НЕЛІКТЕН АЛГЕБРА АЛГЕБРАҒА АЙНАЛДЫ?
Категориясы: Ғылым
Мұхаммед ибн Мұса әл-Хорезми
9 ғасырда өмір сүрген Орта Азия математигі әл-Хорезми бірінші дәрежелі теңдеулерді шешу екі амалға келетінін жазған: оның жеке мүшелерін теңдеудің бір бөлігінен екінші бөлігіне көшіру (әл-джабыр) және ұқсас мүшелерді келтіру (әп-мұқабала). «Әл-джабр» «қалпына келтіру» дегенді білдіреді - шегерілген сан (теріс мүше) теңдеудің бір жағынан екінші жағына ауыстырылғанда, ол оңға айналады, яғни қалпына келтіріледі. Әл-джабр сөзі алгебра сөзіне айналды, ол қазір бүкіл әлемде қолданылады. Әл-джабыр мен әл-муқабала дыбысының ережелері қазақ тіліне осылай аударылған:
Әл-джабыр
Теңдеуді шешкенде,
Бірінші бөлігінде болса,
Қайсысы маңызды емес
Теріс термин болады:
Біз екі жақтамыз
Біз тең мүше береміз,
Тек басқаларға таныс
Ал біз оң нәтиже табамыз.
Әл-муқабала
Содан кейін теңдеуге қараңыз
Сіз жасай аласыз:
Егер мүшелер ұқсас болса,
Оларды қосу ыңғайлы.
Жарияланған-2024-04-03 14:14:53 Қаралды-433
СҰЛТАНМАХМҰТ ТОРАЙҒЫРОВ (1893 -1920)
XX ғасыр басындағы қазақ поэзиясының жарық жұлдызы - Сұлтанмахмұт Торайғыров бар-жоғы 27 жас жасады.
ВАНИЛЬДІ КИХЕЛАХ
Қамырдан жасалған құырма сияқты тағам осылай аталады. Бұл тағам қамырға химиялық қопсытқыш қосып дайындалады.
АЛХОРЫ САМБУГЫ
Іріктелініп алынған алхоры жуылып, сүйектерінен арылтып, үстіне аздап су құйылады да, 10-12 минут бойы қайнатып пісіріледі.
ӘЛЕМДЕГІ ЕҢ ЖЫЛДАМ ҚҰСТАР
Құстар - жердің ең жылдам тіршілік иелері, өйткені жануарлар әлемінің құрлық немесе суда жүзетін құстарының бірде-бір өкілі олармен жылдамдығымен салыстыра алмайды.
