АСПАНДА ЖҰЛДЫЗДАР ҚАНДАЙ БОЛАДЫ?
Категориясы: Ғарыш
Жұлдыздар галактикалардың негізгі «тұрғындары» болып табылады. Жұлдыздар - Күн сияқты ыстық шарлар. Осыған қарамастан, бұл аспан денелерінің әлемі керемет әртүрлі. Алып жұлдыздар мен супер алыптар бар. Мысалы, Геркулес шоқжұлдызындағы Альфа жұлдызының диаметрі Күннің диаметрінен 200 мың есе үлкен. Бұл жұлдыздың жарығы Жерге дейінгі қашықтықты 1200 жылда (ал жарық жылдамдығы секундына 300 мың шақырым) жүреді. Алыптың экваторын ұшақпен айналып өту мүмкін болса, 80 мың жыл керек еді.
Сондай-ақ мөлшері жағынан Күннен, тіпті Жерден де айтарлықтай кіші ергежейлі жұлдыздар бар. Мұндай жұлдыздардың заты әдеттен тыс тығыз. Осылайша, Койпер «ақ ергежейлі» затының бір литрінің салмағы шамамен 36 мың тоннаны құрайды. Мұндай заттан жасалған сіріңкенің салмағы шамамен 6 тонна болады.
Нейтрондық жұлдыздардың тығыздығы одан да көп. Олардағы заттың орташа тығыздығы текше сантиметрге 100 миллион тоннаға жетеді. Мұндай жұлдыздар негізінен ядролық бөлшектерден – нейтрондардан тұрады және мәні бойынша орасан зор атом ядросын бейнелейді.
Жұлдыздар бетінің температурасы бойынша да ерекшеленеді - бірнеше мыңнан ондаған мың градусқа дейін. Түсі қызыл жұлдыздар «салқын» болып саналады. Олардың температурасы «бар болғаны» шамамен 3-4 мың градус. Сары-жасыл түске ие Күннің бетінің температурасы 6 мың градус. Ақ және көкшіл жұлдыздар ең ыстық, олардың температурасы 10-12 мың градустан асады.
Көптеген жұлдыздардың ұқсас ыстық спутниктері бар. Әлемде қос, үш және одан да күрделі жұлдыз жүйелері бар. Бұл жұлдызды «отбасылар» бір-бірімен өзара гравитациялық күштерге ие және ортақ массалар центрінің айналасында айналады.
Галактикадағы жұлдыздар өте күрделі траекториялар бойымен қозғалады. Күн жүйесі ғарышта орасан зор жылдамдықпен (секундына 250 шақырымдай) ұшып келеді. Галактикалық орталықтың айналасындағы төңкерісті аяқтау үшін 180 миллион жыл қажет.
Жарияланған-2024-04-19 11:47:55 Қаралды-200
МАРСТЫҢ ТҮСІ НЕГЕ ҚЫЗЫЛ?
Егер сендер түнгі аспанда өздеріңе қарап жымың қағып тұрған қызыл жұлдыз көрсеңдер бұл - Марс дей беріңдер. Марс - біздің Жердің ең жақын көршісі.
БЕРЕЛ КОРЫМЫНЫҢ КЕРЕМЕТТЕРІ
Берел қорымы - Қазақстандағы сақ дәуірінен сақталған тарихи ескерткіш. Қорым б.з.б. V-IV ғасырларда салынған. Берел қорымы Шығыс Қазақстан облысындағы Бұқтырма өзенінің оң жағалауында Берел ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 7 шақырым жерде, таулы аңғарда ор
ҚАЙТА ӨРЛЕУ ДӘУІРІ
Рим империясы құлағаннан кейін бірнеше жүз жылдарға созылған орта ғасыр дәуірі орнады. Ол кезде шіркеу тек жеке адамдарға ғана емес, мемлекеттерге де өктемдік етті.
БҮЙДАШ ХАН
Бұйдаш ханның билігі тек Жетісу жеріне ғана жүрген. Өйткені Таһир ханның кезінде- ақ Қазақ хандығының әлсіреуі күшейіп, қазақ жерінде бірнеше хандар пайда бола бастаған. Бұйдаш - Жетісу жеріндегі қазақ хандарының бірі. Ол аз ғана (1533-1534) хандық құрды.
КӨРКЕМ СУРЕТТЕ ПАЛИТРА
Әр суретші дүниені өзінше көріп, өзінше бейнелейді. Әрқайсысы әр түрлі бояу үйлесімін ұнатады.
АТҚАРАТЫН ҚЫЗМЕТТЕРІНЕ БАЙЛАНЫСТЫ ЛАУАЗЫМДАР
Бітікші - көшірмеші, хатшы, іс жүргізуші адам. Бұл лауазымды орта ғасырлардағы Орталық Азия мемлекеттері қолданған. Кейде олар басшы қызмет те атқарған.