ЖЕР СІЛКІНЕДІ, АЛ ТЕҢІЗ СІЛКІНЕ МЕ?
Категориясы: Табиғат
Теңіз дауылы мен теңіздің сілкінуі бір нәрсе емес. Теңіздегі ең биік әрі ең қауіпті толқындар теңіз астындағы жер сілкінісі салдарынан пайда болады. Егер екеуімізге теңіз тұңғиығына көз жіберетін мүмкіндік туса, онда кәдімгі жер бетіндегі сияқты су асты - тауларын, жартасты шоқылар мен жарқабақты шатқалдарды көрген болар едік. Мұнда да, жер бетіндегі таулы аймақтардағы секілді жер сілкінісі болып тұрады. Көбінесе құрлықтағы сияқты, мұндағы жер сілкінісі де аса қатты болмайды. Ал кейде өте күшті жер асты дүмпуі де болады. Теңіз түбіндегі дүмпу үстіндегі суды ғаламат күшпен ұрғанда, ол теңіз бетіне биіктігі он қабат үйдей толқын боп көтеріледі де, зымыраған поезд жылдамдығындай шапшаңдықпен жан-жаққа жөңкіле жөнеледі.
Мұндай толқынды «цунами» деп атайды. Ол ашық теңізде аса қауіпті емес. Қанша биік болғанымен етегі жадағайланып келетін ол кемелерді қалтқыша жоғары көтеріп барады да, сырғытып қайтадан төмен жібере салады. Алайда бұл толқындар теңіз бетімен мыңдаған шақырым сапар шегеді. Міне, осы сапарда жолында кездескен құрлықты цунами ғарап етіп кетеді. Ол жағадағы кеме мен үйлерді сіріңкенің қорабынша атып, рельстерді сымша орап тастайды, бүкіл бір елді мекенді өзімен бірге жоқ етіп, шайып әкететін кездері де болады.
Бақытқа орай ондай алапат жиі қайталанбайды. Бір жақсысы - ол, қазіргі кезде тұтқиылдан келіп қалатын мылқау апат емес. Жер қойнауындағы өзгеріс, құбылысты күні-түні жіті қадағалап тұратын сезгіш приборлар цунамидің пайда болғанын қалт жібермейді. Егер де бір жерде сондай теңіз асты дүмпуі бола қалса, әлгі приборлар: «Тыңдаңыздар! Тыңдаңыздар! Цунами жақындап қалды!» - деп дабыл қағады. Содан цунамидің жолындағы елді мекеннің бәріне радио, телеграф, телефон арқылы қолма-қол хабар жеткізіледі. Кемелер цунами қауіп туғызбайтын ашық теңізге шығады, машиналар жағадан аулақ кетеді, ал адамдар өзіне қажетті деген заттарын алып, толқын жете алмайды-ау деген биік, қауіпсіз жерге шығып алады.
Жарияланған-2016-08-26 15:36:10 Қаралды-6767
МЕЙІЗ ЖӘНЕ ЖАҢҒАҚ САЛЫНҒАН РУЛЕТ
Тоқаш пісіруге арналған дайын ашыған қамыр 1,0-1,5 сантиметр қалыңдықта жайылып, шылқытып сарымаймен майланады, үстіне қант және ірілеу етіп ұнтақталған жаңғақ қосылған жүзім себіледі.
ҚАПШАҒАЙ БӨГЕНІ
Іле өзені бойында, Алматы облысы жерінде Қапшағай су электр стансасын салуға байланысты Қапшағай бөгені жасалынған. Қапшағай атауы көне түркі тілінде «тар шатқал, қысыңқы жер» деген мағынаны береді.
ТАЛҚАННАН ЖАСАУҒА БОЛАТЫН ТӘТТІ ТАҒАМДАР
Қазақ халқының, әсіресе, қарт адамдардың сүйсініп жейтін тағамдарының бірі - тарының талқаны. Талқан қуырып ақтаған тарының сөгінен немесе оның айырып алған жармағынан диірменге тартып жасалады.
ПУМИ
Бұл да ертеден келе жатқан бақташы ит тұқымының бірі. Венгрияның далалы аудандарында шығарылған.
ШЕЛПЕК НАНЫ
Бұл - дөңгелек, шет жақтары қалың, ортасы жұқа, үстінен әр жері тесілген, салмағы 0,2 килограмм тағам.