ДҮНИЕЖҮЗІЛІК МҰХИТ ТУРАЛЫ НЕ БІЛЕМІЗ?
Категориясы: География
Дүниежүзілік мұхиттар – гидросфераның негізгі бөлігі, яғни біздің планетамыздың су қабығы. Жер бетінің 510 млн шаршы километрінің 361-і теңіздер мен мұхиттарда орналасқан. Жер шарының су бетінің жартысын Тынық мұхиты, Атлант мұхиты – 25 пайызын алып жатыр. Үндістан – 21 пайыз. Ал Солтүстік Мұзды мұхит Дүниежүзілік мұхиттың 4 пайызын ғана құрайды.
Теңіздер мен мұхиттардың суы тұзды. Егер біз барлық мұхиттар мен теңіздердің ылғалдылығын буландырып, одан ас тұзын алатын болсақ, онда бүкіл жер 130 метрлік тұз қабатымен жабылған болар еді. 1 килограмм мұхит суында шамамен 35 грамм еріген тұздар бар.
Дүниежүзілік мұхиттарды бейнелі түрде планетаның пеші деп атайды. Жердегі күн жылуының негізгі бөлігін теңіздер мен мұхиттар алады. Судың жылу сыйымдылығы жоғары. Жылы мезгілде мұхит суы құрлыққа қарағанда баяу қызады, сондықтан ауаны салқындатады. Қыста бұл керісінше: мұхиттың жылы суы суық ауаны жылытады.
Суға батқан кемелердің таңғажайып қазыналары туралы көптеген аңыздар бар. Кейде олар Нептунның күшінен босатылады. Бірақ басты байлық трюмдерде емес. Дүниежүзілік мұхиттың өзі сансыз қазыналарды жасырады. Ғалымдардың айтуынша, оның құрамында орта есеппен 50 пайыз магний, 15 пайыз темір, сондай-ақ никель мен кобальт бар. Бұл баға жетпес кен орындары мұхит түбінде теңіз суынан тұнған тұзды шөгінділер түрінде кездеседі. Мұхит түбінің шамамен 100 миллион шаршы шақырымы осындай блоктармен жабылған. Дүниежүзілік мұхиттарда да бағалы металдар бар. Мысалы, ондаған миллион тонна алтын еріген күйде. Бірақ бұл металды өнеркәсіптік әдістермен алу құны оның нарықтық құнынан айтарлықтай асып түседі.
Дүниежүзілік мұхиттың тропиктік аймақтары шөлді. Балдырлардың фотосинтезі үшін қажет жарық аз болатын үлкен тереңдікте тіршілік жоқ дерлік, өйткені мұнда жануарларға оттегі мен қоректік заттар жетіспейді. Дегенмен, мұхиттық шөлде оазистер бар - бұл қажетті қоректік заттарды «ұстап алатын» маржан атоллдары. Олар әртүрлі ағзалардың мыңдаған түрлеріне баспана береді.
Элизабет рифі - Тасман теңізіндегі маржан рифі. Әдетте бұл риф су астында жасырылады, және оның аз ғана бөлігі жер бетінен шығып тұрады. Ол тек төмен толқында көрінеді.
Фото: ESA/NASA, Паоло Несполи. 2011 жылдың 12 сәуірі
Тағы оқыңыз: Жерде су қалай пайда болды?
Жарияланған-2024-04-17 16:11:19 Қаралды-1895
СПЕЛЕОЛОГИЯ ТУРАЛЫ НЕ БІЛЕМІЗ?
Спелеология - үңгір тану. Үңгірлер туралы ілім. Бұл - дәл осы мағанасында бүгінгі ғылым тіліне орныққан ұғым. Орныққанды айтамыз-ау, спелеологияның өзі сала-сала болып, небір ғылыми пайымдауларға өріс ашып беріп отыр.
ҚАЗАҚТЫҢ ТӘТТІ МАҢЫЗЫ (КРЕМ)
Қант суға ерітіліп, 20-30 минут бойы қою шырын пайда болғанша қайнатылады.
КӨКПАР
Көкпар - атқа мінген топ жігіттердің қатысуымен өтетін ойын. Ойынды бастау үшін көкпаршылар белгіленген сызықтың бойына қатар түзеп тұрады. Сызықтан 50-60 адымдай жерге көкпар тасталынады.
