БАБАЛАРЫМЫЗ ҚАНДАЙ МЕКТЕПКЕ ОҚЫҒАН?
Категориясы: Ғылым
Таңертеңгі сағат жетіде мектепте сабақ бастауға жинала бастайды. Шәкірттер етегі жер сызған ұзын көйлектерінің белдерін жіппен буып алған. Аяқтарына тері шарық киген. Бастарында шошақ төбе бөрік. Олар бас киімдерін шешіп, киіз үйді жағалай әрқайсысы өз орнына отырды. Бұл туралы олардың әліппесінде «Өзгенің орнын алмаңдар, жұртты әуреге салмаңдар» деп те жазылған.
Бірінші сабақ - әліппе.
- Әліп, би, ти, би астында бір ноқат - деп шәкірттер шоқша сақалды ұстаздарына ілесіп, әндетіп қоя берді. Ол кездерде А, Б, Т әріптерін осылай атайтын.
Әліппеден кейін мінәжат кітабы - Құран сөзін оқуға кірісетін. Содан бас алмай ұзақ оқиды дейсің. Ақыры бір кезде ұстаз-молда түскі үзілісті хабарлайтын. Ал екі сағаттан соң олар класқа қайта кіріп, сабақтарын жалғастырады.
Енді жазу сабағы басталады. Тыныштық. Тек қана қауырсын қаламдардың әлсіз сыбдыры естілер еді. Қалам қаз қанатының қауырсынынан жасалатын. Қауырсынды сүйірлеп, ұшын арнаулы пышақпен тілік жасайды да сияға малып, жаза беретін. Шәкірттер бір бетті толтырған соң сорғыштың орнына құмсауыттағы құмды сеуіп «сорғытатын». Құм ылғалды сорып алған кезде, жазу жазылған бет құрғап шыға келеді. Бірақ көбінде сонша қымбат тұратын қағазды шимайлай бермей, арнаулы тақтаға қарындаш тасымен жазатын. Әріптер - әріп орнына да, цифр орнына да жүретін.
Мектепте ұлдар мен қыздардың, бәрі бара бермейтін. Оқу үшін ақы төлеу қажет, ондай қаражат жұрттың бәрінде қайдан болсын.
Көп жағдайда: бір үйде бірнеше бала болса, жастары оқу жасына әлдеқашан жеткенімен, бір-екеуі-ақ оқитын. Олардың өзі де мектепке кезектесіп баратын. Қыстың қақаған суығында бәрінің киетіні - орталарындағы жалғыз тон мен жалғыз құлақшын. Екеу де болса, әйтеуір қыстай оқып шығады да, көктем туысымен бірі қалмай, қос басына үлкендерге көмектесуге кетеді.
Осылайша 3-4 жыл оқыған болып, сонан соң бәрін де жылы жауып қоя салады. Өйткені ол кездегі ауыл мектептерінде 4-ақ класс болатын. Оны тауысқан шәкірттер сөздерді буынға бөліп оқып, қағаз бетіне әлденелерді қисалақтатып жаза салса, соның өзіне жұрт әбден риза болысатын.
Ал қазір біздің елімізде балалардың бәрі оқуға міндетті. Көптеген балалар тіпті музыка, немесе суретшілер тебінде қоса оқиды.
Жарияланған-2016-09-05 17:12:23 Қаралды-1756
АУРУ ТУҒЫЗАТЫН ГРИБТЕР

Ауру туғызатын грибтер - өсімдік текті өте ұсақ организмдер, олардың көбею жолы мен құрылысы бактерияларға қарағанда өте күрделі.
ТҰРЫМТАЙ

Сұңқар тұқымдасына жататын жыртқыш құстардың бірі - тұрымтай. Қазақ құсбегілері тез көндіккіштігі үшін көбінесе ұядан алып, баулып, баптайтын болған. Көгершіннен сәл-ақ үлкен, шағын құс. Тұрымтайдың бітімі сұлу, көзі мөлдір болып келеді.
ШЕМАХЛИН МҰТТАҚЫСЫ

Ішіне тәтті заттар салып, ашытқы қосылған тоқаш қамырынан жасалған тағам осылай деп аталады.
СҮМӘЛЛӘК

Бидайды су себелеп дымқылдап, үш күндей жауып қойып өндіру керек. Сол аздап өнген бидайдың 2-3 сантиметрдей көгі кесіліп тасталады да, қалған ақ түсті дәні жиналып алынып үстіне су салып езіледі.
ЖАЙЫҚ

Жайық өзені Орал тауларының оңтүстігінен басталады. Жалпы ұзындығы - 2428 км. Қазақстандағы ұзындығы - 1082 км. Жайық өзені туралы деректер грек, рим жылнамаларында Дайкс, Ликос, ал орыс жазбаларында 1775 жылға дейін Яик атауымен берілген.
СҰЛЫ ҮЛПЕГІНЕН ЖАСАЛҒАН ҚУЫРМА

Май қантқа қосылып, хош иіс беретін заттармен бірге кастрюльге салынады, ағаш қалақшамен күңгірт тартқанша араластырылып, бірте-бірте бір жұмыртқадан қосып отырылады.