СІРІҢКЕ НЕДЕН ЖАСАЛАДЫ?

Категориясы: Өнертабысты

---

Сіріңке ағаш таяқшадан (сабаннан) дайындалады, оның басы жайылған жерге (үккіш) үйкелген кезде жанып кетеді. Бұл үккіш сіріңке қорапшасының бүйірлеріне жағылады.

Аспен сіріңке сабандарын жасау үшін шикізат ретінде пайдаланылады, ал сирек - линден. Ол үшін қабықтың дөңгелек блогынан спираль түрінде шпон жолағын алып тастайды, қабығынан тазартады, арнайы пышақпен қабаттап, содан кейін сіріңке таяқшаларына туралады.

Сіріңкені жағу кезінде, біріншіден, сабаннан сөнбейтін шоқты алу керек, екіншіден, тұтынушыға ыстық қож түсіп кетсе, киімге дейін күйіп қалудан сақтау үшін күйген бастың ыстық шлакын оның үстінде ұстау керек. Сонымен қатар, сабаннан тұтанған шоқ табиғи түрде өрт қаупін тудырады. Сабанның күйіп кетуіне жол бермеу және оған басынан шлактарды бекіту үшін сабан күйген кезде оның бетіне қабықша түзетін заттармен сіңдіріледі. Осы фильмнің арқасында көмірдің жануы тоқтайды. Сол пленка басынан шлактарды бекітеді. Фосфор қышқылы және оның тұзы – диаммоний фосфаты (NH4)2HPO4 – тұтануға қарсы агенттер ретінде қолданылады.

Жалынның басынан сабанға өтуін қамтамасыз ету үшін соңғысы басына жақын жерде балқытылған парафинмен сіңдірілген. Балауызданбаған сабанмен сіріңке басы күйіп кеткеннен кейін бірден сөнеді. Парафин, керісінше, басы жанғанда оңай тұтанады және жарқын жалын шығарады.

Швед сіріңкесін ойлап тапқаннан бері сіріңке бастары жасалатын тұтандырғыш массалардың көп саны қолданылды. Олар күрделі көпкомпонентті жүйелер. Оларға мыналар жатады:

• жану үшін қажетті оттегімен қамтамасыз ететін тотықтырғыштар (Бертолле тұзы KClO3, калий бихроматы K2Cr2O7, пиролузит MnO2);

• жанғыш заттар (күкірт, жануар және өсімдік желімдері, фосфор сульфиді P4S3);

• толтырғыштар – бастың жануының жарылғыш сипатын болдырмайтын заттар (ұсақталған шыны, темір (III) оксиді Fe2O3);

• желімдер (желімдер), олар да жанғыш;

• қышқылдықты тұрақтандырғыштар (цинк оксиді ZnO, бор CaCO3 және т.б.); олар қажет, өйткені тұтандырғыш массаның қышқылдығының жоғарылауы қажет емес, өйткені ол жанама химиялық процестердің пайда болуына ықпал етеді;

• сіріңке массасын белгілі бір түске бояйтын заттар (органикалық және бейорганикалық бояғыштар).

Пиролюзит MnO2 қосарлы рөл атқарады: Бертолле тұзының ыдырауының катализаторы және оттегінің көзі. Темір (III) оксиді Fe2O3 де екі қызмет атқарады. Бұл минералды бояу (тот түсі) және массаның жану жылдамдығын төмендетеді, жануды тыныш етеді.

Сіріңке бастарының жану температурасы 1500°С-қа жетеді, ал олардың тұтану температурасы 180-200°С аралығында болады.

Сіріңке қорапшасының сыртқы жақтарына жағылатын фосфор (ұнтақтау) массасы да көп компонентті. Ең көп таралған торлы массаның құрамына мыналар кіреді:

• қызыл фосфор,

• сурьма (III) сульфиді Sb2S3,

• қорғасын темір Fe2O3,

• пиролузит MnO2,

• бор CaCO3,

• желім.

Сіріңкені жайғышқа (үккішке) соққанда не болады?

Басы майлаушыға үйкелген кезде қызыл фосфор ақ фосфорға айналады, ол ауамен жанасқанда бірден жанып, бастағы Бертолле тұзы мен күкірт қоспасын тұтандырады. Күкірттің тотығуы нәтижесінде күкірт диоксиді SO2 түзіледі, бұл сіріңкеге тән өткір тұншықтырғыш иіс береді. Басы, тұтану, көмірді қалыптастыру үшін жанып жатқан сабанды тұтандырады.

Сіріңкенің басы жанғанда пайда болатын реакция ең күшті химиялық процестердің бірі болып табылады. Үлкен ауқымда бұл ең қауіптілердің бірі.

Тұтанған кезде бүкіл жабынның өртеніп кетуіне жол бермеу үшін қызыл фосфордың бөлшектерін нашар жанатын заттармен - қызыл қорғасынмен, каолинмен, гипспен, ұнтақталған әйнекпен бөледі.

Бұл материалды оқығаннан кейін, сіз кәдімгі сіріңкені алсаңыз, оған бұрынғыдан да құрметпен қарайсыз деп үміттенеміз. Өйткені, онда үлкен қуат қана емес, талай ұрпақтың тәжірибесі мен көп адамның еңбегі бар.

  Жарияланған-2024-07-09 16:39:59     Қаралды-626

Мәлімет сізге көмек берді ма