АУА

Категориясы: Ғылым

АУА – жер атмосферасын құрайтын, негізінен азотпен оттектен тұратын газдар қоспасы. Ауа су мен жер қыртысының құрамында да болады. Ауа мен судың әсерінен жер бетінде аса маңызды геологиялық процестер жүріп жатады. Ауаның негізгі құрам бөлігі оттек – тыныс алу үшін өте қажет. Оттек пен жануарлар мен өсімдіктер тыныс алады, ал өсімдіктер көмір-қышқыл газын ассимиляциялағанда оттекті атмосфераға кері қайтарады. Азот белоктар құрамына кіреді. 18 ғасырдың ақырына дейін Ауа элемент деп саналған. Оның құрамының күрделі екенін 1775-1777 жылдар А. Лавуазье анықтады. Осы кездегі дәл анықталған Ауаның құрам бөлігі төмендегідей.

Газдар аты	Колем бойынша, %	Салмақ бойынша, %
Азот	78,10	75,51
Оттек	20,93	23,15
Аргон	0,933	1,286
Көмірңышңыл газ	0,03	0,04
Гелий	5 ∙ 10^-4	7 ∙ 10^-5
Неон	1,8 ∙ 10^-3	1,2 ∙ 10^-3
Криптон	1 ∙ 10^-4	3∙10^-4
Ксенон	9 ∙ 10^-6	4 ∙ 10^-5
Озон	1 ∙ 10^-6	-
Радон	6 ∙ 10^-18	-
Сутек	5 ∙ 10^-5	3 ∙ 10^-6

Теңіз деңгейінде (ылғалсыз, шаңсыз) Ауаның орташа құрамы бүкіл жер шарында бірдей десе де болады. Бұл газдардан басқа Ауада өте аз мөлшерде су буы мен басқа да газ тәрізді қосылыстар болады. Ауа құрамы (шамамен 100 км биіктікке дейін) өте аз өзгереді. Жердегі Ауаның жалпы массасы 5 ∙ 10¹⁵т. Су буы мен көмірқышқыл газы жоқ Ауаның 1 л салмағы 0° С және 760 мм сын. бағ. қысымында, 45° ендікте 1,2928 г-ға тең. Егер ауа дербес газ болса, оның грамм-молекула салмағы 29 г-ға тең болар еді, сондықтан орташа молекула салмағы «29» деп алынған. Ауаның кризистік температурасы - 140,7°С, кризистік қысымы 37,2 атм. 192°-тан төменгі температура мен 760 мм сын. бағ-на тең қысымда Ауа - көкшіл, жеңіл қозғалатын сұйық, тығыздығы 0,96 г/см³. Техникада жұмсалатын ауа мөлшері орасан зор, мыс., өндірісте 1 т қара металл алу үшін 16 мың м³Ауа, 1 т мыс алу үшін 57 мың м³ ауа жұмсалады. Ауа өндірісте отын жағумен байланысты процестерге, түрлі реакцияларда кейбір газдарды, мыс., оттек, азот, аргон, криптон, ксенон, неон, гелий алуда т. б. қолданылады.

Әдеб.: Бірімжанов Б. А. Жалпы химия. А., 1962; Некрасов Б. В. Курс общей химии. -М.-Л., 1952.

Жарияланған-2019-12-19 15:17:51 Қаралды-11182

Мәлімет сізге көмек берді ма

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ПРЕЗИДЕНТТІК МӘДЕНИЕТ ОРТАЛЫҒЫ

Астана қаласындағы ғылыми және мәдени-ағарту мекемелерінің бірі - Президенттік мәдениет орталығы. Орталық 2000 жылы 27 қазанда ашылды. Ол жұртшылықты Қазақстан халықтарының тарихи-мәдени жәдігерлік мұраларымен, сондай-ақ дүниежүзілік мәдениет және өнер жа

ТОЛЫҒЫРАҚ »

ШАЙБАЛЫ ХОККЕЙ СПОРТ ТАРИХЫНАН

Хоккей ойынына ұқсас ойынды 1866 жылы Канада мемлекетінде әскери борышын өтеп жүрген жауынгерлер (ағылшындар) ойлап тауыпты дейді спорт жылнамасы.

ТОЛЫҒЫРАҚ »

КӨКПАР

Көкпар - атқа мінген топ жігіттердің қатысуымен өтетін ойын. Ойынды бастау үшін көкпаршылар белгіленген сызықтың бойына қатар түзеп тұрады. Сызықтан 50-60 адымдай жерге көкпар тасталынады.

ТОЛЫҒЫРАҚ »

ШЕКЕР-ШҮРЕК

Бұл - тоқаш қамырынан жасалып, үстіне қант ұлпасы себілген, үгіліп тұратын дөңгелек печенье (құырма).

ТОЛЫҒЫРАҚ »

АВАРИЯНЫ ТУҒЫЗАТЫН КАНДАЙ СЕБЕПТЕР БАР ЖӘНЕ ОНЫ ЖОЮ?

Авария (апат) — өндірістік процестің бұзылуын туғызатын, машинаның, агрегаттың істен шығуы немесе адамдардың өмі рі мен денсаулығына қауіп төнуіне байланысты тоқтатылуы. Ірі өндірістік апаттарында өнеркәсіп орындарында, транспортта немесе басқа да халық ш

ТОЛЫҒЫРАҚ »

ТӨЛЕГЕН ДОСМАҒАМБЕТОВ

Досмағамбетов Төлеген Сәбитұлы (1940-2001) - мүсінші, Қазақстанның еңбек сіңірген өнер қайраткері. Ол 1940 жылы Солтүстік Қазақстан облысы Уәлиханов ауданы Мұртық ауылында дүниеге келген. Алматы көркемсурет училищесін (1959), Ленинград кескіндеме, мүсін ж

ТОЛЫҒЫРАҚ »