі, күшті, олар біздің елімізді қырағылықпен күзетті.

Әскери патриотттық тәрбиелеуде жастарға жас ерекшеліктеріне қарай үш топқа бөлген:кіші, орта, жоғары буын болып бөлінген. Кіші мектеп жасындағы балалар өздерінің ең бірінші қоғамдық ұйымға мүше бола алады . Бұл жастағы балалар әскери спорттық ойындарға белсене араласады.

Қарулы күштердің, халықтың жауынгерлік еңбек қағидаларын, өткен және қазіргі кездегі болашақтағы, оның ерлік тарихы, Отан туралы білімін терендетіп, қоғамдық-саяси көзқарасын кеңейтуге атсалысады. Әскери-теңіз флотына және Армия жауынгерлеріне жақсы көзқарасы ескеріліп, балаларға мұғалім оқудан тыс, сабақ кезінде оқушыларды жігерлікке қасиетті жауынгерге қажетті тәртіпті, батырлыққа, шешіді болуға, ауыртпалықты жеңіп шығуға талаптануға, психологиялық және дене жүктемелеріне шыңдауға, керекті істі орындауға даярлыққа мұғалім тапсырған тапсырманы орындауға дайындау. Әскери - патриоттық шараларды ұжымдық ұйымдастыруда оқушыларға ұжым алдында жауапкершілікке, өзіне және жолдастарына талап қоя алуға, бір-біріне көмек жасаудың маңызын, тапсырылған істі аяқтау сезіміне тәрбиелеу. Кіші мектеп жасындағы оқушыларға патриоттық сипаттағы ойындар маңызды екенін айта кетуге болады. Бала ойын ережесін қатал сақтай отырып, командир, старшина, тыңшы, байланысшы, белгі беруші тағы да сондай-ақ рольдерде ойнағанды жақсы көреді. Бұндай ұйымдасқан, кейде аяқасты болған ойындар құнды маңызға ие. Мұғалім сонымен бірге болашақ жауынгерлердің міндеттерін орындаудың маңызын үйрете отырып оқушыларға күнделікті өмірде, тек қана ойында емес тәртіпке тәрбиелеуге қамқорлық жасайды.

Әскери-патриотттық тәрбие беруде жан ұяның ролі зор. Кіші жастағы оқушылар армия және флот ардагерлері, Ұлы Отан соғысына қатысқан туған-туыстарының өмірбаянымен танысып, мемлекеттік марапатауларға яғни наградаға деген дұрыс көзқарасы қалыптасады. Мектептің педагогика ұжымы оқушылардың әскери ойындарын ұйымдастыруда ата-аналар алыс жерлерге, мысалы: саңырауқұлақ жинауға, балалармен жаяу баруға, немесе балық аулау, далада өнім жинауға, саяхатқа бірге қонып белсенді араласа алады. Сонымен қатар балаларды жергілікті жерлерді айыруға, кедергілерден өтуге үйрету қажет. Мұғалімдер ата-аналарға барлық туындаған сұрақтарына кеңес береді.

Оқушыларға әскери-патриоттық тәрбие беруде шефтік көрсетулер үлкен жұмыс атқарады.

Шефтік етушілер күнделікті күндерде де оқушыларды ұмытпайды, балалармен қызықты әңгіме жүргізеді, өзінің қызметі туралы көптеген әңгімелер айтады. Бірақ ең басты күшті сынып жетекшілерімен бірге жас достардың өте жақсы оқуына бағыттайды. Әр сыныпта жеке жәрдем штабы құрылады. Оған оқу озаттары енеді. Штабтың міндеті артта қалушыларға жүйелі көмек көрсету, жалпы мектепте, сабақты тәртіптің сақталуын қадағалайды. Балаларға шынайы әсер беретінтіктен штаб өзінің қабырға газетін шығарады. Демалыс күндері  де вожатылардың да жұмысытоқтатылмайды.

Әрбір демалыс күнін балалар өзінің шефтері мен қызықты да айдалы өткізеді: бірге кинофильмдерді көреді оны талдайды, батыр қалалардың тарихи орындырына бірге барады.Осылайша, мұғалімдер мен вожатый- теңізшілердің шебер біріккен жұмысы арқасында балалардың өмірі маңызды, әр қилы да қызықты бола түседі.Олардыңпсихикалық даму кезеңдерімен ерекшеліктері әскери- патриоттық тәрбиелеу үшін өте жайлы жағдай жасайды. Оларда тадауға қажеттілік туындап, деректермен шынайы құбылыстардыжалпылап, өздерін қоршағандарға өз көзқарасы, адамгершіліккеталаптары менбақылау қалыптаса бастайды.Жеткіншек шақта басты жаңа туындайтын сезім, ол өзінересек санау. Жасөпірімдерде, қызушылықтары тұрақты, әрқилы, өзін қоршағандарға қатыстықызметпен байланысты, барлық қоғамдық- пайдалы еңбектергеқатысу қажеттілігі айқын білінеді, Сондықтан әскери патриоттық тәрбие осыған байланысты оларда жоғары қызуғышылықты тудырады.Жасөспірімдерді Отанын қорғауға даярлауды қалыптастыруобьективті және субьективті жағдайларды туындатады. Обьективті жағдайлардың ішінде оқушылыар әр түрлі әскери патриоттық тәрбиелеуде  мектепте үйымдастырылған шараларға қатысуы үлкен мәнге ие. Келешек Отан қорғаушыларды жеке тұлға ретінде қалыптастыру үшін оқу үрдісі негізгі орында. Оқушылар әр түрліғылым негіздерімен таныса бастайды, ол әлеументтік шынайы құбылыстарды өзіне қатыстыжаңа түсініктермен қорытындап, шеберлікпен меңгеруіне әсерін тигізеді. Осы жастағы оқушылар үшін дене тәрбиесі, қоғамтану- математика пәндері, гуманитарлық циклдағыпәндердің маңызы ерекше.

Бұл кезеңде оқушылар әскери түсініктітерең түсіне отырып, «Отан қорғау», «Қазақстандық жауынгер» және т.б. біздің мемлекетіміздің экономикалық күшінің негізі Отанымыздың қорғаныс күші мен оның қарулы күшінде екенін айқын түсіне бастайды.

Біздің Отанымыздыңқорғаныс күшін күшейту  қажеттілігі идеясы Қазақстан  Республикасының әр азаматының қызметі мен жағдайына байланысты екенінжасөспірімнің санасына қоғамдық жұмыстар мен оқудың мәні арқылы жетелейтіні ене бастайды.

 Отансүйгіш сезім жасөспірімдерде ерлікке ұмтылыс, жеңуге құмарлық, өз- өзіне талап қойғыштық, өз қатарластар арасында ұжымда өз орнын табу, олардың сеніміне ие болу, өзіне жоғары талап қойып ұжымның талабына бағыт беру, зор әлеументік белсенділік  қалыптасып дами бастайды. Жастарды өз отанын сүйгіштікке тәрбиелеу оқушылардың барлық алдыңғы қатарлы жақтаушылар нағыз отан сүйгіш патриоттар, олар Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің  жауынгерлерімен достық қарым – қатынасты ұстап, еңбек және соғыс ардагерлерімен кездесіп тұрады, туған өлкесіне саяхатқа шығып, барлық іздеу жұмыстарына араласып белсенділік көрсетеді. Әртүрлі жарыстарға, әскери- спорт ойындарына қатысып, үлкен таласпен әскери-техникалық моделдеумен айналысады, әскери техника, әртүрлі әскери белгілерді айыру, әр әскери топттардың киім түрлері  мен тарихымен танысады.Оларды жер бетіндегі мәселелер, әділеттілік пен теңсіздік мазалайды. Жер бетінде ешқашанда соғыс болмағанын қалаймын барлық жерде теңдік болса. Барлық елдің халықтарының балалары бақытты өмір сүргенін қалаймын- сен нені көп армандайсың деген сұраққа көпшілігінің жауабы осылайша.

Оқушылардың талабы мен арманына жету үшін мұғалімдермен, ата- аналармен, тереңдеп, дамып, белсенді шынайы сипат алуы өте маңызды. Бұл үшін жеткіншектерге олардың мүмкіншіліктеріне сенімен қараған жөн.

Үлкендерден оның талаптарынан  кейбіреулеріндекерісінше қатынас қалыптасады.Сондықтан, мұғалім осыны байқағанда оқушының белсенділігіне, талабын марапаттауы маңызды.        

 

3:  Әскери-патриоттық  тәрбиенің қағидалары

 

1. ӘПТ  негізгі қағидалары

2. ӘПТ жүзеге асыруға негіз болатын қағидалар мен бағыттар

 

1. ӘПТ  негізгі қағидалары.

1. Сабақтардағы мақсаттылық пен саналылық  қағидалары  мемлекеттің  идеологиясынан  шығуы тиіс;

2. Өмірмен, еңбекпен, тәжірибемен  тәрбиелеудің байланыс қағидалары;

3. Ұжым және ұжым арқылы тәрбиелеу;

4. Оқушының жеке басын  құрметтеуді талапшылдықпен  байланыстыру;

5. Құптарлыққа сүйену қағидалары;

6. Балалардың жастық ерекшеліктеріндегі тәрбие үдерісіннің сәйкестілік қағидалары;

7. Жеке ерекшеліктерін тәрбиелеуге сәйкестілік қағидалары;

 8. ӘПТ-гі  сабақтастық пен  ұйғарымшылдыққа  тәрбие әсерінің бірлік қағидасы;

9. Отанды қорғаудың тарихи тәжірибесін қолдану қағидасы;

10. Әскери қызмет талаптарына оқушылардың ӘПТ-ге  сәйкестілік қағидасы.

ӘПТ қағидалары:

• Қазақстандық  отаншылдық пен интернационализм  бірлігі;
• саналылық және  мақсаттылық;
• тәрбие  құқықтық  мемлекет құрудың  тәжірибесімен және еңбекпен, өмірмен байланысты болуы тиіс;
• ұжым және ұжым арқылы тәрбиелеу;
• саналы талапшылдықты және  жеке басты құрметтеу;

-  құптарлыққа сүйену қағидалары;

-  тәрбие үдерісінің  жасқа сәйкестілігі және жеке адамды есепке алу;

-  ӘПТ-гі  сабақтастық пен  ұйғарымшылдыққа  тәрбие әсерінің бірлік қағидасы.

-  отанды қорғаудың тарихи тәжірибесін қолдану қағидасы.

- әскери қызмет талаптарына оқушылардың ӘПТ-ге  сәйкестілік қағидасы.

2. ӘПТ жүзеге асыруға негіз болатын қағидалар мен бағыттар. Осы салада тәжірибелік  қызметті жүзеге асыруда басқару жағдайы  болып табылатын әскери-патриоттық тәрбиеге негіз болатын қағидалар арасында мыналар  ерекшеленеді: ғылымилық; ізгілік; демократизм; тарихи, мәдени мұраның, оның  рухани құндылықтары мен дәстүрлерінің басымдылығы; жүйелілік; олардың  түрлі санат (категория) ерекшеліктерін есепке алып, жастардың дамуындағы  үздіксіздік пен сабақтастық; тәрбие тиімділігін қамтамасыз ету мақсатында қолданылатын құралдар мен әдістердің, үлгілердің  сан алуандылығы; жеке көзқарас негізінде әр жеке басының сапалары мен қабілеттерін,  мүмкіндіктерді  дамытуға оның бағыттылығы; тәрбиенің басқа да түрлерімен тығыз және ажырамас байланыс.

Жастарды әскери-патриоттық тәрбие үдерісінде  осы қағидаларды жүзеге асыру  олардың бойында  әскери және мемлекеттік қызметке жаңа, шын мәніндегі  мүдделі қатынастарды дамытуды, Отанды қорғау жөніндегі қызметті  адал орындауға даярлықты қамтамасыз етеді  және  келесі негізгі бағыттар бойынша жүзеге асырылады.

Рухани-адамгершілік  - әлеуметтік маңызды үдерістер мен шынайы өмір құбылыстарын, бағыттар мен мұраттарды, жоғары құндылықтарды  жеке тұлғаның түсінуі, оларды тәжірибелік қызмет пен  тәртіпті анықтау қағидалары, ұстанымдары ретінде басқару қабілеттілігі. Оған мыналар енеді: жоғары мәдениет пен білімділікті таныту, Отанға адал қызмет етуге даярлық ретіндегі мұраттарды түсіну,  ұжымшылдық пен жауапкершіліктің, әскери намыс сапаларын, мінез-құлықтың  жоғары адамгершілік, кәсіби этикалық нормаларын қалыптастыру

Тарихи - шығу тегімізді  тану, Отанның, оның тағдырының  қайталанбайтынын,  одан ажырамайтынын, ата-бабалары мен замандастарының  істеріне  қатыстылығына  мақтанышты, мемлекет пен қоғамның  саяси жүйесінде  ҚР Әскери Күштерінің, басқа да әскердің, әскери құрамалар мен органдардың рөлі мен орнын, әскери доктрина мен  елдің қауіпсіздік тұжырымдамасының  негізгі қағидаларын, әскери саясатты, мемлекет пен қоғамдағы саяси және құқықтық  оқиғалары мен үдерістерін, конститутциялық және әскери борышын орындауға  тарихи жауапкершілікті түсіну.

Мемлекет заңдарымен, әсіресе Қазақстан  азаматының  құқықтары мен міндеттерімен, қоғамның  әскери ұйымы жұмысының  құқықтық негіздерімен және қызметтерімен  танысу, командирлердің, басшылардың, жоғары лауазымдық  тұлғалардың  талаптарын, әскери жарғылардың, Әскери  анттың қағидаларын  түсіну енеді.

Патриоттық  - қазақстандықтардың тағдыры мен дүниетанымы, өмір үлгісі, ұлттық сана-сезімі,  біздің мемлекет  пен  қоғамның дамуы  және қалыптасу  ерекшелігі көрініс табатын  маңызды  рухани-адамгершілік және мәдени-тарихи  құндылықтарына тәрбиелеу. Оған мыналар енеді: өз Отанына деген шынайы сүйіспеншілік және шын берілгендік; ұлы халыққа, оның ерлігіне, басынан өткен сынақтары мен шешімі табылмаған мәселелеріне  қатыстылығына мақтаныш, ұлттық рәміздер мен қасиеттерді қадірлеу; мемлекет пен қоғамға адал және бар ынтасымен қызмет етуге даярлық.

Кәсіби-іскерлік  - Отанға қызмет етуге байланысты  еңбекке адал және жауапкершілік қатынасты  қалыптастыру,  алға қойылған мақсаттар мен  қызметтік міндеттерді табысты орындауда  кәсәби-еңбек қабілеттерін белсенді көрсетуге ұмтылыс. Оған мыналар енеді: жеке тұлғаның өзін көрсетудегі кәсіби-іскерлік  құндылық бағыттары, мақсаттары мен міндеттері, дәйектемелері, қызметте жоғары нәтижеге жетуге  мақсаттылық пен кәсіби  талаптар, қызметтік міндеттерді жоғары тиімділікпен және нәтижелі  орындау қабілеттілігі  және нақты мақсаттарға жету, өзінің кәсіби өсу  жоспарын  болжау және жүзеге асыру  қабілеті.

Психологиялық   - жастардың бойында жоғары психологиялық орнықтылықты, кез келген жағдайларда  күрделі жіне жауапты міндеттерді  орындауға даярлық, әскери және басқа да  қызметтің  ауыртпалығы мен тауқыметін, бөлімде, құрылымдық бөлімшелер ұжымында іскерлік және табысты өмірге қажетті  маңызды психологиялық  қабілеттерді  жеңу қабілеттілігі. Оған мыналар енеді:

әскери  және басқа ұйымдарда әлеуметтік-психологиялық  үдерістерді болжау және зерделеу;

жағымсыз құбылыстардың алдын алу және соған сәйкес мінез-құлық көрсету;

психологиялық  қарбаластықты шешу;

күйзелісті  жеңу;

әр жеке тұлғаның, жеке құрамның түрлі категориясының  ерекшелігін есепке алып  психологиялық  қабілеттерін қалыптастыру; кәсіби сұрыптау үдерісінде және оның нәтижесі негізінде жеке тәрбиелеу жұмысы.

әскери және басқа да мемлекеттік қызмет түрлерін және тұрмысты ұйымдастыруға,  оқу-әскери міндеттерді  орындауға байланысты адамгершілік ұстанымдар мен салттар, рухани құндылықтар, мінез-құлық ережелері мен нормалар, тәртіптер ретінде  қоғамның әскери ұйымында қарым-қатынастың  арнайы үлгілерін ұрпақтан ұрпаққа  берілетін, қалыптасқан  тарихи, тұрақты  әскери дәстүрде тәрбиелеу.

Жастарға тәрбиелік мәні бар маңызды әскери дәстүрлер болып табылады:

Әскери-Теңіз туына және  Әскери Нышанға, әскери антқа берілгендік;
       халық  мүддесіне қызмет ету, жалпы жеіңске жету үшін  шайқаста өзін құрбандыққа шалу және жанын аямау;

Отан тәуелсіздігі тағдыры шешіліп жатқан кезеңде қаһармандық пен ерлік;

 әскери айбын, әскери қызмет қиыншылығына  қарсы тұра білу;

әскери қызметкерлер арасында өзара қарым-қатынас демократизмі және өзара сенім білдіру;

 тұтқындағыларға және шетел елдерінің тұрғындарына, жеңілген дұшпанға адамгершілікпен қарау,

Барлық бұл бағыттар бір-бірімен органикалық өзара байланысты, тәжірибелік қызмет үдерісінде әскери-патриоттық тәрбие әдістерімен және үлгілерімен, қағидаларымен, рухани-адамгершілік және дүниетанымдық негіздермен, мақсатпен, міндеттермен  біріктірілген.

 

4: Әскери-патриоттық тәрбиенің әдісі мен формасы

 

1. Патриоттық тәрбиенің әдістері.
2. Әскери патриоттық тәрбиенің жетекшілері.

 

1. Патриоттық тәрбиенің әдістері. Тәрбиелеу әдістері деп, оқушылардың түйсігін және ісін құру мақсатындағы педагогикалық тәсіл және әдістер жиынтығын түсінуге болады.

Әскери – патриоттық тәрбие әдістері бойынша тәрбиелеу жалпы әдістер секілді.

Әдістерді қолдану жәй нәрсе емес. Ең бастысы, әскери - ұйымдастырушы тәрбиелеудің белсенді әдістеріні қажеттілігін терең түсінуі керек. Үйрету әдістерін үйрету және дамыту қызметімен қатар тәрбиелеуші ретінде де іске асырылады.

Әскери жетекші пәннің бағдарламасымен негізделген шеңберде сабақ мазмұнын анықтайды. Оқу және тәрбие міндеттерінің шешімін қамтамасыз ететін негізгі және қосымша фактілерді біліп көрсетеді: сабақ жүргізудің тәртібі, түрі және әдістемесін белгілейді.

а) Оқыту әдісі – әскери жетекшінің тікелей оқушы түйсігіне, сезім, жігеріне әсер етіп, оқу, еңбек, керек болган жағдайда ұрыс кезіндегі әрекетін құрудың негізгі әдісі.

АӘД сабақтарында үйрету әдістері соғыс және оның мақсаттары, парыз, Отанды қоғаудағы жеке жауапкершілік, ұрыстағы жеңіске жету факторлары, әскери ғылым, патриотизм сияқты негізгі әлеуметтік – саяси түсініктерді меңгеруде кең қолданылады.

Оқыту әдісі саналы әскери тәртіп негіздерін құру, халқының батырлық дәстүрлерін дамытуды тәрбиелеуге ұмтылуда да жетекші болып табылады.

Оқыту түсіндіру, дәлелдеу, ақпарат, салыстыру, тәжірибелік көрсету, әдіс, тәсілдер көмегімен іске асады.

Түсіндіру жаңа қағида, көрніс, мазмұны қиын сұрақтарды қарастырғанда, әскери қызметтің талаптары және тәртіптерін қарастырғанда қолданылады.

Дәлелдеу кезінде фактілер, дәлелдер, мысалдар қолданылады. Бұл үлкен білімді, өз ойын анық түсіндіруді, сараптау, салыстыра білуді талап етеді.

Ақпарат қатаң ғылыми және нақты дәлелденген болуы керек. Ашық және дәл фактілермен оқушылардың ойлау қабілетін белсендендіруте ұмтылу қажет.

б) Мысал әдісі.  Бұл әдістің негізінде ең алдымен адамдардың ол кейіпкерге (образға)  ұмтылуы жатыр. Оқушыға Отанды қоғау кезінде көрінетін интернационалдық парызды орындаудағы ерлік, батырлық мысалдарымен әсер ету өз өмірінде сол мысалдарды ұстануға итермелейді.

Мысалды қолдану тек батырлық, ерлік жасауға ғана итермелеу болмауы тиіс. Егер оқушылардың бірі барлығына жақын әрі таныс, сондықтанда әсерлі.

Әсіресе батыр іс – әрекетінің оң себеп – салдарын көрсету маңызды.

Мысалдар оқушының өзіндік терең ойлануға, шұғыл шешім қабылдау, іштей соған дайын болуға тәрбиелеуі керек.

в) Жаттығу әдісі  оқыту және тәрбиелеудегі оқушылардың белгілі әрекетті жүйелі қайталауы нәтежиесінде оларда керекті дағды, әдеттер қалыптасады, ойлау дамиды.

Оқушыларға алдымен қарапайым, сосын күрделі тапсырмаларды көп рет қайталау пайдалы: қысқа баяндамалар жазу; әскери тақырыпқа сөз сөйлеу, сыныптан тыс іс – шараларды ұйымдастыру және өткізу (сабақ, жарыс, көрніс, дайындықтар).

г) Ынталандыру әдісі оқушыда оң мотивті сақтауда және оятуда, олардың оқушы іс – әрекетінде көрінуін белсендендіруде, өзінің күшіне деген сенімді дамытуда қолданылады.

Ынталандыруды қарапайым міндеттерді орындауда емес, салыстырмалы түрде қиын тапсырмаларды орындағанда қолданған жөн.

д) Ескерту әдісі оқушының адамгершілік және тәртіп нормаларына қарсы әрекетін сынау керек болғанда, тәрбиелеу мақсатында қолданылады. Қандай болмасын айту және ескерту сендіру әдісімен орайластырылып, соның негізінде құрылу керек. Тек басқа әдістер нәтиже бермегенде ғана ескертуге көшеді. Кей кезде жәй еске салу, ескертулермен шектелу жеткілікті. Ескерту уақытынды жариялы түрде болуы тиіс.

2. Әскери-патриоттық тәрбие жетекшілері. Күрделі жүйе ретінде басқаруды қажет етеді. Басқару қызметтері көп мағыналы. Бірақ ең бастысы басқару жүйесінің жағдайын зерттеу және оны дамытуға қабылданған шешімдер.

Әскери – патриоттық тәрбиенің басшылығы ең алдымен мектеп және кәсібі мектеп әкімшілігі. Олар әкімшілік-басқарумен қатар әдістемелік – нұсқаулықтарды, яғни оқытушылардың педагогикалық шеберлігі кең қолдануы керек. Басқару іс-әрекеті табысы қызметтік міндеттерді педагогикалық ұжым ішінде дәл бөлінуіне байланысты.

Оқытушылардың  жалпы, типтік, қызметтік міндеттері мектептің жалпы білім беру жарғысымен және ішкі тәртіппен анықталады.

Мектеп директорының қызметтері мыналар:

• әскери – патриоттық тәрбиенің жалпы басқарылуы, кадрлерді таңдау, тәрбиелеу және бөлу;
• әскери-патриоттық жұмысының деңгейін сараптау, оны жоспарлау, жоспарын қоғамдық, мектептен тыс мекемелерін, базалық өндіріс орындарымен келістіру;
• мектептен және сыныптан тыс жұмысты ұйымдастырушы, АӘД ұйымдастырушы-оқытушылардың әскери-патриоттық іс-әрекетті дамыту бойынша инициативті шешімдерді ұсыну;
• әскери-патриоттық жұмыстың мектеп ішінде жүргізілуін қадағалау;
• әскери-патриоттық тәрбиені ұйымдастыру үшін керекті материалдық, әлеуметтік және моралдық-психологиялық жағдай құру.

Оқу-тәрбие жұмысы бойынша мектеп орынбасары

• әскери-патриоттық тәрбиенің міндеттерін шешу үшін оқу бағдарламасының мүмкіндіктерін анықтайды, және оларды оқу-тәрбие процесінде іске асырады;
• жастарды Отанды қорғауға дайындау бойынша сабақтық және сабақтан тыс жұмыстың бірлігін және өзара байланысын қамтамасыз етеді;
• оқу-тәрбие процесінің әскери-патриоттық бағыттылығының әдістемелік қамтамасыз етілуін қадағалайды.

Сыныптан тыс және мектептен тыс тәрбие жұмыстың  ұйымдастырушысы

• сынып жетекшілерінің әскери – патриоттық жұмысты жоспарлауын бақылайды және оны сараптайды;
• сынып жетекшілерінің әскери–патриоттық жұмысты ұйымдастыруына әдістемелік көмек көрсетеді;
• мектептің мектептен тыс мекемелермен әскери-патриоттық  іс-әрекеті координациясын іске асырады.

Әскери-ұйымдастырушы

• сыныптан және мектептен тыс тәрбие жұмысын ұйымдастырушымен бірге оқушылардың әскери-патриоттық тәрбие бойынша іс-шараларын жоспарлауға атсалысады. Сынып жетекшілеріне және қоғамдық мекемелерге жастарды Отанды қорғауға дайындауға әдістемелік және тәрбиелік көмек көрсетеді;
• АӘД оқытылуын іске асырады, мектеп директоры көмегімен материалды база құрайды;
• әскери-техникалық үйірме жұмысын ұйымдастырады;
• әскери-спорттық мейрам, саптық көрніс, «Алау» және «Ұлан» әскери-спорттық ойындары дайындау және өткізуді басқарады;
• дене тәрбиесі мұғалімінен және дене тәрбие ұжымы кеңесімен бірге дене тәрбиесі бойынша нормативтер тапсыруды ұйымдастырады;
• әскери мамандықтар бойынша кәсіптік бағдар жұмысын басқарады, оқушылардың әскери қызметке икемделуіне дайындалуына көмек ұйымдастырады;
• шефтік жүргізетін кәсіпорын, әскери білім, қоғамдық ұйымдардың оқушының әскери-патриоттық тәрбиесі сапасын көтеруге керекті көмекті пайдаланады.

Мұғалімдер

• оқу-тәрбие процесінің әскери-патриотты бағыттылығын қамтамасыз етеді. Өз пәні арқылы болашақ Отан қорғаушының тұлғасын құрайды;
• сабақтың тәрбиелік мақсаттарында әскери-патриоттық аспектілерді жүйелі түрде енгізіп отырады.

 -  патриоттық тәрбиелеу оқушыларды жалпы мұғалімнің ықпалы да                 болуы тиіс.

 -    мектептегі мұғалімдер  оқушыларға шын ойын патриоттық сезімін                жеткізуіне ықпал жасауы қажет.

 

5: Қәзіргі Қазақстанның қоғамдық - саяси жағдайы. Нақтылы тәуелсіздік. Идеялдық консолидация

 

1. Тәуелсіз мемлекет ретінде Қазақстанның қалыптасу және даму стратегиясы

2. Қазақстандағы қазіргі қоғамдық-саяси жағдай

3. Нақтылы  тәуелсіздік

4. Мақсаттық нығаю

 

1. Тәуелсіз мемлекет ретінде Қазақстанның қалыптасу және даму стратегиясы. Елімізде «Тәуелсіз мемлекет ретінде Қазақстанның қалыптасу және даму стратегиясы» жарық көрді. Онда түбегейлі бағыттар мен реформа мазмұны баяндалды, қоғамға болашақты сезіну мақсаты көзделді. Негізгі басым бағыттар және олардың болжалған сипаттамасы дұрыс белгіленгенін уақыт көрсетті. Стратегияның көптеген қағидалары  жаңа Конститутцияда, әлеуметтік-экономикалық реформаларды тереңдету және экономиканы тұрақтандырудың ұлттық бағдарламасында, бірнеше үкіметтік бағдарламада  көрініс тапты.

Мемлекеттің қоғамдық-экономикалық формациясының ауысуымен байланысты жаһандық жаңарулар әрқашан адамдар санасындағы  күрделі үдерістерге әкелетінін түсінгендіктен, мені кез келген қоғамның өміршеңдігі  үшін осы маңызды мәселелерді бірге қоса ұғынып, жетілдіруді бастауға мәжбүр етті. Бізге жұмыс көлемі жағынан маңызды жұмысты атқаруға және уақыт бойынша өтпелі кезеңнен өтуге тура келеді. Осыған байланысты қоғамда өзгерістерге сай мемлекеттің барлық саласында, оның ішінде идеологиялық сияқты арнайы салада салмақты  саясатымен мақұлданатын рухани ахуалды қалыптастыру өте маңызды. 

  Идеологияның керектігі немесе керек еместігі туралы нәтижесіз. Өткен ғасырда осы термин тәжірибеге енгізілгеннен кейін осындай қозғалыс нысаны болды да, уақыт өте келе алғашқы мағынасын жойды. Осыған ұқсас жағдай  қатаң тотолитарлық жүйе жағдайында он жыл өмір сүрген біздің қоғамда да болып жатыр.

Ол құлағаннан кейін «идеология» ұғымы жағымсыз әсер берді және соңғы уақытта скепсистің  көп үлесімен саяси лексиконда қолданды. Бірақ идеология, яғни кез келген, әсіресе дамушы  мемлекетте дағдыланған көзқарастар мен  мақсаттар кешені ішкі және сыртқы саясатты, ғылымды, мәдениетті, білімді дамыту, жаңа адамгершілік құндылықтарды бекіту мақсатында осындай қатынасты ақтай ма?

Жоқ, өйткені идеологиялық ретінде танылған бұндай  жүйесіз қазіргі заманғы үлгідегі қоғам болуы мүмкін емес. Әлемнің жетекші мемлекеттері әрқашан саяси, экономикалық ғана емес, өздерінің азаматтарына және басқа елдер үшін  тартымды  идеологиялық үлгіні жасауға ұмтылды. Егер мемлекет бұл салада бос кеңістікке жол берсе, онда ол өзге тектегі дүниетанымдық көзқарастарға толады. Өзінің мәні жағынан идеология – бұл әлеуметтік мінез-құлықты қалыптастыру тетігі, саяси және экономикалық  міндеттерді шешудегі  уақыт өзі дәлелдеген адамдар қауымдастығын жұмылдыру және шоғырландыру тәсілі. Бірақ - бұл мәжбүрлеу әдісі емес, адамдардың ақыл-санасына мемлекет және оның тұғырнамасын қолданатын партиялар, қоғамдық қозғалыстар жүзеге асыратын өркениетті әсер ету. Сонымен қатар басқа да көзқарастар мен орныққан пікірлердің болуына шек қойылмайды. Өмір жалғасып жатқанда, мемлекет пен қоғам бар болғанда әрқашан түрлі идеологиялық  ағымдар да болады.

2. Қазақстандағы қазіргі қоғамдық-саяси жағдай. Қазақстан  бұрынғы  империя көлеңкесіндегі құлықсыз өмірден түбегейлі және үзілді-кесілді бас тартты, тұрлаулы жаңа қоғамдық қатынастары бар және нарықтық экономикаға бағытталған мықты тәуелсіз мемлекет құруға кірісті.  Саяси жүйе мен мемлекеттік құрылым түбегейлі өзгерді, республиканың демократиялық бағыттан, халықаралық  нормалар мен принциптерден айнымайтыны атап өтілді. 

Біз құрып жатқан  қоғамның жоғарғы  құндылығы адам болып табылады, ол үшін және оның игілігі үшін өзгерістер басталған болатын. Адамдардың бостандықтары мен  құқықтарының кепілі заң түрінде қамтамасыз етілді, барлық ұлт пен ұлыстар теңдігі,  ұлтаралық келісім, ізгілендіру, шоғырландыру мұраттарының іргетасы  қаланды.

Бұл үлкен есеппен алғанда реформаларды жүзеге асыру үшін берік негіз болып табылады. Саяси және экономикалық  жүйелерді автоматты түрде  алмастыру арқылы қоғамдық санада  өзгерістер боып жатыр деу қиял болып есептелер еді. Бұл құбылыс күрделі және маңызды, өйткені қоғам өмірінің құрылымы және әр адамды жекелеп алғандағы  әлеуметтік өмірдің терең үдерістерімен, дүниетанымдық көзқарастардың өзгерістермен, психологиялық таптаурындарымен байланысты. Бүгінгі күні бізге екі еселенген жүктеме түсті: экономика да, қоғам да бүгінгі мен бұрынғының арасында болғандай болды. Кейін шегінуге жол жоқ деп өзімізге есеп берсек те, біз рухани өмір, білім, мәдениет, ғылым, шаруашылық жүйесінде бұрынғының белгісі бар екенін мойындауымыз керек. Сондай жағдай  қоғамдық санада да орын алған. Өткен ғасыр ішінде ғылымда «аномия» деген ұғым орын алды, бұл – жағдайы тез өзгерген жағдайда  адамның абыржыған жағдайы, тұрақтанған құндылықтар жүйесін  басқаша ойлағанда өмірлік мұраттар да түбегейлі өзгереді. Бұл жекелеген азамат үшін ғана емес, барлық қоғам үшін де қиын сынақ. Көптеген қазақстандықтардың қолдағанына қарамастан, өзгерісті жүрегімен қабылдаған көпшілігі оның мәнін санасымен түсіне алмағаны, оның болашағын  толық елестетпегені, сенімсіздікті сезінгені туралы біз  өзімізге есеп беруіміз керек.

Рухани дүниедегі келеңсіз жағдайды көптеген әлеуметтік мәселенің шешілмеуі, өмір деңгейінің төмендеуі, бағаның өсуі көрініс тапқан экономикалық дағдарыс күшейте түседі. Саяси күрестің ұшқарлығы да адамдарды бағытынан айырады.

Бүгінгі күні Қазақстандағы орныққан  жағдайды түсіну үшін кең қабаттарында, экономикалық  ортада, партия пікір таластарында, баспасөз беттерінде қызу талқыланатын мұраттар мазмұнын мұқият талдау қажет.

Саяси көзқарастардың қиын жағдайында  қоғамдық-саяси сан алуандылықтың  екі полюсі ретінде социалистік және либералдықты  қарастыру қажет. Бұл әрине қарапайымдандыру, бірақ бұл көріністі тұтастай көруге мүмкіндік береді.

Қазіргі  Қазақстандағы саяси және мақсатты бағыттарды талдау идеологиялық тұғырнаманың қалыптасуындағы өз жолын іздеу қажеттігі туралы растайды.   Қазақстанның алдында тұрған тапсырмаларды, біздің ойымызша, бірнеше өзге де жалпы ұлттық идеологиялық басымдықтарды  ұғыну қажет.

3. Нақтылы тәуелсіздік. Біздер өтпелі кезең туралы айтамыз. Оның  мазмұны неде? Біз неге ұмтыламыз? Конститутцияда, атқарушы және заңнамалық билік құжаттарында, кейбір  қазақстандық партия  бағдарламаларында баяндалған нақты экономикалық және саяси бағыттардың біразы бар. Бірақ нақты міндеттермен қатар  оған жетпей  қоғамды реформалау жолы бойынша табысты жылжи алмайтын жаһандық мақсат та бар. Әңгіме республиканың  шынайы тәуелсіздігіне қол жеткізу туралы болып отыр. Оның көптеген белгілеріне, егемендігін бекіту мен мойындауға қарамастан, Қазақстан толық тәуелсіздікке қол жеткізді.

Жуық арадағы жылдарда біз бар күшімізді осы үдеріске жұмылдыруымыз керек. Бұл үшін келесі өзекті мәселелерді шешу қажет – мемлекет бастамасын нығайту, құқықтық қоғам орнату, жаңа технологиялық, құрылымдық, институтциялық негізде ұлттық нарықтың толыққанды қалыптасуын  қамтамасыз ету. Мәселені осылайша қою аталған басымдылықтар жалпы мемлекеттік сипатта болғандықтан, республика тұрғындарының барлық топтары өкілдерінде, қазынашылық және шығармашылық ұйымдарында, жеке кәсіпкерлер тобында, еңбек ұжымдарының, партия және қоғамдық қозғалыстарда  түсіністік табатын шығар, оларды жүзеге асыру қазақстан қоғамын терең  жетілдіруді жүзеге асыруға қабілетті. Шынайы тәуелсіздікке қол жеткізу  қуатты саяси, интеллектуалдық, рухани қолдауды қажет етеді. Бізге бұл бағыттарда экономикалық, ұйымдастырушылық, кадр мәселесін шешуді  қамтамасыз ету ғана емес, қоғамды шоғырландыратын  ахуалды жасау қажет.

Барлық егеменді мемлекет сияқты Қазақстан да қорғаныс қабілетін күшейтеді, ұлттық қауіпсіздікті нығайтады.

Негізгі жалпы ұлттық басымдықтармен жүру бізді шынайы тәуелсіздікке жету жолына жеткізеді. Бұл қоғамда рухани келісім, тұрақтылық, нығаю жағдайында ғана болуы мүмкін.

4.  Мақсаттық нығаюға. Бүгінгі күнде  ұлттық қозғалыстар, әсіресе тәуелсіз мемлекеттерде маңызды рөл атқарады. Олар сана-сезімінде, мәдениетте, руханилықта, дәстүрде, кез келген халық тілінде көрініс тапқан  ұлттық  мүдделерді қорғайды. Бұл үдерістер бүгінде Қазақстанда жүзеге асуда. Ұлттық мұраттарды жүзеге асыру қоғамға көптеген оң нәтижелерді әкелді.

Республика халқы бір жағынан  қазақ халқының  санасында болып жатқан өзгерістерге түсіністікпен қарап, оған рухани және зияткерлік қолдау көрсетуі қажет. Екінші жағынан қалыптасу үдерісінің жаңа жағдайларында басқа да халықтардың қайғыратынын  байқап, олар да қазақ ұлты тарапынан сондай қарым-қатынас пен түсіністікті қажет ететінін түсіну қажет. Қазақстанның көп ұлттылығы жағдайында жалпы ұлттық мүддені жүзеге асырудың бір жолы ғана бар, ол - қазақ ұлтының  жетекші рөлі кезінде барлық  халықтың теңдігін қамтамасыз ету. Біз үшін ұлтаралық келісімді  қамтамасыз ету шешуші идеологиялық міндет болып табылады.

Нағыз азаматшылдықты, шынайы патриотизмді қалыптастыру өз Отанының таңдауын түсінген нақты саяси, өзін-өзі анықтаған жеке тұлғаны меңзейді. Отанына, оның бай және даңқты тарихына, оның болашағына  деген мақтанышты әр адам сезінетіндей әрекеттер жүйесін қалыптастыруымыз қажет. Елдің шешімін таппаған мәселелері мен болашағы барлық адамға түсінікті және жақын болуы тиіс. Бұл міндет барлық білім беру жүйесіне, мәдениет органдарына, қоғамдық ұйымдарға, бұқаралық ақпарат құралдарына, әр отбасына қатысты. Бұны елдің Туын, Әнұранын, Елтаңбасын қастерлеуге, заңды бұлжытпай орындауға, билікті сыйлауға тәрбиелеуден  бастау қажет.

Әр адам кішкентай кезінен бастап мына ойды ұғынуы керек: Қазақстан – менің Отаным, ол маған қандай жауапты болса, менде оған сондай жауаптымын.

Қазақ тілі, мәдениеттің бір бөлігі ретінде барлық қазақстандықтарды нығайтудың қосымша факторы болуы тиіс. Ол барлық ұлт пен ұлыстар үшін мәдениетті, дәстүрді, салтты, қазақ халқының тұрмысын  түсінудің негізгі түсінігі болып табылады. Оны меңгеруге мәжбүрлеу емес, саналы түрде болуы тиіс, ұйымшылдықпен және әдістемелік түрде қамтамасыз етіледі. Біздің заңнама тұтастай алғанда, оның ішінде Тілдер туралы заң мемлекеттік және кез келген басқа тілді білмеу немесе маңыздылық белгілері бойынша шектеуден және қудалаудан қорғайды. Ана тілін қолдану аясын жасанды тарылту кесірінен соңғы он жыл ішінде қазақ жастарының белгілі бір бөлігі ана тілдік ортадан бөлініп қалды, міне, сондықтан да қазақ тілінің нығайту рөлін арттыру мәселесі өте маңызды.  Бұл мәселені өркениетті түрде шешуге болады. Қазақстан басқа мемлекеттер сияқты әлемдік қауымдастыққа енуге ұмтылады. Қазір әлемде ақпараттардың мол легіне араласу жолының бірі орыс тілі болып табылады. Сондықтан оны білу республика халқы үшін жағымды фактор.

Барлық ұлт өкілдері жастарының бойында  тілдік әлеуетін үнемі байытуға ұмтылысты  тәрбиелеу қажет. Бүгінгі күнде ана тілі және мемлекеттік тілді білумен қатар шығыс, еуропа тілдерін білу – бұл уақыт талабы. Бұл жағдайда да мемлекет  оқу үшін барлық қажетті жағдайды жасау керек.

Қоғамдағы діннің маңызы да өзгерді. Ол бұрын  шеткі орындарда болса, қазір – әлеуметтік және рухани өмірдің шынайы компоненттерінің бірі. Діннің қайырымдылық қызметінің саласы, оның ішінде мәдениет және білім беру, денсаулық сақтау (қарттар үйін және балалар үйін, ауруханаларды және оқу орындарын салу) салаларында  кеңейеді. Діннің түрлі адамгершілік ұстанымдарының негізінде  жалпы адами құндылықтар жатады. Діни қауымдар қоғамда салауатты ахуалды, бейбітшілік пен келісімді ұстап тұру, руханилықты бекіту үшін көптеген  істерді  тындыруда. Дін мен идеологияның тартысынан бас тарту, «Діни ұйымдар және дін ұстану еркіндігі туралы» Заң мен Конститутцияны қабылдау осыған байланысты көп мүмкіншіліктерді ашады.

Діни ұйымдардың  саяси қызметі мен конфессионалдық негізде саяси партияны құруды болдырмау туралы  Конститутция қағидаларын  орындауға қол жеткізу керек. Қоғамда шиеленістерге апаратын діни сезімдерді пайдалану  әрекеттеріне қарсы тұрып, дін қызметіне оң әсерімізді тигізуіміз қажет.

Қоғамның шоғырлануын нығайтуға азаматтық келісім, тұрақтандыру ахуалын жасау  өте маңызды. Бұл жерде жаңа саяси институттармен – саяси партиялар және қоғамдық қозғалыстармен мемлекеттің дұрыс сұхбаттасуына көп нәрсе байланысты. Тұтастай алғанда сапалы және саны жағынан қалыптасқан көп партиялылық туралы айтуға әлі ерте. Дегенмен біз саяси оппоненттерге қоғамда шыдамдылық тәрбиелеуіміз керек. Жалпы алғанда оппозиция — қалыпты және пайдалы құбылыс.

Біз алға қарай да  саяси тұрақтылықты бекітетін құрылымдарды белсене қолдаймыз, экстремистік мақсатты көздеген құқыққа және конститутцияға қарсы әрекеттерге жол бермейміз.

Қоғамның саяси мәдениетінің қалыптасуына, қарқынды дамуына себепші болатын ізгілендіру мұраттарының жүзеге асуына  бұқаралық ақпарат құралдары, шығармашылық ұйымдар, мәдениет, білім беру жүйелері қатысуы тиіс.

Мақсаттық нығайту тұғырнамасы  жан-жақты талдауды қажет етеді. Қазақстандық қоғамның жаңа дүнитанымының қалыптасуы бастапқы сатыда ғана.

Біз бүгін замануи идеологиялық құрылымды жасамаймыз. Бірақ өтпелі кезең – бұл ауыр кезең емес, ол өзінің даму жүйесін, өзінің алысқа ұмтылған мақсаттарын, өзінің мақсаттық негізі бар.

Бүгін біз қоғала бастаған қоғамдағы  елдің  өркениетті дамуының  болашақ негіздері қаланады.

Біздер әлемдік өркениет жолымен келе жатқанымызды ұғынуымыз қажет. Бірақ біздің қиыншылық пен ерекшелік қоғамды демократияландыру мен мемлекетті құруға  бір уақытта нарыққа көшуді бізге дейін ешкім жүзеге асырмағанында. Қазақстан  өрлеу жолын түбегейлі таңдады. Іскерлік пен мақсаткерлікті серік еткенде, үлкен материалдық және адамгершілік  әлеуетті  жұмылдырғанда  ғана біз одан өтеміз.

 

6: Мемлекеттіліктің моделдері. Мемлекеттің бірізділігі: егемендіктің параметрлері. Мемлекеттің бірізділігі: жаңа моделдің инвари­анттары; Мемлекеттің бірізділігі: жетістік жолдары

 

1. Мемлекеттілік модульдері.

2. Мемлекеттік теңестіру: егеменділік параметрлері

3. Мемлекеттік теңестіру: жаңа үлгінің шетелдік нұсқалары

4. Мемлекеттік теңестіру: жету жолдары

 

1. Мемлекеттілік модульдері. Кез келген қоғам және кез келген халық үшін мемлекеттілік – дамудың басты шарты. Мемлекеттілікке олардың тағдыры, бүгінгісі және болашағы, байлығы және өркендеуі байланысты. Қазіргі уақытта Қазақстанның алдында мемлекеттілікті жетілдіру және бекіту міндеті тұр. XXI ғасырдың шындығына сәйкес басқа елдердегі мемлекеттік құрылым тәжірибесін есепке алып мемлекеттілікті жетілдіру және бекіту қажет. Қазақстанға қолдануға болатын шартты түрде үш үлгі бар:

1)  Бұрынғы қазақ мемлекеттілігі, оған тарихи мұра және зерттеудің тарихи-құқықтық құралы ретінде ғана емес, көзі ретінде қарау;

2)  КСРО және Ресей империясының мемлекеттілік үлгісі (өз мәні бойынша империялық);

3)  Әлемдегі көптеген елдерде қабылданған және Қазақстан құруға ұмтылған демократиялық  құқықтық мемлекеттілік үлгісі.

Бұл үлгілердің негізгі параметрлері Қазақстан Республикасының 1995 жылғы Конститутциясында көрініс тапты. Аталған үлгіге сүйене отырып, мемлекеттік теңестіруді қалыптастыру мәселесін шешуге тура келеді.

Мемлекет болашақта әлемдік нарықты жаһандыруды, азаматтық қоғамның  ықпалдасу  үдерістерін бекіту қажет. Қазақстанның мемлекеттілігін дамыту  негізгі міндеттерді – әлемдік қауымдастыққа экономикалық және ізгілік ықпалдасуын және ұлттық мемлекетте әлеуметтік ықпалдасуды   шешуге байланысты. Түрлі  мемлекеттермен ықпалдасудың әр түрлі үлгілер мен деңгейлері болуы мүмкін және қажетті, шынайы ықпалдасу егемендіктің қосымша экономикалық және  дара  мүмкіндіктерін жасай отырып, нығаюына  әсерін тигізеді.

2. Мемлекеттік теңестіру: егеменділік параметрлері. Мемлекеттік теңестіру тәуелсіз мемлекеттің белгілеріне мемлекеттің барлық элементтерінің сәйкестілігін білдіреді.

Нақты бір елдің  мемлекеттік теңестіруге ұмтылуы оның ішкі және сыртқы саяси дамуының жағдайларына сәйкес мемлекеттіліктің белгілі үлгісін  таңдау және жүзеге асыруын шамалайды.

Мемлекеттік теңестіруге жету үшін өзін-өзі теңестіру мен сыртқы теңестіру үдерістері маңызды. Бір жағынан тәуелсіз мемлекет халқының бірі ретінде барлық азаматтардың  өзін-өзі  бағалауымен сәйкес келуі керек, тәуелсіз мемлекет шеңберінде және оның мүддесінде жұмыс жасайтын мемлекеттік институттардың өзін-өзі бағалауы және сол мемлекеттің игілігі үшін өзара әрекет етуші ретіндегі барлық саяси күштердің өзін-өзі бағалауы. Екінші жағынан әлемдік қауымдастық және сол сияқты оның жекелеген мүшелерінің тарапынан тәуелсіз мемлекет ретінде Қазақстанды бағалау. Қазіргі уақытта Қазақстан тәуелсіз мемлекеттің негізгі белгілері шын мәнінде  ие болғаны анықталды.

Егемендікте үш көзқарасты бөліп көрсетуге болады. Егемендік негізін елдің аумағы, жері және оның байлығы, табиғи ресурстары, мәдени құндылықтар, барлық экономикалық әлеуеті құрайды. Сондықтан егемендік мемлекеттің барлық аумағын қамтиды. Егемендіктің көзі - халық. Елдің барлық азаматтары егемендік детерминдеген барлық құқықтық кешенге ие болады. Бір жағынан егемендік республиканың әр азаматын қамтиды және елдің заңымен жүру қажеттілігін тудырады. Саяси немесе мемлекеттік егемендік  республика басқа мемлекеттерге қатысты және ішкі құрылымға байланысты барлық мәселелерді өзбетімен шешуге құқылы екендігінде.

Мемлекеттің белгілерінң бірі шеттері мемлекеттік шекаралармен анық көрсетілген  оның аумағының болуында. Қазақстан Республикасының орналасқан аумағында қазақ халқының негізін құраған ұлыстар мекендеген. Онда көне заманнан бастап қазақтардың ата-бабасы – ірі империялар мен түрік халқының  жекелеген хандығы өмір сүрген. XV ғасырдан бастап  қазақтардың мемлекеттілігі тарихында бірінші болған қазақ хандығының  дербес мемлекеттерінің аумағы болды. Қазақстан Республикасының қазіргі аумағының қазіргі шекарасы Қазақстан КСР одағы құрамында болған кезеңде қалыптасты. Бұл шекаралар қазақ халқының тарихи орналасуына сәйкес келеді.Осыған байланысты қазіргі кездегі шекараны өзгерту туралы мәселе қозғау  негізсіз.

Мемлекет шекарасының  дербес құқықтылығы, оның аумақтық тұтастығы халықаралық құқықтың маңызды  принциптері. Әр мемлекеттің, әр халықтың тарихи даму барысында алдын ала белгілеген әлемдік қауымдастықта өз орны бар.

Мемлекет тарихи тұрғыдан белгілі этникалық жалпылық оның құрылтайшысы мен әлеуметтік базасы болғанда ұлттық болып табылады.

Ұлыстың даму логикасының өзі ұлттың өмір сүруі мен дамуының материалдық және рухани жағдайын қамтамасыз ететін құрал ретінде мемлекеттің қалыптасу қажеттігін алдын  ала белгілейді. Бұл қазіргі заманда халықаралық құқық принципінің мәртебесі берілген тарихи және жалпы адами тәжірибе.

Сондықтан қазақ жерінде  мемлекеттілікті  құру туралы  конститутциялық  қағиданы халықаралық құқық  принциптері мен  жалпы танылған нормалар ретінде  қабылдау керек.

Қазақтардың  этникалық орталығы  Қазақстан болып  табылады. Қазақстанды ұлттық мемлеекет ретінде  белгілеу  ең алдымен оны осы сапада теңестіру болып табылады.

Мемлекет  қазақтардың  мүддесін қорғады, өйткені ол мезгілде осы аумақта басқа ұлыстар болған жоқ. Уақыт өте келе ұлы дала басқа да халықтардың  өкілдерін қабылдай бастады. Осыған сәйкес  мемлекеттің  мәні мен қызметі ауысады. Ұлттық мемлекет  бола отырып, Қазақстан Республикасы  этникалық қатыстылығына қарамастан, барлық  халықтың  мүддесін білдіреді. Мемлекеттің бұл жаңа мәні  біздің  Конститутцияда бекітілген.

Сонымен қатар Қазақстанды  ұлттық мемлекет ретінде белгілеу мемлекеттік теңестіруді дамытудағы  стратегиялық беталысын ескереді.

3. Мемлекеттік теңестіру: жаңа үлгінің шетелдік нұсқалары. Қазақстан Республикасының Конститутциясында мемлекеттік теңестірудің негізгі параметрлері  бар, мемлекеттік құрылымның  басты бағыттары мен  болашақ істері  белгіленген. Онда президенттік басқару үлгісімен біртұтас мемлекет болып табылады, ол өзін демократиялық, зайырлы, құқықты және әлеуметтік мемлекет ретінде бекітті, оның жоғарғы құндылығы адам және оның өмірі, өнеге мен бостандығы болып табылады.

Қазақстан Республикасы біртұтас  мемлекет болып табылады. Мемлекеттің біртұтастық сипаттамасында бастысы ол өз ішінде өзге ұлттық-мемлекеттік және автономиялық құрылымдардың жоқтығында.

Мемлекеттің біртұтастық құрылымы елдің әкімшілік-аумақтық бөлінуін жоққа шығармайды,   бір деңгейдің  аумақтық бірліктерінің бірыңғай мемлекеттік саясатты  жүргізуді жеңілдететін бірдей мәртебесі бар. Жергілікті билік органдары жергілікті маңыздылығы бар мәселелер бойынша ғана тиісті аумаққа міндетті шешім қабылдай алады. Бұл шешімдер  заңнамалық сипатта болмайды және  мемлекеттің  аумақтық тұтастық  мәселесін қозғайды.

Қазақстанның біртұтастығы – бұл тарихи тұрақты дерек. Республиканың көпұлтты  құрамы біздің мемлекеттің  біртұтастық құрылымына әсер ете алмады. Қазақстанның  ұлттық құрамын өзгерту негізінен өз мемлекеттілігі бар өзге этникалық бірлік және топтардың легі есебінен жүзеге асты. Қазақстан мемлекеттілігінің шекаралары қалай өзгерсе де, ол ешқашан басқа мемлекеттер  аумағының есебінен  кеңейген жоқ.

Қазақстан Республикасындағы  мемлекеттік билік оның заңнамалық, атқарушылық және соттық  салалануға бөліну  және қарама-қайшылық пен ұстамдылық жүйесін қолданумен оның бір-бірінің арасындағы өзара әрекет ету  принципіне сәйкес жүзеге асырылады. Билікті бөлудің  президенттік республика жағдайына  бағытталған осындай тетігі көзделген. Президент мемлекеттің басшысы, елдің ішкі және сыртқы саясатының негізгі бағыттарын  белгілейтін оның  жоғарғы  лауазымдық  тұлғасы болып табылады. Мемлекеттік билік  республикада біріыңғай болғандықтан, оның бірлігінің кепілі, азаматтарының  бостандығы мен құқығы Конститутциясының баяндылығы  мемлекет басшысы болып танылады.

Басқарудың президенттік үлгісін таңдау кездейсоқ емес. Ол  мемлекеттік билік тармақтары арасындағы  келіспеушілік пен әлеуметтік-экономикалық дағдарыстардың әсерінен болған тұрақсыздануға тартылмаған мықты және шоғырландырылған  мемлекеттік билік жүйесінің  қажеттігіне негізделген.

4. Мемлекеттік теңестіру: жету жолдары. Жаңа мемлекеттік теңестіру  мемлекет пен қоғамның, азаматтың біріккен күш салуы бар болғанда орнығуы мүмкін.

Конститутцияда елдің жаңа заңнамасымен азаматтық қоғамның қалыптасу негіздері салынған, осы арқылы Қазақстан Республикасының жеке бастың барлық  бостандығы мен құқығын толықтай қолдануға мүмкіндік беретін  адам құқығының жалпы декларациясына, басқа да халықаралық кесімдерге  қосылу  жағдайы мен мүмкіндігін жасалады. 

Заңнама, оның ішінде жеке бастың барлық  бостандығы мен құқығын қорғау және жүзеге асыру мәселелерін реттейтін, кодталған кесімдерді дайындау мен қабылдауды тездету керек. Мемлекеттік теңестірудің қалыптасуы маңызды ғылыми негізсіз мүмкін емес. Бұнда басымдылық бағыттарысыз мемлекеттік теңестіру  мүмкін емес. Бұл мәнмәтінде басымдылық бағыттары билікті бөлу жүйесін жетілдіру демократиялық құқықтық мемлекетті құрудың ғылыми негізін жасауды мақсат тұтқан ғылыми зерттеулер болуы тиіс. Білім беру жүйесінің  алдында тұрған  міндеттер болып азаматтың мәдениетін қалыптастыруды қамтамасыз ету, азаматтық қоғам жағдайында жастарды өмірге дайындау деп танылды. Оқу орындарында Конститутцияны, біздің мемлекеттің негізгі заңнамалық кесімдерін, жеке бастың бостандығы мен құқығына арналған  халықаралық-құқықтық кесімдерді зерделеу міндетті. Қазақстан – біздің ортақ отанымыз екені туралы ой қоғамда түбегейлі нығаюы тиіс. Қандай ұлт өкілі болмасын  әр азаматтың парызы келісім мен бейбітшілік, достық ахуалды қалыптастыруға септігін тигізу. 

Мемлекеттік теңестіруді қалыптастыру үшін   нағыз азаматтың қалыптасуының маңызы зор. Бұл қоғамда жоғары саяси және құқықтық мәдениет болғанда ғана болуы мүмкін. Бұл үшін азаматтардың саяси-құқықтық жаңа жүйесін  қалыптастыру қажет.

 

7: Жастардың Отан қорғауға дайындығын тәрбиелеу. Төменгі, орта, үлкен  жастағы оқушыларды әскери-патриоттық    тәрбиелеу. Жоспарлы әскери-патриоттық тәрбиелеуге басшылық ету

 

1. Жастардың бойында Отанды қорғауға дайындықты әзірлеу.

2. Оқушы жастардың әскери-патриоттық  тәрбиесінің басшылығы.

3. Кіші, орта және үлкен жастағы оқушылардың әскери-патриоттық  тәрбиесі.

 

1. Жастардың бойында Отанды қорғауға дайындықты әзірлеу

       Жастардың  және оқушылардың әскери-патриоттық  тәрбиесі – біздің мемлекет қызметінің ең маңызды саласының бірі. Әскери-патриоттық  тәрбие  алғашқы әскери дайындықпен  тығыз байланысты  және төтенше жағдайларда жастардың қорғаныс тәсілдерінің құралдарын, әскери істі меңгеруіне әсер етуі тиіс.

Қазақстан Республикасының «Жалпыға бірдей әскери міндеттер және әскери қызмет» жайлы заңына, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1996 жылы 1 қарашада шыққан №1340 қаулысына сай, орта мектептерде бастауыш әскери дайындық пәні мемлекеттік пән ретінде оқытылатын болды. Осыдан былай жастарды әскер қатарында қызмет атқаруға психологиялық тұрғыда дайындау, келешек Отанын қорғаушыларды педагогикалық бағытта тәрбиелеу - мектептердің негізгі міндетерінің біріне айналды десе де болады. 

Мектептегі бастауыш әскери дайындық барысында жастар Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің даму тарихымен, мінездемесін, ерекшеліктерімен танысады, «Жалпыға бірдей әскери міндет және әскери қызмет» туралы т.б.заңдармен, әскери ант пен әскери жарғылардың талаптарын оқып үйреніп, атыс қаруларының үлгілерімен жете танысып, азаматтық қорғанысқа қажетті мәлеметтер мен іс-қимылдарға үйренеді. Мұнымен қатар қыз балалар дәрігерлік - санитарлық іспен айналысады. 

 Осындай қаруар істі жүзеге асыру, әскери істерге үйрету мен әскери-патриоттық тәрбие берудің сапасы, осы істердің ұйытқысы болып табылатын алғашқы әскери дайындық мұғалімінің біліктілігіне көп байланысты.

 Төмендегі әдістемелік ұсыныстардың жобалы түрі мектептердегі жас мамандардың жұмыстарына септігін тигізеді деген ойға келеді.

 Оқушыларға әскери-патриоттық тәрбие беру дегеніміз-оларды саяси, моральдық-психологиялық жағынан егемен елін қорғауға психологиялық тұрғыда дайындау.

Бұл дайындықтың негізгі бағыттары: - еліміздегі Қарулы Күштерге деген қамқорлық, «Жалпыға бірдей әскери міндет» туралы, еліміздің қорғаныс қабілеті туралы т.б. заңдар мен қарулы - қарарлардың мазмұны мен мақсатын түсіндіру;

-жастарды саяси қырағылыққа, қазіргі кезеңдегі соғыстың ерекшеліктерін түсіндіре отырып олардың Отанын қорғау ісіндегі міндеттерін дұрыс түсінуге тәрбиелеу;

-аға ұрпақ өкілдерінің ерлік істерін насихаттау, ерлік пен жанқиярлықтың мәнін түсіндіріп, олардан үлгі алып, мақтан тұтуға баулу;

-қазіргі кезеңге лайықты саяси-моральдық, психологиялық қасиеттерді дарыту;

-алғашқы әскери және әскери- техникалық білім алуларын қамтамасыз ету.

Мектептің міндеті оқушыларға саяси және әскери білім бере отырып, Отан сүйгіштік т.б. қасиеттерді дарытып, алған білімдері мен үйренгендерін іс жүзінде іске асыра білуге тәрбиелеу. Қазақстан Республикасының қауіпсіздігі әскери құрылымдарды күшейту арқылы ғана емес, әр азаматымыздың осы жауапты іске тікелей қатысуымен іске асырылатынын әрбір жасөспірім ұл мен қыз жете түсінуі тиіс. Республикамыздың қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі міндеттерді орындау үшін әрбір мектеп ұжымы мынадай  педагогикалық талаптарды жүзеге асыруы тиіс:

-әскери-патриоттық тәрбиені жалпы мектептегі оқу-тәрбие жұмысының негізгі бөлімі деп қарастырып, оны басқа тәрбие  жұмыстарының түрлерімен тығыз байланыста жүргізу;

-әскери-патриоттық тәрбиені оқушылардың жас ерекшеліктеріне, жеке қасиеттері мен ұлттық ерекшеліктерін ескере отырып, әр түрлі әдістерді пайдаланып түрлендіре жүргізу;

-әскери-патриоттық тәрбиені саяси, адамгершілік, еңбексүйгіштік, эстетикалық және дене тәрбиесімен ұштастыра жүргізу;

-әскери-патриоттық тәрбиеде оқушылардың бастамалық, т.б. ұсыныс талап-тілектеріне көңіл бөліп ескеру.  

2. Оқушы жастардың әскери-патриоттық  тәрбиесінің басшылығы

Әскери-патриоттық тәрбиенің деңгейі көбіне осы жұмысты ұйымдастырып, жетекшілік жасайтын оқу бөлімдерімен мектеп әкімшілігі тікелей байланысты, Бұл жұмыстардың ең негізгілері - нақтылы жоспарлау, айқын-сынып жетекшілеріне әдістемелік, іс тапсырмалар мен олардын орындалуын жіті қадағалау болып табылады.        

Көп мектептерде бұл жұмыстардың жүйелі жүруі үшін құрылған қеңестер бар, барлық жұмыс осы кеңестің мүшелерінің тікелей араласып,     басқаруымен     жүргізілетіні кұштарлык жай. Әйтсе де, әскери-патриоттық тәрбиенің бүкіл мектеп ұжымының арқасында іске асатынын әсте ұмытпайық.

Төменде мектептің ұжым мүшелерінің атқарар жұмыстарына тоқталсақ.    

    Мектеп директоры:

-  мектептегі бүкіп тәрбие, оқу ісіне басшылық  жасай отырып, ұжым мүшелерінің, қоғамдық ұйымдардың іс-жоспарларын үйлестіреді.

- негізгі шараларды белгілеп, олардың іске асырылуын қадағалайды;

- әскери-патриоттық тәрбиеге байланысты мәселелерді педагогикалық кеңестер мен ата-аналар комитеттерінде талқыға салынады;

- жүргізілетін шаралардың материалдық жағдайына жауапты адамдарға әдістемелік т.б. көмек көрсетуді ұйымдастырып отырады.

  Сыныптан тыс тәрбие жұмыстарын ұйымдастырушы:

    - сыныптан тыс әскери-патриоттық тәрбие шараларын іске асырады;                            

    - сыныптар мен сынып жетекшілерінің жұмыстарын үйлестіру, бақылауды және қажетті көмек ұйымдастырып отырады;

    - мектептің АӘД ұйымдастырушы мұғаліммен тығыз байланыста жұмыс жүргізеді.

    Алғашқы әскери дайындықтың ұйымдастырушы мұғалімі:

   - әскери-патриоттық тәрбие шараларын жоспарлауға қатысады;

    - сынып жетекшілеріне әдістемелік, іс жүзінде көмек көрсетеді;

    - төменгі сыныптарға көмек көрсететін балаларға  әдістемелік т.б. жағынан көмек көрсетіп, басшылық жасайды;

    - әскери бағыттағы үйірмелерге жетекшілік етіп, сабақ жүргізеді;

    - аудандық қорғаныс  бөлімімен, АҚ штабымен, әскери бөлімдермен байланысты болып, жұмыс жүргізеді.

      Сынып жетекшілері:

     - өз сыныптарындағы әскери-патриоттық жұмыстарды жоспарлап, оларды жүзеге асыруға басшылық жасайды;                                                            

-жалпы мектеп ішінде өтетін әскери-патриоттық шараларға атсалысып, оқушыларының белсенді түрде қатысуларын қамтамасыз етеді;

-АӘД пен тәрбие жұмыстарын ұйымдастырушыға жанды көмек көрсетіп, жоғарғы сынып оқушыларын төменгі сатыдағыларға жетекшілік етуге жұмылдырады.

           Пән мұғалімдері:

- өз пәнінің  материалдарын әскери-патриоттық тәрбие беруге пайдаланады;

- үйірме жұмыстарына жетекшілікте әскери-патриоттық тәрбиеге көбірек көңіл бөледі;

- әскери-патриоттық тәрбие тақырыптарында өтілетін әр түрлі шараларды ұйымдастыруға, олардың өтілуіне жанды көмек көрсетеді.

Жалпы педагогикалық ұжымының мүшелеріне міндеттемелер бөлгенде, олардың мүмкіндіктерін, білімдерін т.б. деңгейлерін ескеру керек.

Әскери-патриоттық тәрбиені үзбей, мақсатты түрде, табандылықпен жүргізгенде ғана жақсы нәтижеге жетуге болатынын тәжірибеде көріп жүрміз.

3. Кіші, орта және үлкен жастағы оқушылардың әскери-патриоттық  тәрбиесі.

Әскери-патриоттық тәрбие 1-11 сынып аралығындағы оқушыларды түгелдей қамтиды.                                                                      

      

        1-4 сыныптарда:                                        

- батыр бабалар мен аталар жайлы әңгімелер;

- жақын жерде орналасқан Даңқ  ескерткіштеріне саяхаттар;

- мектепте аты берілген  Батырдың өмірдегімен танысу;

- ерлік тақырыбындағы өлеңдер, тақпақтар жаттату;

- өз отбасындағы ерлік істермен танысу;

- төтенше жағдайларындағы қажетті іс-қимылдарға үйрету;

- әр түрлі әскери-спорттық ойындар ұйымдастыру;

- әскери-техникалардың модель үлгілерін жасату;

- сурет көрмелері т.б.

- әскери белгілерімен, таңбалармен, орден, медальдармен таныстыру;

- нысана көздеуден, граната лақтырудан жарыстар;

- әскери-спорттық ойындарға қатыстыру;

- Президенттік тесттер тапсыру;

- туристік жорықтарға қатыстыру;

- әскери-техникалық үйірмелерге қатысу.        

   5-9 сыныптарда:

"Біз тарихымыздағы тағлым етеміз, біз тарихтың жалғасымыз" - атты лекторий ұйымдастыру.

- балалардың ерлік істерін дәріптейтін кинофильмдер мен әдебиеттерді көріп, окып талкылау;

- Батыр ата, апалар жайлы деректер жинастырып, соларға арналған сынып сағаттарын өткізу;

- өз көшеміздегі ардагерлерге қамкорлық акцияларын жасау;

- өлкетану, іздестіру жұмыстарына араластыру, музейлерге саяхаттар жасау;

- әскер қатарында қызмет етіп жүрген ағалармен кездесулер;

- спорттық жарыстар, саптық дайындық т.б жарыстар байқауларға қатыстыру;

- әскери тақырыптағы сурет байқауын ұйымдастыру;

- әскер өміріне арналған деректі бейнефильмдер мен телехабарлар көрсету;

- ардагерлермен кездесулер;

- оқырман конференциялары;

-  әскери белгілерімен, таңбалармен, орден, медальдармен  таныстыру;

-  нысана көздеуден, граната лақтырудан жарыстар;

-  әскерн спорттык ойындарға қатыстыру;

-  Президенттік тесттер тапсыру;

- туристік жорықтарға қатыстыру;

- әскері-техникалық үйірмелерге қатысу.

10-11 сыныптар:

-  Қазақстан Республикасының қорғаныс қабілетін нығайту туралы саясаты мен таныстыру;

-  аса көрнекті қазақ қолбасшыларының өмірдерегімен, ерлік жолымен таныстыру;

-  әскери тақырыптағы шығармалардан көркемөнерпаздар байкауы;

-  әскерлердің өмір тынысымен, әскери-техника түрлерімен таныстыру;

-  жауынгерлермен, офицер мамандармен кездесулер;

- ардагерлермен кездесулер, оларға қамқорлық жасауды ұйымдастыру;

-әскери-спорттық ойындарға қатысу;

-төменгі сынып оқушыларына әр түрлі шаралар өткізуге көмек көрсету;

-АӘД пән кабинетіне көрнекі құралдар жасауға да т.б. жұмыстарына көмек көрсету;

-тақырыптық кештер, байқаулар өткізу т.б.

Әрине бұл шаралар істің алдыңғы шарттары десе де болады, әр мектептің ұжымы өздерінің жоспарларында тәжірибелеріндегі дәстүрлі шараларды қосатынын құптаймыз.

Әскери-патриоттық тәрбие беруде мектеп пен жанұяның бірігін атқаратын жұмыстары

Бәрімізге белгілі, мектеп тәрбие ісінің орталығы болып саналғанмен, ата-аналар мен қоғамдық ұйымдар бұл мәртебелі істен тыс қалмаулары керек. Бұл әскери-патриоттьқ тәрбиеге қатысты нәрсе. Ендеше ата-аналармен мынадай бағыттарда жұмыс   атқарылуы  тиіс:

- ата-аналарға әскери-патриоттық жұмыстардың мақсаты мен мәнін жете түсіндіру;

- оларға осы тәрбиені жүргізуге қажетті негізгі әдістерді үйрету;

- ата-аналарды әскери-патриоттық шараларға кеңінен тартып, сынынтан тыс жұмыстарға белсенді түрде араластыру.

Әскери-патриоттық тәрбиенің ата-аналарға арналған негізгі әдістер мыналар болып табылады:

-  отбасындағы дәстүрмен, ерлік істермен таныстыру;

-  халықтың жанқиярлык ерлік істерінен жалпы мәліметтер беру;

-  оқыған әдеби кітап, көрген фильмдерді талдап, оларды бірге көруге жағдай туғызу.

-  балалардың игі бастамаларына әрдайым жанды көмек беріп, колдап отыру;

-  әскери мамандықтар жайлы мәліметтер беру;

-  балалардың шынығуына, дене тәрбиесіне көңіл аударып, мұрындық болулары тиіс.

 

8: Ұрыстық және еңбек дәстүрлерінің мәні мен оның тәрбиелік маңызы. Ұрпақтар сабақтастығы концепциясының мазмұны. Қоғамның идеялық нығаюы Қазақстанның прогресттік жағдайы

 

1. Жауынгерлік дәстүрлердің мәні және оның тәбиелік маңызы.

2. Ұрпақтар сабақтастығы тұжырымдамасының мазмұны. Қоғамның идеялық нығаюы Қазақстанның прогресттік жағдайы.

 

1. Жауынгерлік дәстүрлердің мәні және оның тәбиелік маңызы.

Жауынгерлік дәстүрлер – бұл флот пен әскерде тарихи қалыптасқан және ұрпақтан ұрпаққа берілетін әскери қызметті атқарғандағы және шайқастағы  жауынгердің тәртіп нормалары мен салттары, ережелері.

 Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің жауынгерлік дәстүрлері – бұл белгілі бір қоғамдық құрылым жасаған дәстүрлер, оларда Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің тағайындалу ерекшелігі көрінеді. Оның Ұлы Отан соғысы жылдарындағы қазақстандықтардың қаһармандық ерлігі,  Қазақстандық пролетариаттың төңкеріс оқиғалары алдында қаланды және Кеңес Әскерінің өткен қаһармандық жолының ең үздік дәстүрлерін бойына сіңірді.

Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері сарбаздарының жауынгерлік дәстүрлерінің ең маңыздысы болып табылады: тәуелсіз мемлекет - Қазақстан Республикасына және оның халқына шексіздік берілгендігі; басқыншыларға деген өшпенділік; өз күшіне деген сенімділік; Отанды қоғауға үнемі  дайын тұруы; флот пен әскерге  деген сүйіспеншілік, әскери антқа шын берілгендігі; шайқастағы көпшіліктің қаһармандығы; мызғымайтын жауынгерлік жолдастық, қолбасшыға деген құрмет және оны шайқаста қорғау; әскери шеберлікті жетілдіруге  және әскери тәртіптің нығаюына үнемі ұмтылу, саяси білімін көтеру, әскер дайындық және жоғары қырағылық үшін тынымсыз күрес; ұжымшылдық пен интернационализм сезімі, ТМД жауынгерлерімен әскери  ынтымақтастық, тәуелсіз демократиялық  мемлекетті қорғауға  даярлық.

Достық пен жауынгерлік жолдастық  Қарулы Күштері жеке құрамының  өмірі мен тұрмысына мықтап енді және жауынгерлік дәстүрлердің жалпы тізбегін құраушы болып табылады. Бұл дәстүрлерді сақтауды  көптеген заңнамалық кесімдер талап етеді. Оның ішінде Қазақстан Республикасының Конститутциясы, әскери ант, әскери жарғылар және тағы басқалар. Ішкі қызмет жарғысы достық пен жауынгерлік жолдастықты, жолдасыңа сөзбен және   іспен көмектесуді, оны жаман қылықтардан сақтауды талап етеді. Бұл ережелермен жүре отырып, жауынгерлер шайқаста, оқу мен еңбекте бір-біріне көмек көрсетуді, жолдасыңды қиындықта ешқашан және еш жерде тастамауды, оны қауіпте құтқаруды  ардың ісі деп есептейді. Ұжымның бірлігі, өз жолдастарына деген сенім бойына  батылдылық береді,  сарбаздардың күшін арттырады, олардың шешімділігі мен ерік-жігерін көтереді, олардан  әскер ант талап ететін әскери өмірдің қатал тауқыметі мен барлық ауыртпалығын  жеңілдетуге көмектеседі.

Әскер антқа шын берілгендік  - негіз болатын басқа әскери дәстүр. Әскери ант - өз Отанына, Қазақстан халқына деген шын берігендігіне серт беру.  Қазақстан Республикасының әр азаматы Қарулы Күштері қатарына кіргенде әскери ант қабылдайды. Бұл  құқықтық және моралдық-саяси маңызды кесім, бұнда флот пен әскердегі қызметтің мемлекеттік  маңызы атап көрсетіледі. Әр жауынгер үшін  әскери ант - өмірдің бұлжымас заңы, одан мүлде шегінуге болмайды.

Әскери борышта Отан қорғаушының рухани  келбетін сипаттайтын барлық керемет ерекшелігі, оның моралдық-саяси және жауынгерлік сапалары көрінеді.

Басқа жауынгерлік дәстүрлерімен  қатар әскери шеберлілікті жетілдіруге ұмтылу және әскери тәртіпті нығайту, саяси білімді көтеру, жауынгерлік дайындық пен жоғары қырағылыққа тынымсыз күрес те бар. Бұл дәстүрлер тұрақты әскери тәрбие – жауынгерлерді кешенді тәрбиелеудің құрамдас бөлігі әсерінен болады.

2. Ұрпақтар сабақтастығы тұжырымдамасының мазмұны. Қоғамның идеялық нығаюы Қазақстанның прогресттік жағдайы.

Кәсіби білім беру жүйесі қазіргі заман талабына сай кәсіби және рухани адамгершілік қатынаста дайындығы жоғары деңгейдегі мамандарды дайындауы тиіс.

18-24 жастағы жастар  өтпелі кезең ұрпағын қамтиды, бұл жас адамдар саяси жүйенің алмасуы, экономиканы реформалауды, қазаматтық қоғамның қайта өрлеуі және ұлттық тәуелсіздіктің нығаюы сияқты  орасан зор оқиғалардың куәгері болды.

Жастар – бұл біздің қоғамның  болашағы, олардың дамуына Қазақстан Республикасының  мемлекеттілігі мен біздің қоғам байланысты болады. Бірақ жастардың  диагностикалық көрінісі дабыл қаққандай. Бұндай жағдайда жастардың арасындағы  жағымсыз құбылыстарға мынадай жалпы адамзаттық  құндылықтар қарсы тұрады: патриотизм және ұлттық келісім.

Патриотизм – бұл Отанға, туған жерге, өзің туып - өскен өзіңді жеке тұлға ретінде сезінген  жерге деген сүйіспеншілік. Отанға  деген сүйіспеншілік мемлекетке деген сүйіспеншіліктен жоғары, тәрбиенің адамгершілік және саяси принципі ретінде  дәсүрлі қарастырылады.

Отан, мен тұратын жер деген ұғым балалық шақтан басталады, бірақ патриотизмнің қалыптасу жеке тұлғаның бүкіл өмір бойы қалыптасады, қоғам өміріндегі өз рөліне жауапкершілікті сезінуде, Отанды қорғауда, саяси үдерістерге  қатысқан сәттен бастап көрінеді.

Қазақстандық  патриотизм жаңа ұғым емес. Қарапайым және ғылыми сөз қолданыста мынадай теминдер  ертеден қолданылады: американдық патриотизм, орыс патриотизмі, француздық, япондық және  т.б. Біз күні кеше кеңес патриотизмін мақтаныш еттік, егер сондай Отанға деген сүйіспеншілік болмаса, кеңес халқы фашизмді жеңер ме еді?

Қазақстандық  патриотизмнің басында  қазақ халқының тәуелсіздік пен бостандығын  бейнелейтін үш күрделі тарихи оқиға тұр:

1.         Отырар халқының ерлігі (Шыңғысхан әскеріне қарсы Отырардағы 6 айға созылған күрес) қазақ халқының жоғары рухани қабілеті туралы бүкіл әлемге паш етті.

2.    Ұлттық мемлекеттілік пен дербестікті сақтау үшін жоңғар басқыншыларына қарсы  жарты ғасырлық күрес.

3.    1986 жылғы желтоқсан оқиғасы. Тоталитарлық жүйеге қарсы қазақ жерінде алғашқы қарлығаштар дүниеге келді және  өшпес  ұлттық рух жөнінде бүкіл әлемнің есіне түсірді.

    Қоғамның үнемі өзгеретін жағдайы ұлттық келісім мен патриоттық тәрбиенің үлгілері мен әдістерін жетілдіруді талап етеді. Ұлттық келісім мен патриоттық тәрбиенің негізгі әдістері мен бағыттары тұрғысынан алғанда мақсаттық және түрлі жоспарлы  тәрбие жұмысы жүргізілуде.

Ұлттық келісім мен  қазақстандық патриотизмді  қалыптастыру үшін білім беру жүйесінде өте бай тарихи, әдеби, мәдени  материал бар. Патриотизм сезімі  қазіргі Қазақстанның  қоғамдық тұрақты дамуының негізгі  факторларының бірі ретінде ұлтаралық  келісімге тәрбиелеумен ұштасуы тиіс.

Рухани жоғалту  материалдық шығыннан  жоғары тұратынын ұмытпау керек, тәрбиелеу үдерісінде ұлттық келісім мен патриоттық тәрбиенің тиімді ұйымдастырылуына кедергі келтіретін  мәселелер бар.

Жұмыс қорытындысы патриот жеке тұлғаның  үлгісін жасауға әкелді. Ол қандай болу және кімге ұқсауы керек? Оның мықты тұсы неде? Кімге еліктеу керек? Қалай жетілу керек? Студенттер өздері патриот жеке тұлғасының түрлі сапаларын атап көрсетті. Нәтижесінде өз мінездерінің белгілерін және қайсысымен жұмыс істеу керек және қайсысына ұмтылатынын атап көрсетіп, бәрін бойына  жинақтаған бейне қалыптасты.

Патриот жеке тұлғаның  мінез-құлық үлгісі:

-Отанын сүю, өз халқының адал ұлы;

-ҚР Конститутциясын, оның белгілері мент атрибутикасын біледі;

-жоғары азаматтық ұстаныммен ерекшеленеді, мемлекет өміріндегі өз рөлін түсінеді;

-саяси оқиғаларға және республика өміріне көңіл бөледі;

-Отанды, оның мемлекеттік мүддесін қорғауға әзір болуы;

-салауатты өмір салтын жүргізеді;

-қарым-қатынас және мінез-құлық мәдениетімен ерекшеленеді;

-мемлекеттік тілді және басқа да ұлттардың тілін  жетік меңгеруге ұмтылу;

-өз абыройын сақтау, өз ата-анасын қамқорлығымен және жетістіктерімен қуанту;

-өзге ұлт өкілдеріне құрметпен қарау, жерлестерінің жетістіктерін және олардың еңбек ерлігін мақтаныш ету;

-өз оқу орнының  қоғамдық өміріне белсене араласу;

-ізкесуші, іздестіру жұмыстарын жүргізеді, мәдени және тарихи ескерткіштерді сақтайды.   Патриоттық  және  интернационалдық мәселені шешу кезінде кәсіби тәрбиелеу жүйесінде қандай азаматты тәрбиелеу керектігі, болашақ маман бойында қандай қасиеттерді қалыптастыру керектігі  анықталады.

Біз оқытушылар студенттердің бойына ұлттық келісім мен Отанға деген сүйіспеншілік сезімін қалыптастыра отырып, адамзаттың ең маңызды рухани және әлеуметтік құндылықтарын сезінуге мүмкіндік береміз, жаңа қазақстандық мемлекеттілік негіздерін нығайтамыз.

 

9: Оқу үдерісі бойынша оқушыларда Отан қорғау дайындығының қалыптасуына әсер ету қызметі

 

1. Оқушылардың бойында Отанды қорғауға дайындықты қалыптастырудағы оқу үдерісінің қызметі.

2. Оқушылардың бойында Отанды қорғауға дайындықты қалыптастыру бойынша мұғалімнің жұмыс жүйесі.

3. Әскери оқу орындарында кандидаттарды іріктеудегі АӘД оқытушысының рөлі.

 

1. Оқушылардың бойында Отанды қорғауға дайындықты қалыптастырудағы оқу үдерісінің қызметі. Әскери-патриоттық тәрбиелілік - қоғам үшін адамға қажетті қасиеттер, оның қалыптасуы  оқу үдерісінің ең маңызды міндеттерінің бірі болуы тиіс. Дегенмен мектептегі жұмыс тәжірибесін бақылау мұғалімдердің көпшілік бөлігінің жеке тұлғада аталған қабілетті қалыптастыруда оқыту пәндерінің қызметі туралы мәліметінің нашар екенін көрсетеді.  Осының  салдарынан әскери-патриоттық деректер оқу үдерісінде тиісті жүйесіз, оқушылардың жас ерекшелігі мен Отанды қорғауға олардың дайындығын қалыптастыру мүмкіндігін ескермей  қолданылады.

Оқу үдерісінде танымдық қызметтің пассивті үлгілері басым, бейбітшілік пен соғыс мәселесі жөніндегі теориялық конференцияларды, лекцияларды, семнарларды өткізудің, оқушылардың өзбетімен, шығармашылық жұмысын ұйымдастырудың орнына дайын білімді тікелей хабарлау әдістерімен айналысады.

Әскери-патриоттық тәрбиеде оқу үдерісінің қызметін толықтай жүзеге асыруды  қамтамасыз ету үшін одан шығатын әдіснамалық ұстанымды белгілеу қажет. Мектептегі оқу үдерісі жетекші, дамытушы қызметті атқарады, болашақ Отан қорғаушының қалыптасуына басты әсер етеді. Бірақ бұл үдеріске ӘПТ мазмұнының жекелеген компоненттерін енгізу аз. Отанды қорғауға дайындықтың барлық компоненттерінің жағдайына оның тұтастай  белсенді, әрекетті әсер етуі маңызды.

Оқу үдерісі өз қызметін адам қызметінің негізгі түрлерін бейнелеу кезінде жүзеге асырады. Оқушылардың әскери-патриоттық тәрбиесіне ықпал етуші оқытудың маңызды  қызметі соғысқа қарағанда бейбітшіліктің  артықшылығына сенушілікті, оларда дүниетанымының  қалыптасуынан құралады.

Тез әсерленгіш факторы көп рөл атқарады, өйткені сенушілік білім мен Отанға деген сүйіспеншіліктің, уайымының бірлігі. Білімнің терең ғылыми мазмұны мен тез әсерленгіштігімен қатар, оның қоғамдық пайдалы бағыттылығының болуы маңызды. Бұның негізінде  Отанды қорғауға өте кең, әлеуметтік  ұмтылысы туындайды.

 Оқушылардың Отанды қорғаудың жалпы ғылыми негіздерін меңгеруді қамтамасыз ететін  білім жүйесімен қарулануы – табанды  және батыл Отан қорғаушыларын оқыту үдерісінің ең маңызды қызметтерінің бірі. Түрлі ғылымдар ұғымының жиынтығын білдіре отырып, олар Отанды  қорғау жөніндегі ілімнің ғылыми негізін құрайды. Оқу үдерісінде оқушылардың әскери-патриоттық тәрбие мазмұнының негізін  Отанды қорғау жөніндегі ілім, ғылыми заңдар және тәрбие түсінігі, сондай-ақ әскери қызметтің негізгі қағидаларын  ашатын арнайы пәндер құрайды. ӘПТ оқу-тәрбие үдерісінің барлық  үдерісінде жүзеге асырылуы қажет. Оқушылардың ӘПТ оқу үдерісінің бірі Жердегі бейбітшілікті қорғау бойынша  қажетті олардың  іскерліктің  қалыптасуында.

Оқу үдерісінде оқушылардың бойында  ҚР ҚҚ сарбаздарының, еңбек және соғыс қаһармандарының, Отанды қорғауға дайындығын көрсеткен адамдардың  әрекеттері мен қылықтарына  жағымды әсер тудыруы керек. Оқу үдерісі  өз қызметін орындау үшін  таза ақпараттық, академиялық  оқыту аз. Оның  өндірістік еңбекпен, қоғам дамуымен, техникалық шығармашылықпен, спорт түрлерімен  тығыз байланысы  қажет.

2. Оқушылардың бойында Отанды қорғауға дайындықты қалыптастыру бойынша мұғалімнің жұмыс жүйесі. Отанды  қорғау – конститутциялық қасиетті борышты  орындауға оқушылардың дайындығын қалыптастыру бойынша жұмыс жүйесінің ғылыми негізі осы жүйеге енетін компоненттердің құрамын, оның құрылысын және   әскери-патриоттық тәрбие  үдерісіндегі қызметін анықтауды талап етеді.

Жүйенің бірінші құраушысы  мақсат пен міндетті қою болып табылады. Оқушылардың ӘПТ  негізгі мақсаты мектеп реформасының негізгі бағыттарындағы  нақты қисынға келтірілген «оларды ҚР ҚК қатарындағы қызметке», «Отанға қатысты жоғары намыс сезімін, оны қорғауға үнемі дайыдыққа» дайындау сияқты оқу үдерісін, оқу пәндерін, сабақтар жүйесін қамтитын жеке мақсаттарға бөлінуі тиіс. Бұл жеке мақсаттар күтелетін нәтиже ретінде жобалануы тиіс және қоғам тапсырған  жалпы мақсаттарына сай келуі керек.

Мұғалім сабақ мақсатын анықтап, оны жүзеге асыру  құралдарын  іріктейді. Ең алдымен оның мазмұнына көңіл бөледі.

Оқу үдерісінде  оқушылардың бойында Отанды қорғауға дайындық  қалыптастыру жөніндегі  қызметті  тиімді жүзеге асыру   үшін  әр оқу пәнінің  мазмұнында, сабақтар жүйесінде және  нақты сабақтарда дүниетанымдық мұраттар, білім, іскерлік пен дағдылар орын алуы керек.

Әсіресе   әдебиет, музыка, кино, сурет,  шығармашылық  жұмыстың сан алуан түрлері оқушылардың  сезімдеріне   әсер етеді. Сондықтан  оқу үдерісінде  атақты суретшілердің туындылары; шағын музыкалық шығармалардың, азаматтық және  Ұлы Отан соғысы әндерінің  грампластинкадағы және магнитофон лентасындағы жазбалары, зерделетін оқиға  қатысушылардың  естеліктері, іздестіру қызметінің материалдары  қолданған жөн. Барлық осы құндылықтардың оқушылардың санасы мен сезіміне «енуі»   сабақта  шығарамашылық ахуал туғызу, өз жадын адамзат жасаған барлық байлықтармен» байытуға ұмтылу болып табылады.

Білім беру мазмұнының мүмкіндігін жүзеге асыру сабақтың жоспарланған материалын жүзеге асыруға  бағытталған  оқытушы мен оқушының  қызметіне,  оқыту мен тәрбиенің  әдістеріне байланысты.

 

3. Әскери оқу орындарында кандидаттарды іріктеудегі АӘД оқытушысының рөлі. Дербес, ересек өмірге енердің алдында әр бозбаланың алдында қандай мамандықты таңдау керектігі жөнінде мәселе тұрады. Өз тілегі мен қабілеттерін айқын сезінген  кейбіреулері колледж, кейбіреулері жоғары оқу орындарының  есігін ашады, кейбіреулері мектептен кейін бірден  зауыт пен фабрикаларға жұмысқа кетеді, кейбіреулері шаруа қожалықтарының  жұмысына тартылады. Жас адамдардың арасында  өз өмірін әскери қызметке арнағысы келетіндер де аз емес.

Жыл сайын мыңдаған сарбаздар мен сержанттар, матростар мен старшиналар, мектеп пен колледж  түлектері офицер мамандығын таңдап, жоғарғы әскери оқу орындарына оқуға түседі. Осы бозбалалардың көбі үшін  алғашқы емтихандар маңызды сынақ, мектеп бағдарламасын терең және жан-жақты меңгерген және әскери оқу орыны туралы түсінігі бар  бозбалалар  емтихандарды табысты тапсырады.

Офицер – саяси қызметкер. Бұл мамандықты таңдаған адамдар әрдайым адамдардың көзіне тез түседі. Бүгінгі күні флот пен әскерге жоғарғы жауапкершілік сезімі, дербес іскерлік бастамашылығы  бар адамдар керек. Әскерді нығайтуға барлық жеке құрам,  әр әскери қызметкердің қатысуын  уақыт талап етеді. Ол идеологиялық, саяси-тәрбие жұмысты ұйымдастыруды шығармашылықпен жаңартуды міндеттейді. Қазіргі заман жағдайында бұлар  офицерлердің рөлі мен жауапкершілігін арттырады.

Жоғарғы әскери оқу орындарында жоғары білікті офицерлік кадрлар, жақсы әскери мектептен өткен, бай кәсіби және өмірлік  тәжірибесі бар оқытушылар мен мамандар қызмет етеді.

Барлық әскери оқу орындарында оқу-материалдық база қалыптасқан, курсанттар, оқытушы офицерлер заман талабына сай аудиториялар мен сыныптарды қолданады, кабинеттер түрлі техникалық құралдармен және жетілдірілген  жабдықтармен  жасақталған. Болашақ офицерлер қазіргі кездің техникасын және қаруды қолдануды үйренеді. Әскери оқу орындарында әскери оқудың жетекші принциптері өмірге енгізілген: «әскерге соғыста не керек, соған үйрету керек». Оқу-тәрбие үдерісі қазіргі шайқас талаптарына неғұрлым жақындатылған. Ол курсанттардың бойында саналылықты, жоғары моралдық әскери қабілеттерді, батырлық пен ержүректілікті тәрбиелеуге, оларда әскери шеберліктің, төзімділік дағдыларын, бейбіт кезде  әскери дайындық міндеттерін шешу кезінде, соғыс жағдайында жеке құраммен  идеологиялық жұмысты ұйымдастыру және жүргізуге бағытталған.

Сыныптарда және зертханаларда, полигондарда және атыс орындарында, тренажерлерде  және спорт алаңдарында  оқу кезінде және демалыс уақытында болашақ офицерлер өз мамандықтары бойынша мақсатты және үздіксіз әскери істі меңгеруі тиіс. Курсант еңбегі оңай емес, қиыншылық пен кедергіге  қарамастан, алдына қойған мақсатына  жетуге ұмтылған ғана өз еңбегінің жемісін көреді.

Кешегі мектеп оқушылары жас жауынгерлер көз алдымызда шыңдалады, жасқаншақ бозбала нағыз кәсіби шыныққан ерлерге айналады, оларға флот пен әскердің тағдырын және оны қорғауды сеніп тапсыруға болады.

Жоғарғы әскери оқу орындарының түлектері – іскер және жігерлі офицерлер, жеке құрамның беделді басшылары, біздің қарулы күштерді қайта құрудың сенімді күрескерлері.

Сондықтан мектептегі АӘД оқытушылары жоғарғы әскери оқу орындарына түсу үшін оқушыларды іріктеуде  ерекше көңіл бөлуі тиіс. Бұл жұмыстарды  қалалық және облыстық білім бөлімдері жүргізеді.

 

10: Тактикалык, оқ ату, саптық дайындықта, сондай-ақ тарих, әдебиет, география және т.б. пәндерінде оқушылар бойында Отан қорғауға дайын болу сезімін қалыптасуындағы оқытушының жұмыс жүйесі

 

1. Оқушылардың бойында Отанды қорғауға дайындықты қалыптастырудағы оқу үдерісінің қызметі.

2. Оқушылардың бойында Отанды қорғауға дайындықты қалыптастыру бойынша мұғалімнің жұмыс жүйесі.

3. Жоғарғы әскери училищеге кандидаттарды іріктеудегі АӘД оқытушысының рөлі.

 

1. Оқушылардың бойында Отанды қорғауға дайындықты қалыптастырудағы оқу үдерісінің қызметі. Әскери-патриоттық тәрбиелілік - қоғам үшін адамға қажетті қасиеттер, оның қалыптасуы  оқудың ең маңызды міндеттерінің бірі болуы тиіс. Дегенмен мектептегі жұмыс тәжірибесін бақылау мұғалімдердің көпшілік бөлігінің жеке тұлғада аталған қабілетті қалыптастыруда оқыту пәндерінің қызметі туралы мәліметінің нашар екенін көрсетеді.  Осының  салдарынан әскери-патриоттық деректер оқу үдерісінде тиісті жүйесіз, оқушылардың жас ерекшелігі мен Отанды қорғауға олардың дайындығын қалыптастыру мүмкіндігін ескермей  қолданылады,

Оқу үдерісінде танымдық қызметтің пассивті үлгілері басым, бейбітшілік пен соғыс мәселесі жөніндегі теориялық конференцияларды, лекцияларды, семнарларды өткізудің, оқушылардың өзбетімен, шығармашылық жұмысын ұйымдастырудың орнына дайын білімді тікелей хабарлау әдістерімен айналысады.

Әскери-патриоттық тәрбиеде оқу үдерісінің қызметін толықтай жүзеге асыруды  қамтамасыз ету үшін одан шығатын әдіснамалық ұстанымды белгілеу қажет. Мектептегі оқу үдерісі жетекші, дамытушы қызметті атқарады, болашақ Отан қорғаушының қалыптасуына басты әсер етеді. Бірақ бұл үдеріске ӘПТ мазмұнының жекелеген компоненттерін енгізу аз. Отанды қорғауға дайындықтың барлық компоненттерінің жағдайына оның тұтастай  белсенді, әрекетті әсер етуі маңызды.

Оқу үдерісі өз қызметін адам қызметінің негізгі түрлерін бейнелеу кезінде жүзеге асырады. Оқушылардың әскери-патриоттық тәрбиесіне ықпал етуші оқытудың маңызды  қызметі соғысқа қарағанда бейбітшіліктің  артықшылығына сенушілікті, оларда дүниетанымының  қалыптасуынан құралады.

Тез әсерленгіш факторы көп рөл атқарады, өйткені сенушілік білім мен Отанға деген сүйіспеншіліктің, уайымының бірлігі. Білімнің терең ғылыми мазмұны мен тез әсерленгіштігімен қатар, оның қоғамдық пайдалы бағыттылығының болуы маңызды. Бұның негізінде  Отанды қорғауға өте кең, әлеуметтік  ұмтылысы туындайды.

 Оқушылардың Отанды қорғаудың жалпы ғылыми негіздерін меңгеруді қамтамасыз ететін  білім жүйесімен қарулануы – табанды  және батыл Отан қорғаушыларын оқыту үдерісінің ең маңызды қызметтерінің бірі. Түрлі ғылымдар ұғымының жиынтығын білдіре отырып, олар Отанды  қорғау жөніндегі ілімнің ғылыми негізін құрайды. Оқу үдерісінде оқушылардың әскери-патриоттық тәрбие мазмұнының негізін  Отанды қорғау жөніндегі ілім, ғылыми заңдар және тәрбие түсінігі, сондай-ақ әскери қызметтің негізгі қағидаларын  ашатын арнайы пәндер құрайды. Ә.П.Т. оқу-тәрбие үдерісінің барлық  үдерісінде жүзеге асырылуы қажет. Мектептің, АКТУ жұмыс тәжірибесін қорытындылау белгілі жүйедегі пәндердің  әскери-патриоттық мазмұнын оқушылардың  меңгере алмайтынын көрсетті.

Оқушылардың Ә.П.Т. оқу үдерісінің бірі Жердегі бейбітшілікті қорғау бойынша  қажетті олардың  іскерліктің  қалыптасуы.

Оқу үдерісінде оқушылардың бойында  ҚР ҚҚ сарбаздарының, еңбек және соғыс қаһармандарының, Отанды қорғауға дайындығын көрсеткен адамдардың  әрекеттері мен қылықтарына  жағымды әсер тудыруы керек. Оқу үдерісі  өз қызметін орындау үшін  таза ақпараттық, академиялық  оқыту аз. Оның  өндірістік еңбекпен, қоғам дамуымен, техникалық шығармашылықпен, спорт түрлерімен  тығыз байланысы  қажет.

Айтылғандарды ескеріп, мектептегі әскери-патриоттық тәрбиені жүзеге асыру үшін оқу пәндерінің мүмкіндігін сараптауға  жүгінейік.

2. Оқушылардың бойында Отанды қорғауға дайындықты қалыптастыру бойынша мұғалімнің жұмыс жүйесі.

Отанды  қорғау – конститутциялық қасиетті борышты  орындауға оқушылардың дайындығын қалыптастыру бойынша жұмыс жүйесінің ғылыми негізі осы жүйеге енетін компоненттердің құрамын, оның құрылысын және   әскери-патриоттық тәрбие  үдерісіндегі қызметін анықтауды талап етеді.

Жүйенің бірінші құраушысы  мақсат пен міндетті қою болып табылады. Оқушылардың ӘПТ  негізгі мақсаты мектеп реформасының негізгі бағыттарындағы  нақты қисынға келтірілген «оларды ҚР ҚК қатарындағы қызметке», «Отанға қатысты жоғары намыс сезімін, оны қорғауға үнемі дайыдыққа» дайындау сияқты оқу үдерісін, оқу пәндерін, сабақтар жүйесін қамтитын жеке мақсаттарға бөлінуі тиіс. Бұл жеке мақсаттар күтелетін нәтиже ретінде жобалануы тиіс және қоғам тапсырған ә.п.т. жалпы мақсаттарына сай келуі керек.

Мұғалім сабақ мақсатын анықтап, оны жүзеге асыру  құралдарын  іріктейді. Ең алдымен оның маөмұнына көңіл бөледі.

Оқу үдерісінде  оқушылардың бойында Отанды қорғауға дайындық  қалыптастыру жөніндегі  қызметті  тиімді жүзеге асыру   үшін  әр оқу пәнінің  мазмұнында, сабақтар жүйесінде және  нақты сабақтарда дүниетанымдық мұраттар, білім, іскерлік пен дағдылар орын алуы керек.

Әсіресе   әдебиет, музыка, кино, сурет,  шығармашылық  жұмыстың сан алуан түрлері оқушылардың  сезімдеріне   әсер етеді. Сондықтан  оқу үдерісінде  атақты суретшілердің туындылары; шағын музыкалық шығармалардың, азаматтық және  Ұлы Отан соғысы әндерінің  грампластинкадағы және магнитофон лентасындағы жазбалары, зерделетін оқиға  қатысушылардың  естеліктері, іздестіру қызметінің материалдары  қолданған жөн. Барлық осы құндылықтардың оқушылардың санасы мен сезіміне «енуі»   сабақта  шығарамашылық ахуал туғызу, өз жадын адамзат жасаған барлық байлықтармен» байытуға ұмтылу болып табылады.

Білім беру мазмұнының мүмкіндігін жүзеге асыру сабақтың жоспарланған материалын жүзеге асыруға  бағытталған  оқытушы мен оқушының  қызметіне,  оқыту мен тәрбиенің  әдістеріне байланысты.

3. Жоғарғы әскери училищеге кандидаттарды іріктеудегі АӘД оқытушысының рөлі. Дербес, ересек өмірге енердің алдында әр бозбаланың алдында қандай мамандықты таңдау керектігі жөнінде мәселе тұрады. Өз тілегі мен қабілеттерін айқын сезінген  кейбіреулері колледж бен институттардың есігін ашады, кейбіреулері мектептен кейін бірден  зауыт пен фабрикаларға жұмысқа кетеді, кейбіреулері шаруа қожалықтарының  жұмысына тартылады. Жас адамдардың арасында  өз өмірін әскери қызметке арнағысы келетіндер де аз емес.

Жыл сайын мыңдаған солдаттар мен сержанттар, матростар мен старшиналар, мектеп пен колледж  түлектері офицер мамандығын таңдап, жоғарғы әскери училищелерге оқуға түседі. Осы бозбалалардың көбі үшін  алғашқы емтихандар маңызды сынақ, мектеп бағдарламасын терең және жан-жақты меңгерген және әскери училище туралы түсінігі бар  бозбалалар  емтихандарды табысты тапсырады.

Офицер – саяси қызметкер. Бұл мамандықты таңдаған адамдар адамдардың көзіне түседі.

Бүгінгі күні флот пен әскерге жоғарғы жауапкершілік сезімі, дербес іскерлік бастамашылығы  бар адамдар керек. Әскерді нығайтуға барлық жеке құрам,  әр әскери қызметкердің қатысуын  уақыт талап етеді. Ол идеологиялық, саяси-тәрбие жұмысты ұйымдастыруды шығармашылықпен жаңартуды міндеттейді. Қазіргі заман жағдайында бұлар  офицерлердің рөлі мен жауапкершілігін арттырады.

Жоғарғы әскери училищелерде жоғары білікті офицерлік кадрлар, жақсы әскери мектептен өткен, бай кәсіби және өмірлік  тәжірибесі бар оқытушылар мен мамандар қызмет етеді.

Барлық әскери училищелерде оқу-материалдық база қалыптасқан, курсанттар, оқытушы офицерлер заман талабына сай аудиториялар мен сыныптарды қолданады, кабинеттер түрлі техникалық құралдармен және жетілдірілген  жабдықтармен  жасақталған. Болашақ офицерлер қазіргі кездің техникасын және қаруды қолдануды үйренеді. Училищелерде әскери оқудың жетекші принциптері өмірге енгізілген: «әскерді соғыста не керек, соған үйрету керек». Оқу-тәрбие үдерісі қазіргі шайқас талаптарына неғұрлым жақындатылған. Ол курсанттардың бойында саналылықты, жоғары моралдық әскери қабілеттерді, батырлық пен ержүректілікті тәрбиелеуге, оларда әскери шеберліктің, төзімділік дағдыларын, бейбіт кезде  әскери дайындық міндеттерін шешу кезінде, соғыс жағдайында жеке құраммен  идеологиялық жұмысты ұйымдастыру және жүргізуге бағытталған.

Сыныптарда және зертханаларда, полигондарда және атыс орындарында, тренажерлерде  және спорт алаңдарында  оқу кезінде және демалыс уақытында болашақ офицерлер өз мамандықтары бойынша мақсатты және үздіксіз әскери істі меңгеруі тиіс. Курсант еңбегі оңай емес, қиыншылық пен кедергіге  қарамастан, алдына қойған мақсатына  жетуге ұмтылған ғана өз еңбегінің жемісін көреді.

Кешегі мектеп оқушылары жас жауынгерлер көз алдымызда шыңдалады, жасқаншақ бозбала нағыз кәсіби шыныққан ерлерге айналады, оларға флот пен әскердің тағдырын және оны қорғауды сеніп тапсыруға болады.

Жоғарғы әскери училище түлектері – іскер және жігерлі офицерлер, жеке құрамның беделді басшылары, біздің қарулы күштерді қайта құрудың сенімді күрескерлері.

Сондықтан мектептегі, КТМ -тің  АӘД оқытушылары жоғарғы әскери оқу орындарына түсу үшін оқушыларды іріктеуде  ерекше көңіл бөлуі тиіс. Бұл жұмыстарды  қалалық және облыстық білім бөлімдері жүргізеді.

 

11: Оқушы жастарды әскери-патриоттық тәрбиелеуде түрлі үлгілерді пайдалану. Халықтың соғыс және еңбек даңқы орындарына саяхат жасауы, соғыс және еңбек бұрыштарын, бөлмелерін, мұражайларын ашу

 

1. Оқушы жастарға  ӘПТ-нің әр түрлі үлгілерін қолдану.

2. Мұражайларды, соғыс және еңбек даңқы бұрыштары үшін бөлмелер жасақтау.

 

1. Оқушы жастарға  ӘПТ-нің әр түрлі үлгілерін қолдану.  Әскери-патриоттық тәрбие  Отанды қорғау үшін қажетті жоғары моралдық-саяси сапалардың оқушылардың  бойында  қалыптастыру жөніндегі үзіліссіз, мақасатты   үдеріс ретінде сабақтан тыс уақытта да жалғасады. Осындай маңызды міндетті шешу бұл үдерісте оқу орнының педұжымынан басқа  қорғаныс ұйымдарының, әскери комиссариаттардың, барлық мүдделі мекемелердің, сондай-ақ оқушылардың ата-аналарының және кәсіби-техникалық училищелер оқушыларының  белсенді қатысуын талап етеді.

 Сабақтан тыс уақытта оқушылардың  әскери-патриоттық тәрбиесі бойынша негізгі іс-шаралар

  Бұл жұмыстың мазмұны педагогикалық кеңесте талқыланатын және оқу орнының директоры бекітетін, мектептен тыс және сыныптан тыс тәрбие жұмысының ұйымдастырушысы жасайтын көпшілік қорғаныс жұмысы мен          әскери-патриоттық тәрбиенің кешенді жоспарында  көрсетіледі.

Кешенді жоспарда әскери басшы келесі іс-шараларды өткізуді көздейді:

-бөлім командирлерімен сабақ;

-алғашқы әскери дайындық бағдарламасы бойынша оқушылар үшін топтық және дара кеңестер;

-ұсақкалибрлі қарудан ГТО нормаларын тапсыру;

-әскери оқу орындарына және әскери бөлімдерге саяхат;

-«Ұлан» және «Алау» әскери-спорттық ойындарда келістірушілер мен командирлері ретінде қатысуға жоғары  сынып оқушыларын дайындау;

-қамқорлыққа алушы әскери бөлімдердің  әскери дайындығының үздіктері- мен, мектептің жауынгер-түлектерімен кездесу;

-әскери-патриоттық  тақырыптағы кинофильмдерді көрсету; әскери-қамқорлыққа алу жұмысын ұйымдастыру;

-әскери бағыт беру жөніндегі іс-шаралар;

-мектеп түлектерін Қарулы Күштер қатарына салтанатты түрде шығарып салу;

-алғашқы әскери дайындық курсын аяқтауға орай әскери-спорттық мерекелерді  өткізу;

- көпшілік қорғаныс үйірмелерін ұйымдастыру және  жұмысы;

-АӘД оқу-материалдық базаны жетілдіру  жөніндегі жұмыс.

Оқушыларды әскери-патриоттық  шынықтырудың маңызды үлгілерінің бірі  халықтың еңбек және әскери даңқ  орындарына саяхат жасау болып табылады.

Жастардың бұндай көпшілік қозғалысының мақсаты біздің халықтың қаһармандық  дәстүрін сақтау және меңгеру, оны дамыту және оқуда, еңбекте және әскери қызметте  жалғастыру болып табылады.

Жұмыс  жорық кеңесі жасақтаған және оған қатысушылардың жалпы жиналысында бекітілген  жоспар бойынша құрылады. Іздестіру ұйымдарының қызметінің жоспары  жұмыстың әр түрлі үлгілерінен тұрады: жорықтар жасау, туған өлкенің  тарихын зерделеу, мұражай құру, белгісіз батырлардың есімдерін анықтау және т.б. Іздестіру материалдары  жастардың арасында халықтың және оның қарулы қорғаушыларының еңбек және әскери  ерліктерін насихаттауға қызмет етеді.

Барлық майданға қатысушылардың, партизан қозғалысына қатысушылардың, фашистерге қарсы астыртын жұмысқа қатысқандардың, тылда еңбек еткендердің естеліктерін жазып алу, соғыс кезінің  жәдігерлерін табу және мұражайлар мен мұрағаттарға  беру,  дүниеден өткен жауынгерлердің отбасы мүшелерін  қамқорлық таныту, көңіл бөлу –  міне оқушылардың, «Ұлы Отан соғысының жылнамасы»  іздестіру  экспедициясының  басты міндеті осындай.

Бұл міндеттерді орындау үшін оқушы  солдаттан бастап  тыл еңбеккерінің, маршалдан бастап  ұлы майданға ұлын аттандырған ананың, яғни әр соғысқа қатысушының  Жеңіске қосқан үлесін жүрегімен түсінуі керек. Халық ерлігінің ізкесушілері  ардагерлердің естеліктерін жазып үлгерулері тиіс. «Ұлы Отан соғысының жылнамасы»  үшін материалдар жинау  әр жас адамның өмірлік қажеттілігі, қасиетті борышы болуы тиіс.

      Запастағы жауынгерлермен және еңбек пен соғыс ардагерлерімен тақырыптық кештер мен кездесулер өткізуді ұйымдастыру және әдістемесі.

А) Қоғамдық-саяси оқулар. Орта оқу орындарындағы тәжірибе жұмысында  жастарды Отан қорғауға әзірлеуде  әскери-саяси тақырыпқа Қоғамдық-саяси оқулардың  маңызы өте зор.

Оқулардың тақырыбы, оларды өткізудің үлгілері  аталған шараға қатысушылардың  жалпы білім беру деңгейіне, олардың қызығушылығы мен қажеттілігіне байланысты. Тәжірибе көрсеткендей, бұл үлгілер әр түрлі және әскери-патриоттық тәрбиенің, Отанды қорғауға жастарды дайындаудың өзекті мәселелері  жөніндегі  лекциялар енеді:

-«Отанды қорғау – барлық халықтың ісі».

-«Кеңес халқының ұлы ерлігі».

-«Басқыншылар жоспарындағы психологиялық соғыс».

-«Әкелер ізімен – қаһармандар ізімен»

Мынадай мәселелер бойынша  теориялық конференциялар:

-«Отанды қорғау жөніндегі әкелер өсиеті»

-Үкіметтің, мемлекет басшысының  шешімі

-«флот пен әскердің  жауынгерлік дәстүрлерінде  жастарды тәрбиелеу туралы»

Мынадай тақырып бойынша ауызша журналдар, көпшілік әңгімелер:

-«Халықтың жасағанын  табанды және қырағы қорғау»

-«халықтың бейбіт еңбегіне - сенімді қорғаныш»

-«Кибернетика және әскери іс»,

• «Ұлы Отан соғысындағы Кеңес адамдарының қаһармандық көзі»
• «Шайқасушы халық»
• «Әкелердің жауынгерлік эстафетасы – сенімді қолда»
• Оқуларға дайындық кезінде:
• Иллюстративтік және  кітап көрмелері:
• «туындаған ерліктен шақыратын  ерлікке»
• «аңызға айналғандарды еске алайық»

Оқу басталар алдында залда түрлі жылдардағы жастардың әскери -патриоттық музыкалық шығармалар ойналады.

Дайындық кезеңінде  жастармен жұмысқа, яғни оның мүдделері мен қажеттілігін зерделеуге, оқулар тақырыбы бойынша кітап ұысыныстарына, оқылған әдебиет жөнінде пікір алмасуға; көркем   иллюстративті,  деректі материалдарға (музыкалық, кинофрагменттер, кинохроника кадрлары, диапозитивтер, суретші туындылары, фотосуреттер және т.б.)  көсемсөз туындыларына  дара көңіл бөлінеді.                          

Азаматтық, Отан соғысы, ӘТФ мен ӘҚ бүгінгі күндері туралы кинофрагменттерді, хроникалық  кадрларды қарау  және Қарулы Күштер  ардагерлерінің түсінік беріп және сөз сөйлеп оны талдайды. Оқулар «Ұлы қолбасшылар» және т.б. хроникалық-деректі фильмдерді  көрсетумен аяқталады.

Өткізілетін Қоғамдық-саяси оқулардың  тиімділігін арттыру үшін оған депутаттарды, ардагерлерді, командирлер мен саяси қызметкерлерді, әскери және саяси  дайындық  үздіктерін, интернационалдық борышын атқарған жауынгерлерді, ғалымдарды, өндіріс  озаттарын, өнер және мәдениет қайраткерлерін  шақыруға болады.

Б) Тақырыптық кештер. Жастардың әскери –патриоттық тәрбиесінің жалпы жүйесінде  тақырыптық кештер маңызды орын алады.

Әскери – патриоттық тақырып бойынша тақырыптық кештердің спецификалық қасиеті көсемсөзділігі, деректі-көркем  бейнелілігі, нақты мазмұнның болуы, сахналық әрекеттің композициялық тұрақтылығы және лиро-эпостық  баяндалуы, жастардың өмір тәжірибесіне сүйену, олардың отанды қорғау, соғыс пен бейбітшілік мәселесіне қатыстылығы болып табылады.

Оны өткізгенде жастар үшін тартымды жастар арасындағы белгілі әндерді айтудың, өлеңдерді оқудың  көркем-эстетикалық құралдарын қолдану маңызды.

Өнер көрсетіндерді алдын ала ескертіп, кештің идеялық-теориялық ойымен таныстырған, тақырыпты ашу үшін көрнекі және  көркем құралдарды  таңдаған жөн.

Залдың сәнді-көркем безендірілуі, әсерлі хабарландыру, кештің эмблемасы, плакаттар, көрнекі құралдар, әр түрлі көрмелер, фотогазеттер, өнер туындылары  кеш мақсатын ұғынуға әсер етеді, жанды сөздерді толықтырады және әсерін күшейтеді,  қатысушылардың  көңіл күйін  көтереді. Көркем әуесқойлық, әдеби-музыкалық композициялар, фоножазбалар, диафильмдер, грампластикалар, магнитофондық жазбаларды алдын ала дайындаған дұрыс, қажетті  кинофильмдерге және т.б. тапсырыс берген жөн, кеш тиімділігін артырудың маңызды шарты  оған кешке қатысушы аудиторияның белсене араласуы болып табылады.  

В) Оқушы  жастардың әскери –патриоттық тәрбиесінде, оларды Отан қорғауға әзірлеуде халықтың еңбек және  әскери дәстүрін насихаттаушылармен, соғыс және еңбек ардагерлермен кездесу маңызды рөл атқарады.

Олар адамдардың батырлығын естен шығармау үшін бәрін істеуге дайын, 

олар өздерін азаматтық борышты  орындауға қалай дайындалу, өз Отанының тағдыры үшін өзінің әрекеті мен қылықтары үшін өзінде жауапкершілік тәрбиелеу керектігін айтады.

2. Мұражайларды, соғыс және еңбек даңқы бұрыштары үшін бөлмелер жасақтау.

Мұражай немесе соғыс және еңбек даңқы үшін бөлме (бұрыш)  ҚР Білім беру министрлігі мен Қорғаныс министрлігінің біріккен қаулысымен бекітілген, Мектеп мұражайы жөніндегі ережеге сәйкес  жабдықталады.

Төңкеріс, халықтың еңбек және әскери дәстүрінде және оның Қарулы күштерінің рухында жасөспірім ұрпақты тәрбиелеу жөніндегі мектептің  көптеген және әр түрлі жұмысында мұражай немесе соғыс және еңбек даңқы үшін бөлме, бұрыш орны ерекше. Олардың көбі Отан қорғаушылардың қаһармандық ерлігі мен халық жетістігіне байланысты жәдігерлер, ескерткіш құжаттарды және заттар ретінде адам жүрегіне жақын қазынаға айналды.

Мектеп мұражайы өзінің мазмұны мен жабдықталу сипаты жағынан педагогтер мен оқушылар активінің жұмыс үдерісінде  үнемі толықтырылатын оқушылардың әскери –патриоттық тәрбиесімен байланысты белгілі бір тақырыптағы  материалдар мен төлтума  құжаттарды жүйелі жинаудан тұрады.

Мұражайды ұйымдастыру мен оның жұмысы үшін қажет:

-материалдарды сақтау мен көрме жасап қою үшін тиісті жабдықталған орынжай;

-жәдігерлердің жеткілікті саны, олардың арасында төлтума құжаттар мен материалдар болуы тиіс;

-мектеп мұражайында  үнемі жұмыс жасайтын оқушылардың активі.

Мектептің мұғалімдері мен оқушылары, яғни белсенділері арасынан соғыс және еңбек даңқы мектеп мұражайының штабын (немесе кеңесі) құрған жөн, олар өздерінің материалдарды жинау, жәдігерлерді жасау кезінде  тек  мұғалімдер мен оқушыларға ғана емес, әскери комиссариат қызметкерлеріне, запастағы және отставкадағы офицерлерге,  өлкелік мұражай қызметкерлеріне және т.б. сүйенеді.

Мектеп мұражайы үшін орынжай көлемі мен оны жабдықтау сипаты мұражай тақырыбы мен мектеп мүмкіншілігіне қарай анықталады. Мұражай жәдігерлері мыналарға арналуы мүмкін: мектепке аты берілген қаһарманның өмірі мен ерлігіне;  мектеп орналасқан көшеде, ауданда, қалада ерлік жасаған адамдардың өміріне; мектептің бұрынғы мұғалімінің, оқушысының (оқушыларының)  өмірі мен ерлігіне; мектепке қамқорлық етуші әскери бөлімнің  жауынгерлік жолына; Қазақстан Республикасы қайраткерлерінің өміріне, жауынгерлік және еңбек  жолына.

Мұражай тақырыбы соғыс кезіндегі медициналық қызметкерлердің, санитарлық дружина мүшелерінің, қалалардың әуе жолын қорғау жауынгерлерінің қаһармандығы; Чернобыль АЭС-ғы апатта және Орталық Азиядағы жер сілкінісінің зардабын жою кезіндегі  азаматтық қорғаныс жеке құрамы мен бөлімшелерінің қаһармандығы болуы мүмкін. Тақырыпты таңдау жәдігерлердің мазмұны мен түрін, яғни орынжай көлемі мен жабдықтау сипатын анықтайды. Барлық жағдайда  мектеп мұражайына бөлінген орынжай оқшау болып, ал оның жабдығы – жәдігерлердің  бүтіндігін қамтамасыз етуі тиіс.

Мектептің соғыс және еңбек даңқы мұражайын қалыптастыру жәдігерлердің белгілі қорын жинау жөніндегі көп іздестіру  жұмыстары аяқталғаннан кейін, мұражай қорын құрайтын жеткілікті жәдігерлік материал көлемі жинақталғанда  ғана мүмкін болады.  Мектеп мұражайының қоры қазақ халқының соғыс және еңбек даңқы, төңкеріс болған жерлер жөніндегі саяхаттар мен жорықтар кезінде материалдар  жинау арқылы құрылады; мұражайлармен және тиісті мұрағаттық мекемелермен байланыс орнату; ардагерлердің, қаһарманның жақындарның және тумаларының материалдары мен құжаттарын беру.

Мектеп мұражайлары жәдігерлерінің ішінде болуы мүмкін:

-қаһармандардың шығарған кітаптары және олардың өмірі мен ерліктерін сипаттаған  кітаптар, оқиғалар туралы ресми құжаттар, бетшелер, плакаттар, мақалалар, газеттер, күнделіктер мен хаттар, оқиғаны көзімен көргендердің естеліктері.

-әскери карталар, сызбалар, картиналар, суреттер, фотосуреттер, киноленталар, ашықхаттар, диапозитивтер.

-қарулардың (оның бөліктері) (мектеп мұражайында  қарулардың үлгісін сақтау ерекше жағдайларда ғана рұқат етіледі және олардың тиісті өңделуі мен сенімді сақтауды қамтамасыз еткен жағдайда), гильзілердің үлгілері, снарядтың  жарықшағы, әуебомбасы, жеке заттары, жұмыс құралдары.

-үй жағдайындағы заттар, құрылыстардың, ғимараттардың, тұрғылықтыүйлер мен бөлмелердің, көлік, әскери теника құралдарының және т.б.  макеттерін).

Жәдігерлердің ішінде кездейсоқ заттар мен нәрселер емес, өткен, азаматтық немесе Ұлы Отан соғысының соғыс  және тыл өмірі кезеңінің еңбек, тарихи, әскери, жағдайын елестетуге көмектесетіндей  заттар болуы тиіс: шинельдер, гимнастеркалар, бөріктер, пилоткалар, погондар, төс белгілер,  ыдыстар (котелок), гильзі шамдар, қасықтар, оттықтар, трубкалар, еңбеккерлердің майдангерлерге сыйлықтары және т.б.

Мектеп мұражайын жабдықтау жәдігерлердің мазмұнына сәйкес келуі тиіс, оларды жақсы шолып қарау мен сенімді бүтіндікті қамтамасыз етеді. Мұражай жәдігерлерлерінің көп бөлігі әйнектелген көрмелерде, бәрі көрініп тұратын қақпағы бар жақтаушаларда сақталады.

Мектеп мұражайының жиһаздары күрделі емес және мектеп күшімен дайындалуы тиіс. Оларға мыналар жатады:

1. Еден және қабырға стенділері. Қабырға стенділері қабырғаға, еден стенділері металл тұрба немесе ағаш белдіктен жасалған тіреуіштерге орнатады, тіреуіштерді еденге бекітеді. Стенділердің көлемі, биіктігі, бекіту тәсілдері мен  әдістері І тарауда нақты сипатталған.

2.Тіке және көлденең көрмелер. Оларды дайындағанда 1 тарауда баяндалған кеңестерді басшылыққа алуға болады, бірақ тік көрмелер үшін тереңдікті 35-45 см үлкейту немесе екіжақты ету, ал жанындағы қабырғалар әйнектеу ұсынылады.

3. Қақпақтары әйнектен немесе органикалық әйнектен (мөлдір). Екі үлгісін жасайды: призма немесе жартылай цилиндр түрінде. Көлденең орналасқан көлемді жәдігерлер қақпақтармен жабылады. Органикалық әйнектен жартылай цилиндр түріндегі қақпақты дайындауда оның қыздырғанда иілгіштік қасиеті қолданылады, органикалық әйнектен жасалған қақпақ материалдары эмалитпен немесе дихлорэтандағы желіммен желімдейді (Желім улы болғандықтан, бұл жұмыстарды тек қана әскери басшы орындайды!).

4. Турникеттер.1 тарауда құрылымы көрсетілген турникеттен басқа едендік турникеттерді қолдануға болады. Олардың көлемі 60х80 см екіжақты тіреуішке бекітілген. Қарудың, макеттің, мүсіндердің үлгілері үшін тіреуіштер ағаштан жасалады. Бұндай тіреуіштердің көлемі 0,5Х0,3х0,8 м, жәдігердің көлеміне қарай басқа көлемдегі тіреуіштер болуы мүмкін.

Мектептегі мұражайда әрқайсысы жеке жасалатын көлемді  тақырыптық стенділер қолданылуы мүмкін.

 

12: Соғыс еңбек ардагерлерімен кездесулер, тақырыптық кештер, қоғамдық-саяси оқылымдар мен    ақпараттарды ұйымдастыру және өткізу

 

1. Соғыс еңбек ардагерлерімен кездесулер, тақырыптық кештер, коғамдық-саяси оқылымдар мен    ақпараттарды ұйымдастыру және өткізу.

2. Теориялық конференцияны дайындау және өткізу. Әскери-патриоттық тақырыпта оқырман конференциясын өткізу және дәрісті талқылау әдістемесі.

 

 1. Соғыс еңбек ардагерлерімен кездесулер, тақырыптық кештер, коғамдық-саяси оқылымдар мен    ақпараттарды ұйымдастыру және өткізу.

А) Қоғамдық-саяси оқулар. Орта оқу орындарындағы тәжірибе жұмысында  жастарды Отан қорғауға әзірлеуде  әскери-саяси тақырыпқа Қоғамдық-саяси оқулардың  маңызы өте зор.

Оқулардың тақырыбы, оларды өткізудің үлгілері  аталған шараға қатысушылардың  жалпы білім беру деңгейіне, олардың қызығушылығы мен қажеттілігіне байланысты. Тәжірибе көрсеткендей, бұл үлгілер әр түрлі және әскери-патриоттық тәрбиенің, Отанды қорғауға жастарды дайындаудың өзекті мәселелері  жөніндегі  лекциялар енеді:

-«Отанды қорғау – барлық халықтың ісі».

-«Кеңес халқының ұлы ерлігі».

-«Басқыншылар жоспарындағы психологиялық соғыс».

-«Әкелер ізімен – қаһармандар ізімен»

Мынадай мәселелер бойынша  теориялық конференциялар:

-«Отанды қорғау жөніндегі әкелер өсиеті»

-Үкіметтің, мемлекет басшысының  шешімі

-«флот пен әскердің  жауынгерлік дәстүрлерінде  жастарды тәрбиелеу туралы»

Мынадай тақырып бойынша ауызша журналдар, көпшілік әңгімелер:

-«Халықтың жасағанын  табанды және қырағы қорғау»

-«халықтың бейбіт еңбегіне - сенімді қорғаныш»

-«Кибернетика және әскери іс»,

• «Ұлы Отан соғысындағы Кеңес адамдарының қаһармандық көзі»
• «Шайқасушы халық»
• «Әкелердің жауынгерлік эстафетасы – сенімді қолда»
• Оқуларға дайындық кезінде:
• Иллюстративтік және  кітап көрмелері:
• «туындаған ерліктен шақыратын  ерлікке»
• «аңызға айналғандарды еске алайық»

Оқу басталар алдында залда түрлі жылдардағы жастардың әскери -патриоттық музыкалық шығармалар ойналады.

Дайындық кезеңінде  жастармен жұмысқа, яғни оның мүдделері мен қажеттілігін зерделеуге, оқулар тақырыбы бойынша кітап ұысыныстарына, оқылған әдебиет жөнінде пікір алмасуға; көркем   иллюстративті,  деректі материалдарға (музыкалық, кинофрагменттер, кинохроника кадрлары, диапозитивтер, суретші туындылары, фотосуреттер және т.б.)  көсемсөз туындыларына  дара көңіл бөлінеді.                          

Азаматтық, Отан соғысы, ӘТФ мен ӘҚ бүгінгі күндері туралы кинофрагменттерді, хроникалық  кадрларды қарау  және Қарулы Күштер  ардагерлерінің түсінік беріп және сөз сөйлеп оны талдайды. Оқулар «Ұлы қолбасшылар» және т.б. хроникалық-деректі фильмдерді  көрсетумен аяқталады.

Өткізілетін Қоғамдық-саяси оқулардың  тиімділігін арттыру үшін оған депутаттарды, ардагерлерді, командирлер мен саяси қызметкерлерді, әскери және саяси  дайындық  үздіктерін, интернационалдық борышын атқарған жауынгерлерді, ғалымдарды, өндіріс  озаттарын, өнер және мәдениет қайраткерлерін  шақыруға болады.

Б) Тақырыптық кештер. Жастардың әскери –патриоттық тәрбиесінің жалпы жүйесінде  тақырыптық кештер маңызды орын алады.

Әскери – патриоттық тақырып бойынша тақырыптық кештердің спецификалық қасиеті көсемсөзділігі, деректі-көркем  бейнелілігі, нақты мазмұнның болуы, сахналық әрекеттің композициялық тұрақтылығы және лиро-эпостық  баяндалуы, жастардың өмір тәжірибесіне сүйену, олардың отанды қорғау, соғыс пен бейбітшілік мәселесіне қатыстылығы болып табылады.

Оны өткізгенде жастар үшін тартымды жастар арасындағы белгілі әндерді айтудың, өлеңдерді оқудың  көркем-эстетикалық құралдарын қолдану маңызды.

Өнер көрсетіндерді алдын ала ескертіп, кештің идеялық-теориялық ойымен таныстырған, тақырыпты ашу үшін көрнекі және  көркем құралдарды  таңдаған жөн.

Залдың сәнді-көркем безендірілуі, әсерлі хабарландыру, кештің эмблемасы, плакаттар, көрнекі құралдар, әр түрлі көрмелер, фотогазеттер, өнер туындылары  кеш мақсатын ұғынуға әсер етеді, жанды сөздерді толықтырады және әсерін күшейтеді,  қатысушылардың  көңіл күйін  көтереді. Көркем әуесқойлық, әдеби-музыкалық композициялар, фоножазбалар, диафильмдер, грампластикалар, магнитофондық жазбаларды алдын ала дайындаған дұрыс, қажетті  кинофильмдерге және т.б. тапсырыс берген жөн, кеш тиімділігін артырудың маңызды шарты  оған кешке қатысушы аудиторияның белсене араласуы болып табылады.  

В) Оқушы  жастардың әскери –патриоттық тәрбиесінде, оларды Отан қорғауға әзірлеуде халықтың еңбек және  әскери дәстүрін насихаттаушылармен, соғыс және еңбек ардагерлермен кездесу маңызды рөл атқарады.

Олар адамдардың батырлығын естен шығармау үшін бәрін істеуге дайын, 

олар өздерін азаматтық борышты  орындауға қалай дайындалу, өз Отанының тағдыры үшін өзінің әрекеті мен қылықтары үшін өзінде жауапкершілік тәрбиелеу керектігін айтады.

2. Мұражайларды, соғыс және еңбек даңқы бұрыштары үшін бөлмелер жасақтау.  Мұражай немесе соғыс және еңбек даңқы үшін бөлме (бұрыш)  ҚР Білім беру министрлігі мен Қорғаныс министрлігінің біріккен қаулысымен бекітілген, Мектеп мұражайы жөніндегі ережеге сәйкес  жабдықталады.

Төңкеріс, халықтың еңбек және әскери дәстүрінде және оның Қарулы күштерінің рухында жасөспірім ұрпақты тәрбиелеу жөніндегі мектептің  көптеген және әр түрлі жұмысында мұражай немесе соғыс және еңбек даңқы үшін бөлме, бұрыш орны ерекше. Олардың көбі Отан қорғаушылардың қаһармандық ерлігі мен халық жетістігіне байланысты жәдігерлер, ескерткіш құжаттарды және заттар ретінде адам жүрегіне жақын қазынаға айналды.

Мектеп мұражайы өзінің мазмұны мен жабдықталу сипаты жағынан педагогтер мен оқушылар активінің жұмыс үдерісінде  үнемі толықтырылатын оқушылардың әскери –патриоттық тәрбиесімен байланысты белгілі бір тақырыптағы  материалдар мен төлтума  құжаттарды жүйелі жинаудан тұрады.

Мұражайды ұйымдастыру мен оның жұмысы үшін қажет:

-материалдарды сақтау мен көрме жасап қою үшін тиісті жабдықталған орынжай;

-жәдігерлердің жеткілікті саны, олардың арасында төлтума құжаттар мен материалдар болуы тиіс;

-мектеп мұражайында  үнемі жұмыс жасайтын оқушылардың активі.

Мектептің мұғалімдері мен оқушылары, яғни белсенділері арасынан соғыс және еңбек даңқы мектеп мұражайының штабын (немесе кеңесі) құрған жөн, олар өздерінің материалдарды жинау, жәдігерлерді жасау кезінде  тек  мұғалімдер мен оқушыларға ғана емес, әскери комиссариат қызметкерлеріне, запастағы және отставкадағы офицерлерге,  өлкелік мұражай қызметкерлеріне және т.б. сүйенеді.

Мектеп мұражайы үшін орынжай көлемі мен оны жабдықтау сипаты мұражай тақырыбы мен мектеп мүмкіншілігіне қарай анықталады. Мұражай жәдігерлері мыналарға арналуы мүмкін: мектепке аты берілген қаһарманның өмірі мен ерлігіне;  мектеп орналасқан көшеде, ауданда, қалада ерлік жасаған адамдардың өміріне; мектептің бұрынғы мұғалімінің, оқушысының (оқушыларының)  өмірі мен ерлігіне; мектепке қамқорлық етуші әскери бөлімнің  жауынгерлік жолына; Қазақстан Республикасы қайраткерлерінің өміріне, жауынгерлік және еңбек  жолына.

Мұражай тақырыбы соғыс кезіндегі медициналық қызметкерлердің, санитарлық дружина мүшелерінің, қалалардың әуе жолын қорғау жауынгерлерінің қаһармандығы; Чернобыль АЭС-ғы апатта және Орталық Азиядағы жер сілкінісінің зардабын жою кезіндегі  азаматтық қорғаныс жеке құрамы мен бөлімшелерінің қаһармандығы болуы мүмкін. Тақырыпты таңдау жәдігерлердің мазмұны мен түрін, яғни орынжай көлемі мен жабдықтау сипатын анықтайды. Барлық жағдайда  мектеп мұражайына бөлінген орынжай оқшау болып, ал оның жабдығы – жәдігерлердің  бүтіндігін қамтамасыз етуі тиіс.

Мектептің соғыс және еңбек даңқы мұражайын қалыптастыру жәдігерлердің белгілі қорын жинау жөніндегі көп іздестіру  жұмыстары аяқталғаннан кейін, мұражай қорын құрайтын жеткілікті жәдігерлік материал көлемі жинақталғанда  ғана мүмкін болады.  Мектеп мұражайының қоры қазақ халқының соғыс және еңбек даңқы, төңкеріс болған жерлер жөніндегі саяхаттар мен жорықтар кезінде материалдар  жинау арқылы құрылады; мұражайлармен және тиісті мұрағаттық мекемелермен байланыс орнату; ардагерлердің, қаһарманның жақындарның және тумаларының материалдары мен құжаттарын беру.

Мектеп мұражайлары жәдігерлерінің ішінде болуы мүмкін:

-қаһармандардың шығарған кітаптары және олардың өмірі мен ерліктерін сипаттаған  кітаптар, оқиғалар туралы ресми құжаттар, бетшелер, плакаттар, мақалалар, газеттер, күнделіктер мен хаттар, оқиғаны көзімен көргендердің естеліктері.

-әскери карталар, сызбалар, картиналар, суреттер, фотосуреттер, киноленталар, ашықхаттар, диапозитивтер.

-қарулардың (оның бөліктері) (мектеп мұражайында  қарулардың үлгісін сақтау ерекше жағдайларда ғана рұқат етіледі және олардың тиісті өңделуі мен сенімді сақтауды қамтамасыз еткен жағдайда), гильзілердің үлгілері, снарядтың  жарықшағы, әуебомбасы, жеке заттары, жұмыс құралдары.

-үй жағдайындағы заттар, құрылыстардың, ғимараттардың, тұрғылықтыүйлер мен бөлмелердің, көлік, әскери теника құралдарының және т.б.  макеттерін).

Жәдігерлердің ішінде кездейсоқ заттар мен нәрселер емес, өткен, азаматтық немесе Ұлы Отан соғысының соғыс  және тыл өмірі кезеңінің еңбек, тарихи, әскери, жағдайын елестетуге көмектесетіндей  заттар болуы тиіс: шинельдер, гимнастеркалар, бөріктер, пилоткалар, погондар, төс белгілер,  ыдыстар (котелок), гильзі шамдар, қасықтар, оттықтар, трубкалар, еңбеккерлердің майдангерлерге сыйлықтары және т.б.

Мектеп мұражайын жабдықтау жәдігерлердің мазмұнына сәйкес келуі тиіс, оларды жақсы шолып қарау мен сенімді бүтіндікті қамтамасыз етеді. Мұражай жәдігерлерлерінің көп бөлігі әйнектелген көрмелерде, бәрі көрініп тұратын қақпағы бар жақтаушаларда сақталады.

Мектеп мұражайының жиһаздары күрделі емес және мектеп күшімен дайындалуы тиіс. Оларға мыналар жатады:

1. Еден және қабырға стенділері. Қабырға стенділері қабырғаға, еден стенділері металл тұрба немесе ағаш белдіктен жасалған тіреуіштерге орнатады, тіреуіштерді еденге бекітеді. Стенділердің көлемі, биіктігі, бекіту тәсілдері мен  әдістері І тарауда нақты сипатталған.

2.Тіке және көлденең көрмелер. Оларды дайындағанда 1 тарауда баяндалған кеңестерді басшылыққа алуға болады, бірақ тік көрмелер үшін тереңдікті 35-45 см үлкейту немесе екіжақты ету, ал жанындағы қабырғалар әйнектеу ұсынылады.

3. Қақпақтары әйнектен немесе органикалық әйнектен (мөлдір). Екі үлгісін жасайды: призма немесе жартылай цилиндр түрінде. Көлденең орналасқан көлемді жәдігерлер қақпақтармен жабылады. Органикалық әйнектен жартылай цилиндр түріндегі қақпақты дайындауда оның қыздырғанда иілгіштік қасиеті қолданылады, органикалық әйнектен жасалған қақпақ материалдары эмалитпен немесе дихлорэтандағы желіммен желімдейді (Желім улы болғандықтан, бұл жұмыстарды тек қана әскери басшы орындайды!).

4. Турникеттер.1 тарауда құрылымы көрсетілген турникеттен басқа едендік турникеттерді қолдануға болады. Олардың көлемі 60х80 см екіжақты тіреуішке бекітілген. Қарудың, макеттің, мүсіндердің үлгілері үшін тіреуіштер ағаштан жасалады. Бұндай тіреуіштердің көлемі 0,5Х0,3х0,8 м, жәдігердің көлеміне қарай басқа көлемдегі тіреуіштер болуы мүмкін.

Мектептегі мұражайда әрқайсысы жеке жасалатын көлемді  тақырыптық стенділер қолданылуы мүмкін.

 

13: Жаппай қорғаныс және спорт жұмысын жоспарлау және өткізу. Оқу орында жаппай қорғаныс әдісін және түрлі формаларды пайдалану

 

1. Көпшілік қорғаныс және спорттық жұмыстарды жоспарлау және  жүргізу.

2. Әскери-спорттық мерекелерді ұйымдастыру және өткізу.

 

1. Көпшілік қорғаныс және спорттық жұмыстарды жоспарлау және  жүргізу. Әскери-патриоттық тәрбие Отанды сенімді қорғау үшін қажетті жоғары моралдық-саяси сапалардың оқушы жастарда қалыптастырудың үзіліссіз, мақсатты үдерісі сабақтан тыс уақытта да жалғасады. Мұндай маңызды міндетті шешу бұл үдеріске әскери комиссариаттың, қорғаныс ұйымдарының, оқу орындарының педагогикалық ұжымдарынан басқа, сондай-ақ кәсіби-техникалық  училищелердің оқушылары және мектеп оқушылары ата-аналарының белсенді қатысуды талап етеді.

Сабақтан тыс уақытта оқушылардың әскери-патриоттық тәрбиесінің негізгі іс-шаралары

Бұл жұмыстың мазмұны педагогикалық кеңесте талқыланатын және оқу орнының директоры бекітетін, мектептен тыс және сыныптан тыс тәрбие жұмысының ұйымдастырушысы жасайтын көпшілік қорғаныс жұмысы мен          әскери-патриоттық тәрбиенің кешенді жоспарында  көрсетіледі.

Кешенді жоспарда  әскери басшы келесі іс-шараларды өткізуді көздейді:

бөлім командирлерімен сабақ;

алғашқы әскери дайындық бағдарламасы бойынша оқушылар үшін топтық және дара кеңестер;

-ұсақ калибрлі қарудан ГТО нормаларын тапсыру;

-әскери оқу орындарына және әскери бөлімдерге саяхат;

-«Ұлан» және «Алау» әскери-спорттық ойындарда келістірушілер мен командирлері ретінде қатысуға жоғары  сынып оқушыларын дайындау;

-қамқорлыққа алушы әскери бөлімдердің  әскери дайындығының үздіктері- мен, мектептің жауынгер-түлектерімен кездесу;

-әскери-патриоттық  тақырыптағы кинофильмдерді көрсету; әскери-қамқорлыққа алу жұмысын ұйымдастыру;

-әскери бағыт беру жөніндегі іс-шаралар;

-мектеп түлектерін Қарулы Күштер қатарына салтанатты түрде шығарып салу;

-алғашқы әскери дайындық курсын аяқтауға орай әскери-спорттық мерекелерді  өткізу;

- көпшілік қорғаныс үйірмелерін ұйымдастыру және оның жұмысы;

-АӘД оқу-материалдық базаны жетілдіру  жөніндегі жұмыс.

Оқушыларды әскери-патриоттық  шынықтырудың маңызды үлгілерінің бірі  халықтың еңбек және әскери даңқ  орындарына саяхат жасау болып табылады.

Жастардың бұндай көпшілік қозғалысының мақсаты біздің халықтың қаһармандық  дәстүрін сақтау және меңгеру, оны дамыту және оқуда, еңбекте және әскери қызметте  жалғастыру болып табылады.

Жұмыс  жорық кеңесі жасақтаған және оған қатысушылардың жалпы жиналысында бекітілген  жоспар бойынша құрылады. Іздестіру ұйымдарының қызметінің жоспары  жұмыстың әр түрлі үлгілерінен тұрады: жорықтар жасау, туған өлкенің  тарихын зерделеу, мұражай құру, белгісіз батырлардың есімдерін анықтау және т.б. Іздестіру материалдары  жастардың арасында халықтың және оның қарулы қорғаушыларының еңбек және әскери  ерліктерін насихаттауға қызмет етеді.

Барлық майданға қатысушылардың, партизан қозғалысына қатысушылардың, фашистерге қарсы астыртын жұмысқа қатысқандардың, тылда еңбек еткендердің естеліктерін жазып алу, соғыс кезінің  жәдігерлерін табу және мұражайлар мен мұрағаттарға  беру,  дүниеден өткен жауынгерлердің отбасы мүшелерін  қамқорлық таныту, көңіл бөлу –  міне оқушылардың, «Ұлы Отан соғысының жылнамасы»  іздестіру  экспедициясының  басты міндеті осындай.

Бұл міндеттерді орындау үшін оқушы  солдаттан бастап  тыл еңбеккерінің, маршалдан бастап  ұлы майданға ұлын аттандырған ананың, яғни әр соғысқа қатысушының  Жеңіске қосқан үлесін жүрегімен түсінуі керек. Халық ерлігінің ізкесушілері  ардагерлердің естеліктерін жазып үлгерулері тиіс. «Ұлы Отан соғысының жылнамасы»  үшін материалдар жинау  әр жас адамның өмірлік қажеттілігі, қасиетті борышы болуы тиіс.

2. Әскери-спорттық мерекелерді ұйымдастыру және өткізу. Мектептегі әскери-патриоттық жұмыстың жақсаруына басты ықпал етуші

әскери-спорттық мерекелерді ұйымдастыру және өткізу болып табылады, сонымен  алғашқы әскери дайындық  курсы жыл сайын аяқталады.

Бұл мереке қорғаныс-сауықтыру спорттық лагерінде алаңдық-оқу жинау соңында жүргізіледі.

Оның міндеті - салтанатты-мерекелік  ахуалда  сонымен  алғашқы әскери дайындық  оқуының нәтижесін шығару, атқарылған жұмыстың жағымды іс-тәжірибесіне қорытынды жасау, бозбалалардың әскери және дене дайындығындағы кемшіліктерді табу, олардың жою жолдарын анықтау.

Мереке барысында әскери істі меңгеруде  жақсы нәтижеге жеткен оқушыларды атап өту, жастардың   әскери-техникалық білімдері мен біліктерін әрі қарай жетілдіруге шақыру.

Мерекені жалпы әскери-спорттық басқару дене тәрбиесі және спорт комитетінің, жергілікті билік өкілдерінің қатысуымен ОСОЛ бастығы жүзеге асырады. Жергілікті актив, соғыс ардагерлері, жауынгер-интернационалистер, әскери бөлім шефтері, бозбалалардың  ата-аналары, АӘД оқытушылары шақырылады.

АӘД оқытушысы ОСОЛ бастығымен бірігіп, мерекені өткізу жоспарын жасайды, спорттың әскери-техникалық және әскери-қолданбалы бойынша жарсқа қатысушылардың шығуын дайындайды, бозбалалардың АӘД нәтижесін көрсететін түрлі  стенділерді, көрнекі үгіт материалдарын ресімдеу туралы ойластырады, сот коллегиясын дайындау, материалдық қамтамасыз ету  мәселелерін шешеді, бұл жұмысқа ең белсенді оқушыларды тартады.

Мерекені ОСОЛ бастығы ашады;

Әнұран орындалады және Мемлекеттік  Ту көтеріледі;

Бастық АӘД бағдарламасын меңгеру қорытындысы жасалған бұйрықты оқиды;

Ата-аналар, түрлі қоғам өкілдері  қатысушыларға амандасып, тілектер айтады, қысқаша сөз арнайды.

АӘД үздігі оған жауап ретінде сөз сөйлейді,

Митинг соңында АӘД үздіктеріне  мақтау қағаздар беріледі,

Марш орындалғанда оқушылар салтанатты маршпен жүріп өтеді, бұдан кейін әскери-спорттық мереке басталады.

Әскери техника қаруы көрсетіледі, бозбалалар спорттың әскери-қолданбалы түрі бойынша өз шеберліктерін көрсетеді (әскери-спорттық көпшілік, кедергі жолағынан жүріп өту, марш-лақтырулар, жергілікті бағытпен кросс, мундир- мен және қарумен жүзу).

Мереке жарысты қорытындылаумен, жүлдегерлерді мадақтаумен, көркем әуесқойлар концертімен аяқталады.

 

14: «Қалқан», «Ұлан» және тағы басқа әскери-спорттық ойындарды ұйымдастыру мен өткізу, сондай-ақ денешынықтыру бойынша «Президенттік тест» талаптарын орындау

 

1. Көпшілік қорғаныс және спорттық жұмыстарды жоспарлау және  жүргізу.

2. Әскери-спорттық мерекелерді ұйымдастыру және өткізу.

 

1. Көпшілік қорғаныс және спорттық жұмыстарды жоспарлау және  жүргізу. Әскери-патриоттық тәрбие Отанды сенімді қорғау үшін қажетті жоғары моралдық-саяси сапалардың оқушы жастарда қалыптастырудың үзіліссіз, мақсатты үдерісі сабақтан тыс уақытта да жалғасады. Мұндай маңызды міндетті шешу бұл үдеріске әскери комиссариаттың, қорғаныс ұйымдарының, оқу орындарының педагогикалық ұжымдарынан басқа, сондай-ақ кәсіби-техникалық  училищелердің оқушылары және мектеп оқушылары ата-аналарының белсенді қатысуды талап етеді.

Сабақтан тыс уақытта оқушылардың әскери-патриоттық тәрбиесінің негізгі іс-шаралары

Бұл жұмыстың мазмұны педагогикалық кеңесте талқыланатын және оқу орнының директоры бекітетін, мектептен тыс және сыныптан тыс тәрбие жұмысының ұйымдастырушысы жасайтын көпшілік қорғаныс жұмысы мен          әскери-патриоттық тәрбиенің кешенді жоспарында  көрсетіледі.

Кешенді жоспарда  әскери басшы келесі іс-шараларды өткізуді көздейді:

бөлім командирлерімен сабақ;

алғашқы әскери дайындық бағдарламасы бойынша оқушылар үшін топтық және дара кеңестер;

-ұсақ калибрлі қарудан ГТО нормаларын тапсыру;

-әскери оқу орындарына және әскери бөлімдерге саяхат;

-«Ұлан» және «Алау» әскери-спорттық ойындарда келістірушілер мен командирлері ретінде қатысуға жоғары  сынып оқушыларын дайындау;

-қамқорлыққа алушы әскери бөлімдердің  әскери дайындығының үздіктері- мен, мектептің жауынгер-түлектерімен кездесу;

-әскери-патриоттық  тақырыптағы кинофильмдерді көрсету; әскери-қамқорлыққа алу жұмысын ұйымдастыру;

-әскери бағыт беру жөніндегі іс-шаралар;

-мектеп түлектерін Қарулы Күштер қатарына салтанатты түрде шығарып салу;

-алғашқы әскери дайындық курсын аяқтауға орай әскери-спорттық мерекелерді  өткізу;

- көпшілік қорғаныс үйірмелерін ұйымдастыру және оның жұмысы;

-АӘД оқу-материалдық базаны жетілдіру  жөніндегі жұмыс.

Оқушыларды әскери-патриоттық  шынықтырудың маңызды үлгілерінің бірі  халықтың еңбек және әскери даңқ  орындарына саяхат жасау болып табылады.

Жастардың бұндай көпшілік қозғалысының мақсаты біздің халықтың қаһармандық  дәстүрін сақтау және меңгеру, оны дамыту және оқуда, еңбекте және әскери қызметте  жалғастыру болып табылады.

Жұмыс  жорық кеңесі жасақтаған және оған қатысушылардың жалпы жиналысында бекітілген  жоспар бойынша құрылады. Іздестіру ұйымдарының қызметінің жоспары  жұмыстың әр түрлі үлгілерінен тұрады: жорықтар жасау, туған өлкенің  тарихын зерделеу, мұражай құру, белгісіз батырлардың есімдерін анықтау және т.б. Іздестіру материалдары  жастардың арасында халықтың және оның қарулы қорғаушыларының еңбек және әскери  ерліктерін насихаттауға қызмет етеді.

Барлық майданға қатысушылардың, партизан қозғалысына қатысушылардың, фашистерге қарсы астыртын жұмысқа қатысқандардың, тылда еңбек еткендердің естеліктерін жазып алу, соғыс кезінің  жәдігерлерін табу және мұражайлар мен мұрағаттарға  беру,  дүниеден өткен жауынгерлердің отбасы мүшелерін  қамқорлық таныту, көңіл бөлу –  міне оқушылардың, «Ұлы Отан соғысының жылнамасы»  іздестіру  экспедициясының  басты міндеті осындай.

Бұл міндеттерді орындау үшін оқушы  солдаттан бастап  тыл еңбеккерінің, маршалдан бастап  ұлы майданға ұлын аттандырған ананың, яғни әр соғысқа қатысушының  Жеңіске қосқан үлесін жүрегімен түсінуі керек. Халық ерлігінің ізкесушілері  ардагерлердің естеліктерін жазып үлгерулері тиіс. «Ұлы Отан соғысының жылнамасы»  үшін материалдар жинау  әр жас адамның өмірлік қажеттілігі, қасиетті борышы болуы тиіс.

2. Әскери-спорттық мерекелерді ұйымдастыру және өткізу. Мектептегі әскери-патриоттық жұмыстың жақсаруына басты ықпал етуші

әскери-спорттық мерекелерді ұйымдастыру және өткізу болып табылады, сонымен  алғашқы әскери дайындық  курсы жыл сайын аяқталады.

Бұл мереке қорғаныс-сауықтыру спорттық лагерінде алаңдық-оқу жинау соңында жүргізіледі.

Оның міндеті - салтанатты-мерекелік  ахуалда  сонымен  алғашқы әскери дайындық  оқуының нәтижесін шығару, атқарылған жұмыстың жағымды іс-тәжірибесіне қорытынды жасау, бозбалалардың әскери және дене дайындығындағы кемшіліктерді табу, олардың жою жолдарын анықтау.

Мереке барысында әскери істі меңгеруде  жақсы нәтижеге жеткен оқушыларды атап өту, жастардың   әскери-техникалық білімдері мен біліктерін әрі қарай жетілдіруге шақыру.

Мерекені жалпы әскери-спорттық басқару дене тәрбиесі және спорт комитетінің, жергілікті билік өкілдерінің қатысуымен ОСОЛ бастығы жүзеге асырады. Жергілікті актив, соғыс ардагерлері, жауынгер-интернационалистер, әскери бөлім шефтері, бозбалалардың  ата-аналары, АӘД оқытушылары шақырылады.

АӘД оқытушысы ОСОЛ бастығымен бірігіп, мерекені өткізу жоспарын жасайды, спорттың әскери-техникалық және әскери-қолданбалы бойынша жарсқа қатысушылардың шығуын дайындайды, бозбалалардың АӘД нәтижесін көрсететін түрлі  стенділерді, көрнекі үгіт материалдарын ресімдеу туралы ойластырады, сот коллегиясын дайындау, материалдық қамтамасыз ету  мәселелерін шешеді, бұл жұмысқа ең белсенді оқушыларды тартады.

Мерекені ОСОЛ бастығы ашады, Әнұран орындалады және Мемлекеттік  ту көтеріледі, Бастық АӘД бағдарламасын меңгеру қорытындысы жасалған бұйрықты оқиды,

Ата-аналар, түрлі қоғам өкілдері  қатысушыларға амандасып, тілектер айтады, қысқаша сөз арнайды.

АӘД үздігі оған жауап ретінде сөз сөйлейді,

Митинг соңында АӘД үздіктеріне  мақтау қағаздар беріледі,

Марш орындалғанда оқушылар салтанатты маршпен жүріп өтеді, бұдан кейін әскери-спорттық мереке басталады.

Әскери техника қаруы көрсетіледі, бозбалалар спорттың әскери-қолданбалы түрі бойынша өз шеберліктерін көрсетеді (әскери-спорттық көпшілік, кедергі жолағынан жүріп өту, марш-лақтырулар, жергілікті бағытпен кросс, мундир- мен және қарумен жүзу).

Мереке жарысты қорытындылаумен, жүлдегерлерді мадақтаумен, көркем әуесқойлар концертімен аяқталады.

 

15: Жастарды әрі қарай патриоттық және әскери - патриоттық тәрбиелеуде ел Президентінің баяндамасында, үндеуінде, жарлықтарында жетілдіру мәселелері

 

1. Жастардың ӘПТ  ғылыми негіздері

2. Әскери-патриоттық тәрбие жүйесінің тиімділігін  арттыру негізгі бағыттары  және  шарттары

3. Қазақстан халқының жолдауындағы еліміздің Президентінің сөйлеген сөзі.

 

1. Жастардың ӘПТ  ғылыми негіздері. Тәрбие – жеке тұлғаның дене және рухани дамуына жүйелі және мақсаттық әсер ететін үдеріс.

Тәрбие мақсаты жас адамды өмірге, жұмысқа, қоғамдық және мәдени  қызметіне дайындық болып табылады. Тәрбие білім беру мен оқыту үдерісімен тығыз байланысты. Нақты тәрбие  мақсаты мен мазмұны елдің қоғамдық-саяси құрылымымен, елдегі, қоғамдағы өзара қарым-қатынаспен анықталады.

Тәрбие адамның жан-жақты дамуына бағытталады. Өмір өзінің барлық салаларына, соның ішінде адамның, әсіресе жас адамның тәрбиесіне түбегейлі өзгертулерді енгізуді талап етеді. Тәрбие ұғымы әрекет еткен өткен күндерімізді алып қарасақ. Оған жеке тұлғаның дене және рухани дамуының жүйелі және мақсаттық үдерісінің мәні енді. Тәрбие үдерісі кезінде білім меңгерілді, еңбекке дайындық жүргізілді, көзқарасы қалыптасады. Рухани тәрбие патриотизм интернационализм, еңбекке, жалпы тәртіптік, өзара көмекке  саналы көзқарасты ұсынады.  Рухани тәрбие мемлекеттік идеология отбасында, мектепке дейінгі мекемелерде, мектептерде, еңбек және басқа да ұжымдарда және т.б.  жүзеге асады.  Ал  бүгін біздің  мемлекетімізде неміз бар?

Жариялылық, қайта құру және  М.Горбачевтың арқасында елдер мен халықтың   тарихында «Ақ таңбалар» анықталды. Бір кездегі мызғымас мемлекет құлады. Біз тәуелсіздікті, егемендікті алдық. ҚР халықтарының даму мен өркендеу шарттары жасалды. Бірақ сонымен қатар біз әлеуметтік, экономикалық, мәдени және т.б.  мәселелер шықты. Мәселелер өте маңызды, бірақ олар бір қоғамдық-экономикалық формациядан екіншісіне  өту кезеңінде өте қажет. Солайша тәрбие, білім беру мен оқыту саласында шешімін таппаған мәселелер қалды. Бізде 2030 жылға қазақстанды дамыту стратегиясы болғанмен, бүкіл ел ауқымында біздің  идеологиямыз болмады, осыған байланысты Қазақстан-2050 стратегиясы қабылданып, мәңгілік ел идеалогиясы пайда болды.

Егер мемлекет болса, онда оның өзіне тән, қарулы күштерін қоса алғанда, барлық институттары болуы керек. Оқу курсы аяқталғаннан кейін запастағы офицерлер ретінде аттестацияланады, жиынға қатысады.

Қазақстан – біздің отанымыз. Басқа да барлық мемлекет сияқты  әскері бар, ол өз кезегінде елдің қорғаныс қабілеттігінің негізі болып табылады. ӘПТ мәселелері елдің қорғаныс қабілеттігін нығайту және оның ҚК жауынгерлік дайындығын көтеру  көп орын алады. Сіздер мектептерде және т.б. орындарда АӘД ұйымдастырушысы боласыздар. Сіздердің осы істі жаңа бастағандарыңызды ескерсек, біз бірігіп зерделейтін  мәселеге іскерлік және жауапкершілік негізде  қарауыңызды сұраймын.  Бұрынғының бәрі жаман емес, көзқарасымызға қарамастан, біздің тарихымызға жүгінуге тура келеді.

Патриотизм дегеніміз не? Патриотизм – Отанға деген сүйіспеншілік, мың жылдар және ғасырлар бойы нығайған терең сезімдердің бірі. «Патрис» – грек сөзі мағынасы – «Отан». Қоғамдағы идеялық-тәрбие жұмысының бір түрі ӘПТ болып табылады.

Өзіне тән мазмұн, үлгі, әдіс пен құрал арқылы адамның санасына және сезіміне әсер етуге қабілетті және Отан, халық алдындағы өз борышын өтеуге және жауға қарсы төтеп беруге үнемі дайындығын қалыптастыру керек.

АӘД өзегі жастардың бойында Отан қорғаушыларының моралдық-саяси және психологиялық сапаларын қалыптастыру болып табылады. Әскери қызмет міндеттерін адал орындайтын, әскери қызметтің барлық ауыртпалығын көтеруге дайын  Отанның сенімді патриоттарын тәрбиелеу қажет.

2. Әскери-патриоттық тәрбие жүйесінің тиімділігін  арттыру негізгі бағыттары  және  шарттары. Әскери-патриоттық тәрбие жүйесінің тиімділігін  арттырудың негізгі бағыттарын  анықтағанда қажет:

- а) қазақстан қоғамы мен оның әскери ұйымдарында қажетті алғы шарттардың, бұл қызметті түбегейлі жақсарту  үшін жағдай жасауға шынайы негізі ретінде Отанға адал  қызмет етудің, патриотизмнің, тәрбиенің талап етілмеген әлеуетінің  әлі болуы;

- б) тәрбие үдерісінде түрлі, бір-бірімен байланысы жоқ тәрбие жұмысын басқару органдары мен құрылымдары арасында   тығыз байланыс орнату;

Тәрбие жұмысының ұйымдастырушылары мен басшыларына нақты нәтижеге жету мақсатында осы қызметтің  сапалы жаңа үлгілері мен әдістерін тиімді пайдалану үшін барлық қажетті құралдары болып, оларға жан-жақты жағдай жасалу керек. Осыған сәйкес келесі негізгі бағыттар мен шарттарды бөліп көрсетуге болады:

Ғылыми-теориялық қамту - жастардың әскери-патриоттық тәрбиесі саласында зерттеулерді маңызды белсендендіру, қоғамда болып жатқан өзгерістер жағдайында оны түбегейлі жақсарту мақсатында тәжірибе қызметінде зерттеме нәтижесін  қолдану. Тәрбие жұмысының мазмұнын негіздеу және байыту оған мәдени-тарихи, рухани-адамгершілік және басқа да компоненттер, әлеуметтік-ізгілендіру саласындағы маңызды жетістіктер, сондай-ақ қазіргі заманғы әскери ой арқылы енгізіледі.

Педагогикалық және әдістемелік қамту – түрлі үлгідегі әскери-патриоттық жұмыстарды жүргізу және ұйымдастыру жөніндегі әдістеме, оқыту және және арнайы бағдарламалар кешенін  жасау негізділігі, жастардың сол немесе өзге категориясының ерекшелігін ескеріп, педагогикалық құралдар мен үлгілердің барлық түрлерін қолдану. Әскери-патриоттық тәрбиенің әдістері мен үлгілерін дамыту және жетілдіру. Озық оқу-тәрбие  тәжірибесін, жаңашылдығын есепке алып осы жұмысты  баяндайтын тиісті әдебиетті жүйелі шығару. 

Әскери-патриоттық тәрбие жүйесінде Республика субъектілері мен олардың құрылымының өзара әрекетін қамтамасыз ету – бұл жүйенің тиімділігін оның негізгі субъектілерінің  жұмыс істеу мүмкіндігін арттыру, өңірлік және жергілікті өзін-өзі басқару, Республика деңгейінде жастардың бойында Отанға адал қызмет етуге дайындық, патриотизм, азаматтықты қалыптастыру жөніндегі мақсат мен міндетті жүзеге асыру жөніндегі ведомствоаралық және өңіраралық  комиссия  құру. Қазақстан Республикасы өңірлерінде жастарды тәрбиелеу жөніндегі жұмыстың  негізгі бағыттарын жүзеге асыру үлгілерін жасау.

Ұйымдастыру іс-шаралары – осы жұмыстың барлық деңгейлерінде тәрбиелеудің осы бағытын белсендендіру жөніндегі  шараларды жүзеге асыру  үшін ведомстволық, әсіресе  ведомствоаралық арнайы  құрылымдарды қалыптастыру. Оның білім беру жүйесі, мәдениет, БАҚ, қоғамның әскери ұйымы, оның әлеуметтік институттары мен мемлекеттік  құрылымының басқа да  элементтерімен өзара әрекеті мен өзара байланысын  қамтамасыз ету. 

Кадрмен қамтамасыз ету – жастардың бойында Отанға адал қызмет етуге дайындықты, жоғарғы патриотизмді тәрбиелеудің міндеттерін қазіргі талап деңгейінде тиімді шешуге қабілетті  мамандарды дайындау  жүйесін ұйымдастыру. Бұл үдеріске түрлі жастар санатының арасынан тәрбие жұмысын ұйымдастырушылар мен басқарушыларды базалық оқыту ғана емес, алдын ала іріктеу, қайта дайындау және біліктілігін арттыру  жүйесі енеді.  

Бұл бағыттарды жүзеге асыру және қажетті жағдайларды жасау түбегейлі жаңа амалдарын жасау мен іздестіру  ретінде қарастырылады, оларды енгізу  Отанға адал қызмет етуге дайындықты,  патриотизмді  тәрбиелеудің өзге де сапалы негізін  салуға себеп болар еді.

Тұжырымдама онда көрсетілген мәселелерді  толық және жан-жақты шешпейді. Ол  дәстүрлік түсініктерді  қайта қарау мен қайта бағалауға, тәрбиелеудің маңызды бағыттарының бірін анықтауға, тиісті әлеуметтік және мемлекеттік  институттарды, ҚР қарулы күштерін, басқа да әскер, әскери құрылымдар мен органдарды қоса алғанда тәжірибелік қызметтің әдістері мен үлгілеріндегі, ұйымдастырудағы алмасулар үшін жағдай жасауға   бағытталған,

Тұжырымдаманы жасағанда жастардың бойында Отанға адал қызмет етуге дайындықты,  патриотизмді, азаматтықты дамытуда құнды отандық және шетелдік тәжірибе пайдаланылды. Тұжырымдама ашық сипатта, өз бастамашылығы мен жобасы бар өңірлерді, қоғамдық қозғалыстар мен ұйымдарды, түрлі ғылыми және оқу орындарын дамыту және жетілдіруге қатысуға қолайлы және демократиялық бастамаларға негізделеді.

Тұжырымдамада баяндалған жастарды тәрбиелеудегі маңызды міндеттерді шешу үшін негіз болатын теориялық ұсыныстар мен тәжірибелік нұсқауларды жүзеге асыру осы жұмыстың барлық бағыты мен деңгейіне күш салуды танытады.

Қазақстан азаматы және патриот ретінде әр жас адамның қалыптасуы және дамуы осы мақсатқа жетудегі  үйлесімді  өзара әрекет етуші әлеуметтік және мемлекеттік институттардың қамтамасыз етуі үшін бар мүмкіндікті пайдалану керек. Тек осы жағдайда ғана  қоғам мен оның әскери ұйымының маңызды мәселелерінің табысты шешіледі.

3. Қазақстан халқының жолдауындағы еліміздің Президентінің сөйлеген сөзі. Мемлекет басшысы өз жолдауында  қоғамды біріктіру компонненттері мен стратегиясын  нақты көрсетті. Ол: елдің барлық азаматтары үшін мүмкіндіктер теңдігіне негізделген өзінің бірыңғай дамуына; этникалық  алауыздық себептерін жою, этникалық топтар арасында  теңдікті қамтамасыз ету; әлеуметтік  мәселелерді сапалы шешу; ҚР әл-аухатын көтеру; адамдар арасындағы қарым-қатынас және байланыстың барлық үлгілерін дамыту; түрлі діни нанымдар арасында өзара құрметтеуді, шыдамдылықты және сенімді қарым-қатынасты нығайту.

Адамдық өркениет дамуының барлық тарихи тәжірибесі ең бірінші қажетті шарт мемлекеттілікті және оның ұлтын сақтау болып табылатынын көрсетті. Тәуелсіздік пен бостандықты жеңіп алу аз, оны ұстап тұру және нығайту, кейінгі ұрпаққа жеткізу  қажет.

Тәуелсіздікті жариялау мен геосаясаттағы жағдайдың соңғы кездері болған   өзгерістеріне байланысты Қазақстан барлық өркениетті елде  дербес мемлекет құрылымының міндетті элементі болып табылатын өзінің қарулы күштерін құрды.              

Ұлттық қауіпсіздік жүйесі келесі принциптер негізінде жасалады: ең алдымен экономикалық өзара әрекетті тереңдету мен саяси шаралар көмегі арқылы Республика қауіпсіздігін, оның мемлекеттік және өңірлік бүтіндігін  кепілді қамтамасыз ету, жариялылық және мүмкін ашықтық шеңберінде жоғарғы билік органдарының, тұтастай алғанда жалпы қоғамның ұлттың қауіпсіздігіне жауапты ведомстволарды бақылау; жеткілікті қорғаныс принципі негізінде шынайы соғыс қауіптілігіне Қарулы күштерді ұйымдастырудың және техника және қарумен жабдықтау деңгейінің сайма-сай келуі; әлемдік тәжірибе мен ұлттық-тарихи дәстүрлерді есепке алып, халықаралық құқық нормаларына және  құқықтық мемлекеттің принциптеріне ұлттық қауіпсіздік жүйесі құрылымының сәйкес келуі.

Қазақстан мемлекеті ең алдымен өз саясатының бейбітсүйгіштігін ресми мәлімдейді және әлемдегі бірде бір мемелекетке аумақтық талабы жоқтығын жариялайды. Қазақстан әлемдік қауымдастықтың ұжымдық қауіпсіздік  жүйесін құруды өзінің мақсаты санайды және кез келген  бейбіт ұмтылыстарға  белсенді қатысуды міндет санайды.

Қазақстан тәуелсіз мемлекет ретінде өзінің қорғаныс қабілеттілігін ұстап тұруды маңызды мемлекеттік қызмет деп есептейді. Біздің басты мақсатымыз – Қазақстанның аумақтық тұтастығын  және тәуелсіздігін  қорғау. Ал басшылығы Президент  Қазақстан Республикасының тәуелсіз егемендігін құруға байланысты жаңа тарихи жағдайларды есепке алып әскери құрылыс көзқарасты дамытады, барлық мемлекеттермен бейбітшілік саясатын жүргізеді, әскери шабуылдардан қорғану үшін қажетті жетімділік деңгейінде мемлекеттің қорғаныс қабілеттілігін ұстауға барлық мүмкіндікті жасайды.

Біздің Отанымызды қорғау ісі - Қазақстан Республикасы барлық халықтарының ісі. «Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері және қорғаныс туралы» заңында Отанды қорғау мен Республикасы Қарулы Күштері Күштерінде қызмет ету ҚР азаматының мемлекет және халық алдындағы Конституциялық міндеті және борышы болып табылатыны нұсқалған. Қазақстан Республикасы Конституциясының 124 бабында ҚР  аумақтық тұтастығын  және тәуелсіздігін  қорғауды  оның Қарулы Күштері жүзеге асырады  деп атап көрсетілген.

Қарулы Күштерді құруда қол жеткізген табыстары және техника мен ғылым жетістіктері әскер мен флотты  заман талабына сай әскери техника және қарумен  жабдықтауға мүмкіндік береді. Қазіргі заманғы соғыс егер оны  агрессиялық күштер жүзеге асырса, ҚР Қарулы Күштеріне  жоғарғы талаптарды қояды. Осы заманғы шайқаста Отанына және демократиялық мұраттарға шын берілген, әскери және жоғары моралдық-саяси сапаларын меңгерген, өз ісінің дұрыстығына терең сенетін, техниканы және қаруды шебер қолданатын, дене бітімі шыныққан тәртіпті жауынгер ғана жеңіске жетеді.

Қазіргі уақытта әскер мен флотты  жаңа қарумен  және техникамен жабдықтауға байланысты  жас сарбаздарды оқыту мен тәрбиелеу міндеті көп қиындады. Қысқа мерзім ішінде қазіргі қаруді меңгеру, тәуелсіз, демократиялық өз Отанының  адал қорғаушысы болу – күрделі іс, сондықтан әр бозбала  мектеп кезінен бастап өзін  әскери қызметке дайындалуы тиіс, Отан, яғни  Қазақстан Республикасы және оның халқы алдындағы өзінің азаматтық жауапкершілігін терең түсінуі қажет. Орта оқу орындарында алғашқы әскери дайындық курсын меңгеру  жастарға ҚР Қарулы Күштері қатарындағы қызметке  дайындалуға көмектеседі.

Жастардың бастапқы әскери дайындығы Үкімет шешімі бойынша «Әскери қызмет және жалпы әскери қызмет туралы» ҚР  Заңы негізінде жүргізіледі. Оның бағдарламасы ҚР Қарулы Күштері қатарына шақырылған жастардың қысқа мерзім ішінде қазіргі қаруді  және әскери  техниканы меңгеруді, жас жауынгердің дайындық көлемінде әскери іске төселуін көздейді.

Бастапқы әскери дайындық меншік түріне және қатыстылығына қарамастан  орта арнайы оқу орындарындағы, кәсіби-техникалық және  жалпы білім беретін мектептердегі мемлекеттік міндетті пән ретіндегі  Қарулы Күштердегі, басқа да ҚР әскерінде және әскери  құрылымдарындағы ҚР азаматының  дайындық жүйесінің  құрамдас бөлігі болып табылады.

Бсатапқы әскери дайындық үдерісінде оқушылар ҚР қорғау жөніндегі азаматтардың конституциялық  құқықтарын меңгеруі, ҚР Қарулы Күштерінің тағайындалуы мен  сипатын түсінуі, азаматтық қорғаныс және әскери іс негізін меңгеруі, жас жауынгерді дайындауда   қажетті білім, тәжірибелік  дағдыларды игеруі тиіс. 

Біздің тұрақты алға жылжуымыздың  басты шарты – барлық жіктерді біріктіру, алға қойған мақсатқа жетуге қоғамымызды  жұмылдыру. Басымдықтарды дұрыс белгілеп және оны жүзеге асыруды қамтамасыз ету.

Бүгінгі міндетіміз кедергілердің әдеттермен, дағдылармен, ерекше мүдделермен, теріс қатынастармен, дінмен, жастық қауымдастықпен немесе өзге факторлармен байланыстылығына қарамастан  бірлікке апаратын жолдағы қиындық тудыратын бұрынғы кедергілерді жою және жаңасының пайда болуын болдырмау екендігін  ҚР президенті атап өтті.

Қолданылған әдебиеттер тізімі

1. «Білім туралы» Қазақстан Республикасының Заңы. Астана. 27 шілде 2007жыл.

2.  Қазақстан Республикасының білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы. 11 қазан 2004 жыл.

3. «Әскери міндеттілік және әскери қызметі туралы» Қазақстан Республикасының 2005 жылғы 8-шілдедегі Заңы.

4. «Әскери қызмет және әскери қызметшілердің мәртебесі» туралы Қазақстан Республикасының 2012 жылғы 16 ақпан №561-ІV Заңы.

5. «Қазақстан Республикасының Әскери Доктринасы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2011 жылғы 11 қазандағы № 161 Жарлығымен бекітілген.

6. «Әскери патриоттық тәрбие негіздері» пәнінен 050104-«Бастапқы әскери дайындық» мамандықтарының студенттері үшін практикалық сабақтарға  арналған әдістемелік нұсқаулықтар. Сәдірмекова Ж.Б.,  Бекбосунов А.Қ., Қадырбаев Ж.Ә. Шымкент, 2010ж.

7. «Әскери патриоттық тәрбие негіздері» пәнінен СӨЖ және ОБСӨЖ ұйымдастыруға арналған әдістемелік нұсқаулықтар. Бекбосунов А.Қ., Қадырбаев Ж.Ә., Пернебаева П.М. Шымкент, 2013ж.