ШАҒАТАЙ ҰЛЫСЫ
Категориясы: Тарих
Шағатай ұлысы - 1260-1346 жылдар аралығында Шығыс Түркістан, Жетісу, Мәуереннахр аумағында салтанат құрған көшпелілер мемлекеті. Бұл ұлыс Шыңғыс ханның екінші ұлы - Шағатай иелігі негізінде пайда болған.
1251 жылы Төленің үлкен ұлы Мөңке ұлы таққа отырып, алып империяны билеген тұста бақталастық өршіп, Шағатай мен Үгедейдің ұрпақтары қуғынға ұшырайды, биліктен аластатылады. Үлыс ресми түрде ғана өмір сүреді. 1259 жылы Мөңке хан қайтыс болады. Енді оның інілері Құбылай мен Арықбұға Шыңғыс хан империясының Ұлы қағаны болу үшін таққа таласады. Кұбылай Пекинге кетіп, Арықбұға империяның бұрынғы астанасы Қарақорымда қалады. 1260 жылы Арықбұға ұлысты басқаруға Шағатайдың немересі Алғұйды тағайындайды. Алғұй бұрынғы Шағатай ұлысын дербес мемлекетке айналдырады.
Мемлекетті 1265 жылы Алғұй өлгеннен кейін Хайду (1267-1301), Дува (1301-1306), Кебек (1308-1326), Тармашырын (1326-1334), т.б. хандар басқарған. XIV ғасырдың ортасында Шағатай ұлысы екіге бөлініп, батысында Әмір Темір (астанасы - Самарқан) және Моғолстан мемлекеттері (астанасы - Қашқар) пайда болған.
Жарияланған-2015-11-12 16:49:31 Қаралды-21686
ҚҰЛАҚТЫ БАТ-БАТ
Құлақты бат-бат - негізінен, құмды мекендейтін жануар. Інін қатты жерден 1 метрге дейінгі тереңдікте қазады. Қауіп төнсе, құмға кіреді де, басын шығарып, ештеңе байқалмаса, суырылып кете береді. Кейде аяқтарын тарбитып, денесін ширықтырып, аузын кең ашып,
ТҰТ АҒАШЫНЫҢ ПАЙДАСЫ
Тұт ағашының жидегін жеуге болады. Жапырағында, қабығында илік заты көп. Жидегінің құрамында қант көп болады, жеуге келеді.
ЕТ МҮШЕЛЕРІНІҢ НЕГІЗГІ ҚАЗАҚША АТАУЛАРЫ
Мал етін мүшелеуді біреу біліп, біреу біле бермейді. Сол жөнінде әңгіме болғанда этнограф С. Қасиманов былай деген еді:
ҚУЫРДАҚТЫҢ ТҮРЛІ ТАҒАМДАРЫ
Қуырдақ - көбінесе ірі қараның ұсақтап туралған сан, қол етінен, қойдың мойын етінен, түйенің сан етінен, өкпе-бауыр, ішек-қарыннан қуырылады. Оның басқа тағамнан ерекшелігі - тез әзірленетіндігі.
АТАҚТЫ ХИМИКТЕР
Химия ғылымын зерттейтін және түрлі химиялық реакциялар мен химиялық заттармен жұмыс істейтін адамды химик деп атайды.