ШАЛКИІЗ ТІЛЕНШІҰЛЫ
Категориясы: Адамдар
Шалкиіз Тіленшіұлы - қазақтың ортағасырлық жыраулық поэзиясының аса көрнекті өкілдерінің бірі. Шамамен 1465-1560 жылдары өмір сүрген ол Батыс Қазақстан жерінде дүниеге келген. Шалкиіздің шығармаларына Қазтуған, Асан Қайғы және Қодан Тайшы ақындардың жырлары үлкен әсер еткен.
Шалкиіз әскери ақсүйектер отбасынан шыққан. Өмірінің жарқын жылдары Темір бидің сарайында өткен. Оның кеңесшісі бола жүріп, өз халқына бидің әділдігі мен ақылгөйлігін көрсете білген. Жырау көп ел аралап, Қырым, Солтүстік Кавказ, Дон өзені бойында болған.
Шалкиіз - ұлы жыршы. Бізге жыраудың 600-ден аса өлең шумақтары жеткен. Белгілі өлеңдерінің бірі «Ер Шобан» туралы дастанында ақын батырдың ерлік істерін жырлайды. Шалкиіздің шығармалары адамға рухани күш беріп, даналық сөздері мақал мен мәтелге айналған. Ол «Дүниеге бекер келмедім десең, өмірде артыңда жақсы бір іс қалдырғаның дұрыс» деген өсиет қалдырған.
Өз халқының нағыз ұлы Шалкиіз жырау өз шығармаларында адамгершілікті, махаббат пен қайырымдылықты, өз туысына деген жанашырлық жэне Отанды сүю туралы толғанысын халқына жеткізе білген.
Жарияланған-2015-11-24 16:30:32 Қаралды-18003
ҚЫТЫРЛАҚ
Ун, сүт, жұмыртқа және қанттан қатты тұщы қамыр иленеді. Ол жұқалап жайылып, арнаулы кескішпен дөңгелектеліп кесіледі де қыздырылған майға ашық сары түске енгенше қуырылып пісіріледі.
КЕМПІРҚОСАҚТЫҢ ЖЕТІ ТҮС
Аспан төрін айқара керіп кемпірқосақ орнапты. Оның түсі қандай? Дәлірек айтсақ, онда қанша түс бар? Күн спектрі қанша түстен тұратын болса, онда да сонша түс бар.
ТҮЙЕ ТІКЕН –
Түйе тікен - биіктігі 2 метрге дейін жететін, екі жылдық, шөп тектес өсімдік. Сабағы тік өседі, жоғарғы жағында бұтақтары көп болады.
АНАР ШӘРБӘТІ
Жас анардан сығып алынған шырын тот баспайтын ыдысқа құйылады. 1 стакан жылы суға қант езіледі. Олар шырынға қосылады да отқа қойылады.
ЖҰМЫРТҚА МЕН СҮТТЕН ЖАСАЛҒАН СІЛІКПЕ
Қантқа қосып араластырылған жұмыртқаның сары уызы қайнатылған жылы сүтпен бірте-бірте ерітіліп, ыстың суға қойылады да, ұдайы араластырыла отырып, аздап қоюландырылады.
БАЛЫҚШЫ ТҰЙҒЫН
Балықшы тұйғын - қарағайлы орманның қарақшысы атанған батыл әрі жыртқыш құс. Ұясын биік кәрі ағаштың бұтақтарының діңге жақын жеріне салады. Сондықтан оны табу өте қиын. Ұясының ішіне жіңішке бұтақтарды төсейді.