Бұрғылаудың тазалау және циркуляциялық жүйесі.

жоспар 

1. Бұрғылау ерітіндісінің циркуляциясы.
2. Бұрғылау ерітіндісін тазалау.
3. Бұрғылау шығындарын утилизациялау.

Негізгі түсініктер сөздігі: циркуляция; бұрғылау ерітіндісін тазалау; сазбөлгіш; центрифугалар (тазалаудың гидравликалық әдісі); бұрғылау ағын сулары; бұрғылау шламы.

1.Бұрғылау ерітіндісінің циркуляциясы

Циркуляциялау жүйесі ерітіндіні циркуляциялау, реттеу, тазалау және дайындауға арналған.

Циркуляциялау жүйесінің жер үстіндегі аймағының функциялары: ерітіндіні дайындау, оның қасиеттерін реттеу, ұңғымаға айдау және ұңғыманы шаю режимін ұстау. Айдау жүйесі қабылдау ыдысынан, сораптар блогынан, сору және айдау манифольдынан, айналмалы превентордан (лақтырымға қарсы қондырғы) тұрады.

Жерастындағы аймақтың функциялары: гидравликалық женргияны қашауға жақындату және беттегі шалымды тасымалдау. Бұл аймақ шықпайтын ағымға арналған арыннан (құбырлар бағанасының беті, қозғалтқыш, қашау) және ұңғыма сағасы мен  бұрғылау бағанасының сыртқы бетімен қалыптасатын шығатын бұрғылау ерітіндісіне арналған арыннан тұрады.

Бұрғылау ерітіндісі вертлюгтың жылжымайтын бөлігіне біріктірілген қарқында жең арқылы бұрғылау сораптарымен бұрғылау бағанасына айдалады. Бұрғылау құбырлары арқылы төменге қарай өтіп ол үлкен жылдамдықпен қашаудағы саңылау арқылы өтіп жыныстың бөлшектерін ұстайды, ал одан кейін ұңғыма қабырғаларының және бұрғылау құбырларының арасынан өтеді.

Циркуляциялық жүйенің барлық элементтері бір-бірімен байланысқан. Технологиялық тізбектің кез-келген аймағындағы бұзылу шайылулардың тиімділігіне әсер етеді.

2. Бұрғылау ерітіндісін тазалау

Тазалау жүйесі циркуляциялық жүйенің құрамына кіреді және ерітіндіден бұрғыланған жынысты алу үшін арналған. Тазалау жүйесі науадан (тазалаудың шынайы әдісі), лақтырымдар (тазалаудың механикалық әдісі), құмдыбөлгіш, илобөлгіш және центрефугалар (тазалаудың гидравликалық әдісі).

Бұрғылау ерітіндісіндегі қатты бөлшектер коллоидты (2 мкм-нен аз), илдар (2-80 мкм) және құмдар (80 мкм-дан көп) деп бөлінеді.

Құм және илобөлгіште гидроциклонды құрылғыларды көрсетеді. Қатты бөлшектердің гидроциклонды бөлудің негізіне ол арқылы сұйықты айдау кезінде аппаратта пайда болатын ортадан тепкіш күштерді пайдалану принципі қойылған.

3.Бұрғылау шығындарын утилизациялау.

Бұрғылау шығындары (БШ) – бұл бұрғылау ағын сулары (БАС), өңделген бұрғылау ерітінділеті (ӨБЕ) және бұрғылау шламы (БШ).

Өңделген бұрғылау ерітіндісі деп ұңғыманың немесе оның бөлімдерінің құрылыс циклы аяқталғаннан кейін алынған ерітіндіні атаймыз. ӨБЕ балшықты жыныстармен тұрғызылған интервалдардың бұрғылануы кезінде, ерітіндінің бір типінен екінші типке ауыстырылуы кезінд, сонымен қатар апаттар мен шөгінділерді жою кезінде ерітіндінің өңделуінің нәтижесінде қалыптастырылады.

Белгілі бір талаптарға жауап беретін ӨБЕ басқа ұңғыманы бұрғылау үшін қайтадан пайдаланылуы мүмкін.

Бұрғылау қалдықтарын бұрғылау аймағының территориясында екі амдарларда жинайды. Амбарлар полиэтиленді қабықпен жабылады. Шығындардың ауыр фракциясы амбардың түбіне отырады. БАС  және ОБЕ қатты фазасының дисперсті құрылымын өзгерту үшін сұйық және қатты фазаларға ары қарай механикалық бөлінумен майда бөлшектердің агрегациясын тудыратын реагенттер пайдаланылады. Осы мақсат үшін реагентті коагуляция әдісі пайдаланылады. Коагулянттар түрінде поливаленттік металдар тұздары пайдаланылады. Алмастыру бірвалетті катиондарды поливаленттілермен ауыстыру өлшемі 5 мкм болатын бөлшектерді санын төмендетеді және 5 мкм-ден үлкен бөлшектер санын өсіреді.

Фоагулянттар ретінде полимерлерді пайдаланады Седипур, Поликем, полиакриламид), олармен өңдеу 3-4 есе 20 мкм-ден өлшемдері үлкен бөлшектер санын өсіреді.

Реагентті коагуляцияны жүргізгеннен кейін және тұндырудан кейін түссіздендірілген бөлік (егер химиялық анализ қауіпсіз лақтыру талаптарына жауап берсе) бұрғылау территориясында лақтырылады, басқа технологиялық мақсатта пайдаланылады және утилизацияланады.

Түссіздендірілген бөлімді айдағаннан кейін тұнба қоюландыру (қашаулармен) және қатайту (цементтік ерітінді) құрамымен өңделеді және отырғызылады. Шламдық амбарларды жою – минералдық қабат пен топырақты залалсыздандырылған қабатпен толу.