Бұл ең алдымен ресурстарды бір қалыпты қолданумен байланысты, тағыда осы ресурстардың шектелуімен байланысты.

Мысалы, кез –келген нысанның құрылысында  технологиялық бірізділікпен бекітілген жұмыстарды орындау белгілі бір сатыдағы жұмыстарды аяқтаған механизмдер және бригадалар босатылады. Сонымен алдымен жер қазатын техника юбосатылса, кейін монтаждаушы бригадалар, монтаждаушы көтергіштер және т.б. босатылады. Осы қуаттар тұрып қалмас үшін оларды басқа нысанның құрылысына қосу қажет.

Белгілі периодтта көптеген нысандардың жұмысын бір уақытта орындауда біртекті ресурстарға деген сұраныс олардың факт жүзіндегі болуынан артуы мүмкін.

Ағымдық әдіс  біріздік және паралель әдістердің сәйкес артықшылықтарын сақтай отырып олардың кемшіліктерін болдырмауға мүмкіндік береді. Ағымдық әдісте  жабдықтау бойынша жұмыстарда әр бір үйді n процестерге бөледі. N үйлерден жиынтықта біртекті процестерді кезекпен бірінен соң бірін орындайды, әр тектіде – паралель (сур.5.3.)  ғимаратының құрылысының ұзақтылығы n процестерге бөлшектелген көбірек болады, паралельдіге қарағанда, бірақ кезектілік әдісінен төмен болады. Ресурстарды тұтынудың интенсивтілігі мұнда тағыда көп болады, кезекті әдіске қарағанда.

Ағымдық әдіс үшін келесі белгілер тән: 1) жұмысты құраушы процестерге мамандыққа және орындаушылардың квалификациясына сәйкес бөлшектеу; 2) жұмыс фронтын бөлек аумақтарға бөлек орындаушылармен жағымды жұмыс жағдайын жасау үшін бөлшектеу ;3) уақыт бойынша  процестерді максималды үйлестіру.

Ағымдық әдіс ресурстарды тұтынудың бір тегістілігін және дайын өнімді шығарудың қарқындылығын қамтамасыз етеді. Ағымдық ұйым өз кезегінде аралас ұйымдардың жұмысына жағымды жағдай тудырады: мердігер ұйымдарға, зауыт –жеткізіп беруші, тасымалдау, жабдықтау ұйымдарына.

2. Тасқынның есептік параметрлері

Ағымдым жобалаудың тапсырмасы дегеніміз мынадай параметрлерді анықтау болып табылады, рационалды технологияны және жұмысты ұйымдастырушыларды есепке алып құрылыстың жалпы ұзақтылығын нормативтік, үздіксіз ресурстарды жүктеу аралығында қамтамасыз етеді.

Ағымдық өндірісті ұйымдастыру құрылыста мынаны қарастырады: а) өзара көлемдік-жоспарлау және құрылымдық шешімдерімен жақын нысандарды анықтау; б)  бөлек жұмыстарға нысандарды бөлшектеу процесі; в)  жұмысты орындаудың  және өзара байланысты жұмыстарды қосудың кезектілігін жалпы процесте анықтау және  оларды синхронизациялау; г) бөлек жұмыс түрлерін белгілі бір жұмысшы бригадаларына бекіту, бөлек нысандардың ағымын қосуды анықтау ; д) ағымның негізгі параметрлерін  көптеген жұмысты үйлестірудің бір мезетте өтуін қамтамасыз ету; е) жұмысшылардың және машиналардың нысаннан нысанға  ауысуының есептемесі.

Ағымды есептеудің негізгі сауалдары құрылыстың ұзақтылығын мүмкін болатындай етіп қысқартып анықтау болып табылады, бұл  жұмыс фронтын ресурстардың максималды  мөлшерімен қанықтыру есебінен жұмысшылар бригадасын және механизмдерін өнімді қолдануды қамтамасыз етеді. Сонымен қатар есептемелер  ресурстардың нақты мөлшеріне базалануы тиіс, олар сәйкес құрылыс ұйымдарымен  ағым бойынша жұмыс көлемін орындау үшін айқындалуы мүмкін.

Бір типті ғимараттар тобы бойынша  жұмыстың технологиялық кезектілігін бекітеді және  ұстағыштардың рационалды өлшемдері анықталады.  Ұстағыштардың өлшемдері басты жағдайда  нысанның көлемдік –жоспарлау құрылымына байланысты, тағыда мамандандырылған ағымдарды дамытудың сипатына олармен орындалатын жұмыстардың құрамына және олардың қуатына байланысты.

Ұстағыштар - бұл ғимарат бөлігі, бригадамен тұрақты құрамда белгілібі қарқынмен орындалатын жұмыс көлемі, нысан құрылысын ағымдық ұйыммен толығымен қамтамасыз етеді.

Ағымдардың классификациясын  соңғы өнімнің құрылымына және түріне байланысты жүзеге асырады.

Жеке ағым- бұл элементарлы құрылыс ағымы, ол бір ұжыммен орындалатын бірнеше процестерді көрсетеді. Жеке ағымның өнімі жер жұмыстары, ірге тасты жасау, қабырғаны тұрғызу, үйді монтаждау, штукатуралық жұмыстар және т.б. жеке ағым  жұмысты түрлі ұстағыштарда ағымдық- бөлшектеу әдісімен орындау мүмкін болғанда ұйымдастырылады.

Мамандандырылған ағым жеке ағымның қатарында тұрды, олар параметрлер және ағым схемасының біріңғай жүйесімен біріктірілген. Мамандандырылған ағымдар ағымның негізгі құрылымдық элементтері болып табылады. Олардың өнімдері аяқталған жұмыс түрлері, құрылымдық элементтер және ғимарат бөліктері болып табылады. Нысанның сипатына, жұмысты бір сол ғана ұстағышта үйлестірудің түріне және дәрежесіне байланысты жұмыстарды қолмен орындағанда бірмезгілде түрлі мамандандырылған ағымдар жұмыс жасайды, мысалы электриктер және сантехниктер бригадасы тұрғын үй құрылысында .

Жеке және мамандандырылған ағымдар дамудың түрлі бағыттарына ие, олар көлемдік –жоспарлау және құрылымдық шешімдерге, орындалатын жұмыстардың түріне және олардың сатыларына байланысты, қолданылатын құрылыс машиналарына және механизмдеріне байланысты. Олар горизонталь, вертикаль, еңкеймелі және аралас болуы мүмкін (сур.4.)

Сур.4. ағымдарды дамыту схемасы:

 

А- горизонталь; Б- вертикаль; а- вертикаль- енуші; б- вертикаль-шығушы; В- аралас

Ағымның горизонталь бағытын іргетас қондырғысында, бір қабаттың құрылысын монтаждауда, жабындау жұмыстарында жүзеге асырылады және т.б.

Ағымның вертикаль бағыты вертикаль –енуші және вертикаль- шығушы немесе осы екі бағыттың үйлесуі болуы мүмкін. Вертикаль схеманы  өнеркәсіп ғимаратының көп қабаттын монтаждауда қолданылады, онда монтаждауды «көтергіште» әдісімен бөлек аумақтарда ғимараттың барлық биіктігінде жүргізеді.

Еңкеймелі схема бойынша  бір қабаттың кірпішін өреді, түрлі белгілерде құрылымдарды монтаждауда жүзеге асырады және т.б.

Әр түрлі бағыттардың үйлесуі ағымдардың комбинирленген қозғалыс схемасын береді. Көп қабатты құрылыста ағымдарды дамытудың алдыңғы схемасы норизонталь- вертикаль болып табылады, бір қабатты да – горизонталь.

Кесте .1.

Нысандық ағым – мамандандырылған ағымдардың жиынтығы, олардың құрамы барлық жұмыс жиынтығын құрылыстың сәйкес нысанын жабдықтау бойынша орындалуын қамтамасыз етеді. Осы ағымдардың өнімдері толығымен аяқталған ғимарат немесе ғимараттар тобы болып табылады.

Жиынтықтық ағым нысандық ағымнан тұрады, бір мезгілде  бөлек ғимараттарды және жабдықтардың құрылысын орындайды, олар өнеркәсіптік кәсіпорынға, тұрғын кварталының құрамына енеді және т.б. жиынтықтық ағымның өнімі қолдануға берілген өндірістік нысандар, аяқталған тұрғын кварталдары және т.б. болып табылады.

Жұмыс түрі бойынша  технологиялық құрылым және ағым деңгейінің жалпы схемасы кесте 1. көрсетілген, ал тұрғын үй кварталының құрылысы бойынша жиынтықтық ағымның құрылмы –кесте 8.5. көрсетілген.

Ағымның құрылмына әсер ететін маңызды элементтері жұмыстарды мамандандырылу және топтау сипаты болып табылады, ол бригадамен орындалады. Сонымен жалпы  құрылыс бригадасында жеке ағымдар сол бригаданың жұмыс аралығында ғана орынға ие. Ал бригада толығымен мамандандырылған ағымды білдіреді.

Монтаждық ДСК ағымының жағдайында  монтаждаушылар бригадасымен бірге  ағаш ұсталары, сантехниктер, электриктер, өңдеушілер және т.б. кіреді, мұндай ресурстардың құрылымдық топталуы нысандық ағымның негізі болып табылады. Осылайша төменгі деңгейдің ағым мөлшері келесі ағым деңгейін құраушы, мысалы, мамандандырылған ағымдардың мөлшері, олар бір ағымдық нысанды қалыптастырушы, ең алдымен тұрғызылатын нысандардың сипатына және құрылыс ұйымдарының мамандандырылу деңгейіне байланысты.

Уақытша даму сипаты бойынша ағымдардың келесі түрлерге бөледі:

Тең қарқынды, онда барлық құраушы ағымдар біріңғай қарқын бар,

Қысқа қарқынды, онда барлық құраушы ағымдар бірдей емес, бірақ қысқа арқынға ие;

Тең қарқынды, онда құраушы ағымдар тұрақты қарқынға ие емес.

Ағым графикалық түрде сызықтық күнтізбелік график немесе циклограмма түрінде көрсетілуі мүмкін. Сызықтық графикта ағымның мамандандырылған бригадасы үшін горизонталь жолақ бөлінген, ал мұндай бригаданың жұмыс периоды түрлі ұстағыштарда  бір біріне қатысты үзінділерде аралас көрсетіледі. Егер  ұстағыштар бойынша әр бір бригаданың  жұмыс бастамасын анықтаушы  мезеттердіің сызықтық нүктелерін пунктирмен қоссақ, онда еңкеймелі  сызықтарды аламыз, әрбір жұп белгілі бір ұстағыштарды шектейді.  Циклограммада сызықтық графиктің күнтізбелік графиктің күнтізбелік шкаласы сақталады, бірақ горизонталь жолақтар ұстағыштар үшін нөмерлерді төменнен жоғарыға қарай шығарады. Сондықтан әр бір бригаданың жұмысы еңкеймелі сызықпен бейнеленеді, ол әр бір бригаданың жұмыс фронты бойынша бір ұстағышпен қозғалысын таңбалайды.

Құрылыстың айқын жағдайында тең және қысқак қарқынды ағымдар сирек кездеседі, негізінен тұрғын үйлердің ДСК бойынша құрылысында.

Функцияланудың ұзақтылығы бойынша ағымдар бөлінеді: қысқа мерзімді, бірнеше ғимаратты тұрғызуды ұйымдастырылады және әр түрлі сипатқа ие; ұзақ мерзімді, ұзақ уақытқа  есептелген және құрылыс ұйымының бағдарламасыныцң бөлігіне ие; үздіксіз, бір өнім түрінде құрылыс ұйымында тұрақты мамандандыру жағдайын ұйымдастырады.

Тәжрибе жүзінде мұндай мүмкіндік  үй тұрғызу комбинеттерінде және басқада ұқсас ұйымдарда жасалынады.

3 ағымның есептік параметрлері

Ағымның параметрлері оның уақытша, ұйымдастырушылық және кеңестіктік сипаттамаларын анықтайды және олардың арасындағы қатынасты анықтауға мүмкіндік береді.

Ағымның уақытша параметрлеріне мыналар жатады:

Т₀- ағым бойынша жұмыстың жалпы ұзақтылығы;

Т_і -  ағымның бригадалармен орындалатын жұмыстардың орындалу ұзақтылығының жиынтығы;

Т_бр - барлық ұстағыштарда  әр бір бөлек бригаданың жұмыс ұзақтылығының жиынтығы;

t _бр - бригада жұмысының қарқыны, ұстағыштағы бригада жұмысының ұзақтылығы

t _орг -  бір және сол ғана ұстағышта аралас бригаданың жұмыстары арасындағы  ұйымдастырушылық үзілістер

t _техн - бір және сол ғана  ұстағышта аралас бригаданың жұмыстарының арасындағы технологиялық үзілістері;

t _ш – ағым қарқыны,  бір ұстағышта барлық технологиялық және ұйымдастырушылық бөлінбейтін операцияларды және жұмыстарды орындау уақыты.

Ағымның ұйымдастырушылық параметрлеріне мыналар жатады:

n-бөлек процестердің саны, онда барлық өндірістік процестер бөлінеді; ағымда қатысатын және  бірінші ауысымға жұмыс жасайтын бригада мөлшері;

P- нысанның, комплекстің аралығында паралель ағымдардың саны   .

Кеңістіктік параметрлерге жалпы ұстағыштардың саны N қатысады.

Ағымның есептік формуласын келесі ұсыныстардан алады:а) әр бір келесі ұстағышта жұмысты ағымның бірдей қадаммен аралықта бастайды; б) бір ұстағышта бір бригада немесе бірнеше бригада бірдей қарқынмен жұмыс жасай алады; в) әр бір ұстағыштың өлшемі барлық жұмыс түрі үшін өзгеріссіз қалады;г) бір ұстағышта барлық жұмыс жиынтығын орындап болған соң  келесі ұстағышта ағым қадамына тең аралыққа жетпей аяқтайды.

Бұл ұсыныстар  ағымның қарапайым түрлері үшін параметрлерді есептеуге мүмкіндік береді: тең – және қысқа қарқынды.

5.4. тең қарқынды және қысқа қарқынды ағымдар

Тең қарқынды ағымдарда қарқындар t _бр  барлық бригадалардың жұмысы бірдей және ағым қарқынына тең, т.б. t _бр =t_ш.

Графиктер (сур.5.5) көмегімен ағымның негізгі параметрлерін өзара байланыстыратын өрнектерді шығаруға болады.  Ағымдағы  барлық бригаданың жұмыс ұзақтылығы Т_бр бірдей, ал нысан бойынша жалпы жұмыс ұзақтылығы Т₀  екі бөлікке бөлу қажет Т₁ және Т_2, онда

Т₀ = Т₁ + Т₂          (5.1)

Графиктенкөрініп тұрғандай,

Т₀ = t_ш (n+N-1)            (5.2)

(5.1) өрнектен көрініп тұрғандай ағымның негізгі өрнегі көрініп тұрғандай ағым қарқынынан төмен t_ш . Бірақ t_ш  мүмкін болатын минимизациялау ағымның көптеген факторларымен шектелген. Оларға ең алдымен мыналар жатады: ұстағыш өлшемдері, саны бойынша  бригаданың рационалды құрамы, жұмысты орындаудың технологиялық жағдайы және оларды аралас бригадалар арасындағы шиленіс, еңбекті қорғаудың талаптарын сақтау және т.б.

Сур.5. Циклограмма және диаграмма тең қарқынды ағымның ресурстарының сызықтық графигі.

(сур.5.2) өрнегі бойынша бастапқы мәліметтердің сипатына байланысты ағымның түрлі элементін есептеуге болады. Сонымен берілген жалпы ұзақтылық құрылыста және белгілі бригада санында және ұстағышта ағымның қадам мөлшері

t_ш =  Т₀/N+n-1      (5,3)

берілген Т₀ бригада саны

n=  T₀/ t_ш +1 - n (5,4)

ұстағыш саны

N= T₀/ t_ш +1 - n    (5.5.)

Егер ұстағышта келесі жұмыстарды белгілі бір үзілістен соң орындауға болады, онда технологиялық үзілістерге қажеттілік туындайды t_техн. Ұйымдастырушылық үзілістер t_ұйым  еңбекті қорғау жағдайы бойынша жағдайлар қатарында туындайды, ал қарқынды емес ағымда – бригаданың жұмыс мерзімін жылжытқан жағдайда. Егер бұл үзілістер ағымның қадам ұзақтылығы есепке алынбаған, онда олардың мәндері  ағымның жалпы ұзақтылық өрнегіне енгізіледі,

Т₀ =t_ш (n+N-1)+  t_техн  +  t_ұйым   (5.6.)

Құрылы ағымын дамытуда ныман немесе комплекс аралығында үш периодтты анықтауға болады (сур.5.5) :1) ағымды аяқтау периоды Т_аяқ,  жұмысқа қажетті бригадалар және машиналар енгізіледі; 2) бекітілген ағымның периоды Т_бек, оған жұмысшылардың тұрақты және максималды көлемі сәйкес келеді; 3) Ағымды жеделдету периоды Т_же, онда ағымына жұмысшылар бригадасы қосылады.

Ағымды жеделдету периоды мына өрнекпен анықталады

Т_аяқ =t_ш (n-1)   (5.7.)

Тең қарқынды ағымда аяқтау және бекіту ағымы тең

Т_аяқ = T_бек =t_ш(n-1)      (5.8)

Бұл периодттар  тағыда графиктен көрініп тұрғандай жұмысшы күштер: Т_аяқта  аб кесіндісіне тең; Т _бек –бв кесіндісіне, ал Т_в- вг кесіндісіне. Аб және вг кесінділеріне өзара тең.

Егер ағымның бірінші бригадасы өз жұмысын аяқтаса, ал соңғысы әлі жұмысқа кіріспесе, онда ағымды орнатылмаған деп атайды. Бұл N ұстағышының санына n+1 тән. Егер ұстағыш саны N тең болса n, онда ағым тағыда жұмысшылардың максималды санына жетпейді. Белгілі бір периодтта ағымда жұмысшылардың ең көп саны максималды саннан төмен болады. Ал егер ұстағыш саны Nn төмен болса,онда жұмысшылар саны максималды деңгейден төмен болады.

 

Әдебиеттер:

1. Организация и планирование строительного производства. Под редакцией А.К.,Шрейбера М., Высшая школа 1987, 368с.
2. Дикман Л.Г. Организация и планирование строительного производства М., Высшая школа, 1988, 588с.
3. И.А. Сухачев. Организация и планирование строительного производства. Управление строительной организацией. М., Стройиздат, 1989, 752с.