UF

АУА

Категориясы: Ғылым

АУА – жер атмосферасын құрайтын, негізінен азотпен оттектен тұратын газдар қоспасы. Ауа су мен жер қыртысының құрамында да болады. Ауа мен судың әсерінен жер бетінде аса маңызды геологиялық процестер жүріп жатады. Ауаның негізгі құрам бөлігі оттек – тыныс алу үшін өте қажет. Оттек пен жануарлар мен өсімдіктер тыныс алады, ал өсімдіктер көмір-қышқыл газын ассимиляциялағанда оттекті атмосфераға кері қайтарады. Азот белоктар құрамына кіреді. 18 ғасырдың ақырына дейін Ауа элемент деп саналған. Оның құрамының күрделі екенін 1775-1777 жылдар А. Лавуазье анықтады. Осы кездегі дәл анықталған Ауаның құрам бөлігі төмендегідей.

Газдар аты

Колем  бойынша, %

Салмақ

бойынша, %

Азот

78,10

75,51

Оттек

20,93

23,15

Аргон

0,933

1,286

Көмірңышңыл газ

0,03

0,04

Гелий

5 ∙ 10-4

7 ∙ 10-5

Неон

1,8 ∙ 10-3

1,2 ∙ 10-3

Криптон

1 ∙ 10-4

3∙10-4

Ксенон

9 ∙ 10-6

4 ∙ 10-5

Озон

1 ∙ 10-6

-

Радон

6 ∙ 10-18

-

Сутек

5 ∙ 10-5

3 ∙ 10-6
 
Теңіз деңгейінде (ылғалсыз, шаңсыз) Ауаның орташа құрамы бүкіл жер шарында бірдей десе де болады. Бұл газдардан басқа Ауада өте аз мөлшерде су буы мен басқа да газ тәрізді қосылыстар болады. Ауа құрамы (шамамен 100 км биіктікке дейін) өте аз өзгереді. Жердегі Ауаның жалпы массасы 5 ∙ 1015 т. Су буы мен көмірқышқыл газы жоқ Ауаның 1 л салмағы 0° С және 760 мм сын. бағ. қысымында, 45° ендікте 1,2928 г-ға тең. Егер ауа дербес газ болса, оның грамм-молекула салмағы 29 г-ға тең болар еді, сондықтан орташа молекула салмағы «29» деп алынған. Ауаның кризистік температурасы - 140,7°С, кризистік қысымы 37,2 атм. 192°-тан төменгі температура мен 760 мм сын. бағ-на тең қысымда Ауа - көкшіл, жеңіл қозғалатын сұйық, тығыздығы 0,96 г/см3. Техникада жұмсалатын ауа мөлшері орасан зор, мыс., өндірісте 1 т қара металл алу үшін 16 мың м3 Ауа, 1 т мыс алу үшін 57 мың м3 ауа жұмсалады. Ауа өндірісте отын жағумен байланысты процестерге, түрлі реакцияларда кейбір газдарды, мыс., оттек, азот, аргон, криптон, ксенон, неон, гелий алуда т. б. қолданылады.

Әдеб.: Бірімжанов Б. А. Жалпы химия. А., 1962; Некрасов Б. В. Курс общей химии. -М.-Л., 1952.

  Жарияланған-2019-12-19 15:17:51     Қаралды-11757

Мәлімет сізге көмек берді ма

ЖҮЗІМ МЕН ЖАҢҒАҚ ҚОСЫП ПІСІРІЛГЕН АЛМА

...

Алма жуылады. Ортасындағы өзегі ойылып алынып, бірнеше жерінен тілінеді. Іріктелген сүйексіз жүзім жуылып, жармаланған жаңғаққа қосылады.

ТОЛЫҒЫРАҚ »

ЖАҢҒАҚ ЖӘНЕ ЖҮЗІМ ҚОСЫЛҒАН КЕКС

...

Сарымай қант ұлпасымен қосып шайқалып, бірінен соң бірі: жұмыртқа сары уызы, сүт, ірі-ірі жаңғақ дәндері, жүзім, ванилин қосылады. Бұл кезде қоспа ұдайы араластырылып отырады.

ТОЛЫҒЫРАҚ »

СУ - ӘЛЕМДЕГІ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕНІҢ БІРІ

...

Су туралы көп жазылып та, айтылып та жүр. Қазіргі су проблемасы аса өзекті мәселенің бірі.

ТОЛЫҒЫРАҚ »

ЖАҢҒАҚ ҚОСЫП КЕПТІРІЛГЕН ШАБДАЛ

...

Шабдал тазаланып, үстіңгі жағынан дөңгелектеліп ойып алынады да қабығы мен сүйегі алып тасталады. Шабдал мен ойып алынған кесегі күннің көзіне немесе пешке қойып кептіріледі.

ТОЛЫҒЫРАҚ »

ЖЕРГЕ ЕҢ ЖАҚЫН ЖҰЛДЫЗ

...

Кун жуйесінің орталық денесі, Жерге ең жақын жұлдыз. Ол аса ыстық газдан тұратын, шар тәрізді аспан денесі болып саналады. Бүкілкүн жүйесі массасының 99,866%-і кұнде жинақталған.

ТОЛЫҒЫРАҚ »

ОБИДАҢДОН КАРАМЕЛІ

...

Мөлдір, сырты оралмаған, кесілген батон формалы карамель осылай аталады. Қолданылатын бояуларға байланысты әр түрлі келеді.

ТОЛЫҒЫРАҚ »