Тақырып. Сапаны  конструкторлық-технологиялық қамтамасыз ету

 

Мазмұны

1.      Кіріспе. Курстың мақсаттары және мазмұны......................................

2.     Конструкторлық құжаттардың бірыңғай жүйесі КҚБЖ (ЕСКД)

3.     стандарттарының тағайындалуы...................................................

4.      Конструкторлық құжаттардың түрлері.……......................................

5.      Конструкторлық құжаттарды әзірлеу кезеңдері..................................

5. Техникалық ұсыныс.......................................................………...............

6. Эскиздік жоба.....................................................………………….........

7. Техникалық жоба. .........................................................…………….....

8.      Техникалық шарт...................................................................................

9.  Техникалық шартты әзірлеу барысында орындалатын жұмыстар...............

10.       Спецификация тізбесі........................................................................

11. Сілтемелік құжаттар тізбесі....................................................................

12.  Жұмысшы сызбаларға негізгі талаптар..................................................

13.   Құрастыру сызбасы.................................................................................

14.     Конструкторлық құжаттарды нормабақылаудың мақсаты мен маңызы..............................................................................................................

15. Нормабақылауды жүргізу реті.................................................................

16. Топтық және базалық құжаттардың жалпы сипаттамасы.............................

17. Спецификацияны орындау тәртібі...........................................................

18.  Бұйым түрлері...........................................................................................

19.  Бұйым конструкциясының технологиялығы.........................................

20.Типтік технологиялық процес..................................................................

21. Технолгиялық процестерді стандарттау және типтендіру....................

22.Технологиялық құжаттардың бірыңғай жүйесі ТҚБЖ (ЕСТД) стандарттарының тағайындалуы. ...................................................

23. Бірлік технологиялық процес үшін құжаттар комплектілігіне жалпы талаптар...................................................................................................................

24. Типтік және топтық технологиялық процес (операция) үшін  құжаттар комплектілігі және  оларды тіркеуге жалпы талаптар................

25. Маршруттық картаны қолдану тәртібі...................................................

26. Қауіпсіздік талаптарының көрнекі көрсетілуі........................................

27.  Технологиялық құжаттарды нормабақылаудың мақсаты мен маңызы

28.  Нормабақылаудың жүргізу тәртібі.........................................................

29.Технологиялық құжаттарды техникалық бақылау тәртібі.....................

30. Арнайы тағайындалган құжаттарды рәсімдеу........................................

      Пайдаланған әдебиеттер тізімі...............................................................

 

 

1. Тақырыбы: Кіріспе. Курстың мақсаттары және мазмұны.

 

«Сапаны  конструкторлық-технологиялық қамтамасыз ету» ғылыми ізденіс жұмыстарымен үйлесе отырып, сапаны қалыптастыруда тапсырыс беруші мүддесі мен тапсырысты өңдеп жасаушы ықыласын және тұтынушы талаптарын қанағаттандыратынконструкторлық құжаттардың бірыңғай жүйесі КҚБЖ (ЕСКД) және технологиялық құжаттардың бірыңғай жүйесі ТҚБЖ (ЕСТД)  мәселелерін қарастырады.

Өнімнің техникалық деңгейі және сапасы жобалау кезеңінде қаланады, дайындау кезеңінде қамтамасыз етіледі, эксплуатация кезеңінде жүзеге асырылады. Сондықтан өнім сапасын бақылау бойынша Мемлекеттік қабылдау жұмысының негізгі бағыттарының бірі - конструкторлық және технологиялық, техникалық құжаттардың сапасын бақылау болып табылады.

Конструкторлық және технологиялық құжаттар өндірісті дайындау және өнімді өндірудің техникалық жағына кіреді. Осы сұраққа байланысты Конструкторлық құжаттардың бірыңғай жүйесі (ЕСКД), Технологияльық құжаттардың бірыңғай жүйесі (ЕСТД), Өндірісті технологиялық дайындаудың бірыңғай жүйесі (ЕСТПП), Өлшеуді қамтаматсыз етудің мемелекеттік жүйесі (ГСИ) және басқа да жүйелердің талаптарына сәйкес өңдеу, және оны өткізуді ұйымдастыру, сақтау және өзгерту техникалық құжаттарды бақылау және рәсімдеу , дұрыс құрастыру – үлкен мағынаға ие болады.

Қабылданған өнімнің техникалық құжаты тәжірибелі үлгіні және орнату сериясын сынау және дайындаудың нәтижесі бойынша өңделуі керек және орнатылған тәртіпте бекітілуі керек. Мемлекеттік қабылдау қабылданған өнімнің сапасы мен сенімділігін жоғарылату мақсатында техникалық құжаттарды жетілдіу бойынша жүйелік жұмыстар жүргізуге міндетті. Ол үшін өнімді эксплуатациялау, қабылдау, сынау және өндірудің бақылау материалы қолданылу керек.

Орнатылған техникалық деңгей және сапаның қабылданған өнімінің шығарылымы жүргізілуі бойынша техникалық құжаттың сапалық жағдайын камтамасыз ету және қолдау үшін Мемлекеттік қабылдау РД 50-612-86 сәйкес төмендегілерді жүзеге асыру керек:

-  Техникалық құжаттың мемлекеттік стандарттардың  және өнімді жеткізу шартының талаптарына сәйкестігін бақылау;

-  Өнімнің конструктивті және өндірістік кемшіліктерін жоюмен, өнімнің конструкциясы мен техникалық сипаттамасының жақсарцымен байланысты тениткалық құжаттар өзгерісінің, сондай-ақ қабылданған өнімнің сенімділігі мен сапасына әсер ететін басқа да өзгерістердің, өнімді өндіру шартының, сапаны бақылау ережесі мен тәсілдерінің, қабылдауы мен сынауының келісуі;

-  Қабылданған өнімнің техникалық құжатының келісілген өзгерісінің деркездігін және енгізу толықтығын бақылау;

-  Мемлекеттік қабылдау органының және кәсіпорынның техникалық құжатты өзгерткені туралы хабарлама жіберуінің деркездігіне бақылау;

-  Техникалық құжаттар бойынша ескертулер есебі;

-  Техникалық құжаттың өзгертулерінің есебі.

Бұдан басқа кәсіпорында техникалық құжаттың түпнұсқасын ұстағышқа Мемлекеттік қабылдау осы кәсіпорынның өкілімен бірге периодты түрде (жылына бір реттен кем емес) қабылданған өнімнің түпнұсқа құжаттарының сапасы мен комплектілігіне, оларды сақтау ережесі мен шартына тексеру жүргізу керек.

Техникалық құжаттың сапасына бақылау жүргізу үшін Мемлекеттік қабылдаудың жұмысшылары қабылданған өнімді және оған өңделген конструкторлық және технологиялық құжаттарды оте жақсы білу керек.

Бұйымның конструкторлық құжаты бұйыммен бірге оны өңдеу, өндіру, эксплуатация және жөндеу процесінде жүреді. Конструкторлық құжаттарсыз бұйымды шығару және дайындау, тағайындалуы  бойынша қолдану мүмкін емес. Конструкторлық құжат бұйымның сапасы мен оның техникалық деңгейі, және оның даму тенденциясы туралы толық және нақты информациясы бар, біріншілік сақтаушы болып табылады. Өнімді өндіруді дұрыс және дәл дайындау және ұйымдастыру, оның эксплуатациясы және жөнелуі конструкторлық құжаттың сапасына байланысты.

Конструкторлық құжаттың сапасы техникалық және хабарландыру мазмұнына, физикалық жағдайына байланысты болады.

Конструкторлық құжаттың техникалық мазмұны  бұйымның жұмыс істеу принципін, қондырғысын, құрылымын, оның функционалды бөліктерімен  ішкі және сыртқы байланыстарын  анықтайды, өнімнің сапасына және техникалық деңгейіне талаптар орнатады.

Хабарландыру мазмұны бірыңғай техникалық тілмен қабылданған техникалық шешімдер, бұйымның техникалық деңгейі мен сапасы туралы мәлімдемелерден тұрады.

Конструкторлық құжаттың физикалық жағдайы саақталуға жарамдылығын, жарылу, жапсыру және тесілген жерлерсіз келтірілген мәлімдемелердің дәлдігін, сондай-ақ түпнұсқа үшін де және бірнеше рет көшірмесін түсіруге жарамдылығын анықтайды.

Конструкторлық құжаттың техникалық мазмұнының сапасы өнімнің  техникалық шарттары мен стандарттарында, ғылыми-зерттеулердің және тәжірибелі-конструкторлық жұмыстардың нәтижесінде (НИОКР); ал хабарландыру мазмұнының сапасы – ЕСКД стандарттарында; физикалық жағдайының сапасы -  ЕСКД стандарттарында және құжаттарға ұқыпты қарауда базаланады.

Конструкторлық құжаттың сапасын бақылауда Мемлекеттік қабылдаудың жұмысшылары өнімнің техникалық шарттарымен, стандарттарымен және ЕСКД стандарттар комплексімен еркін жұмыс жасай алуы керек.

Аталынған стандарттар нормативтік талапта орнатылған өнім қауіпсіздігін өзара ауыстырымдылығын техникалық, информациялық қамтамасыз ете отырып, реттеуге мүмкіндік береді. Мысалы, кез-келген өнім үшін оларға талап орнату , схема түрінде кескінін көрсету, пайдалану, жөндеу, мәәліметтерін келтіру осы технологиялық конструкторлық құжаттарда қарастырылады.

Қазіргі таңда ғылым мен технологиялық ақпараттық байланыстың өркендеуіне байланысты ЕСКД құжаттарын талдау жаңа электрондық конструкторлық құжаттарды жасауға итермелейді.

ЕСКД құжаттарын жетілдіру, халықаралық стандарттар ИСО13.584.\, 13.531 талаптарын ескере отырып жүргізілді. Конструкторлық құжаттардың электронды нұсқасын ЕСКД шарттарына сәйкестендіру информациялық технологиялар саласындағы стандарттау бойынша жұмыстарын халықаралық бағдаламасына ендірілген.

 

2. Конструкторлық құжаттардың бірыңғай жүйесі КҚБЖ (ЕСКД) стандарттарының тағайындалуы.

 

КҚБЖ (ЕСКД)   стандарттар комплексі өнімнің өмірлік кезеңінде /жобалау, дайындау, пайдалану, жөндеу т.б./ әзірленетін және қолданылатын конструкторлық құжаттарға өзара байланысқан ережелерді, нормаларды орнатады. ЕСКД стандарттарының негізгі тағайындалуы, конструкторлық құжаттарды рәсімдеу барысында келесі мәселелерді қамтамасыз етеді:

1)        Бұйымды жобалау барысында жетілдірілген әдістер мен құралдарды пайдалану;

2)         Конструкторлық құжаттардың өзара байланысын ешқандай өзгертусіз пайдалану мүмкіндігі;

3)        Конструкторлық құжаттардың тиімді жинақталуы;

4)        Конструкторлық құжаттарды және ондағы ақпаратты өңдеудің механикалығы және автоматтылығы;

5)        Тұтынушының өмірі мен денсаулығына қоршаған ортаға бұйым қауіпсіздігін қамтамасыз ететін талаптардың конструкторлық құжаттарда болуы;

6)        Бұйымның жоғарғы сапасы;

7)        Бұйымды жобалауда стандарттау және унификациялау мүмкіндігінің кеңеюі;

8)        Бұйымды сертификаттау мүмкіндігі,

9)        Өндірісті дайындаудың еңбек сыймдылығын төмендету және мерзімін қысқарту;

10)    Бұйымды дұрыс пайдалану,

11)    Жұмыс істеп тұрған өндірісті қайта жетілдіру үшін құжаттарды әзірлеудің ыңғайлылығы; және қол жетімділігі;

12)    Конструкторлық құжаттар мен графикалық бейнелердегі формалардың жеңілдетілуі;

13)     Автоматтандырылған жүйелердің біртекті ақпараттық базасын жасау мүмкіндігі;

14)    Халықаралық стандарттарға сәйкестендірудің ырғақтылығы;

ЕСКД стандарттары машина жасау және прибор жасау бұйымдарына таратылады.

ЕСКД стандарттарымен орнатылған нормалар мен ережелер келесі құжаттарды әзірлеу, өңдеу , рәсімдеу барысында қолданылады:

1)        Конструкторлық құжаттардың барлық түрінде;

2)        Конструкторлық құжаттарды есепке алу, тіркеу құжаттары;

3)         Конструкторлық құжаттарға өзгерістер енгізу бойынша құжаттарға;

4)        Нормативті техникалық, технологиялық құжаттарға;

Сондай-ақ басқа да стандарттарға, нормалар мен ғылыми-техникалық оқу әдебиеттеріне қолданылады.

ЕСКД стандарттары топтық жіктелуі келесідегідей

 

Топ нөмері №	Стандарттар тобының жіктелінген атауы
0	Жалпы жағдайларға байланысты стандарттар
1	Негізгі жағдайға байланысты стандарттар
2	Конструкторлық құжаттардың және бұйымның белгіленуі мен жіктелінуі
3	Сызбалардың негізгі ережелері
4	Әртүрлі бұйымдардың сызбаларын орындау ережелері
5	Конструкторлық құжаттарды өзгерту ережелері
6	Эксплуатациялық және жөндеу жұмыстарын орындау ережелері
7	Сұлбаларды орындау ережелері
8	Жобалау барысында макеттік әдіспен құжаттарды орындау ережелері
9	Басқа да стандарттар

 

ЕСКД стандарттары ГОСТ 1.0 стандарттарында орнатылған ережелер бойынша белгіленеді. Стандартты белгілеу келесідегідей:

1)      Стандарт категориясының индексі, яғни ГОСТ;

2)      ЕСКД стандарттар комплексімен берілген сан келтіріледі;

3)      Кестеге сәйкес стандарт тобының нөмерін белгілейтін сан келтіріледі;

4)      Аталынған топтағы стандарттың реттік нөмерін белгілейтін сан келтіріледі;

5)      Стандарттың бекітілген жылын көрсетеді.

ГОСТ 2604-

ГОСТ – стандарт категориясының индексі

«2» - стандарт комплексінің номері

«6» - кестеге сәйкес стандарт тобының номері

«04» - топтағы стандарттың реттік номері

ЕСКД стандарттары халықаралық стандарт үшін орнатылған тәртіпте ендіріледі.

Жаңа немесе қайта қаралған ЕСКД стандарт ендіру барысында оларды қайта рәсімдеуге болады. Тек қана қорғаныс мақсатында әзірленген немесе конструкторлық құжаттар тапсырыс берушімен келісіледі.

Бұрын әзірленген конструкторлық құжаттарды қолдануда, әзірлеуші көшірмесін өз қолында ұстауға немесе қайта дайындауға құқылы.

ЕСКД  классификаторында   барлығы   100  класс   бар.  Барлық  бұйымдар   функционалдық  біртипті   класқа  қатысты  болып  келеді. Резервті  кластар   уақыттың    өтуіне  байланысты   қажеттілікке  орай  бұйымның  жаңа   түрін  орналастыру   үшін  керек.

ЕСКД  классификатордың   әр  класы     10  кішкентай  кластарға   бөлінеді(0-ден   9-ға   дейін),  әр  кішкентай  кластардың   өзі   10   топқа , әр  топ  кішкентай  топшаларға ,кішкентай  топшалар  10   түрге  бөлінеді.

ЕСКД  классификаторын   қолдану  мынаны  қамтамасыз   етеді:

1.Бұйымдардың     және   машина,  құрал  жасап  шығарушы   конструкторлық   құжаттардың   тағайындалуының   біріңғай  жүйесін.

2.Проектеу ,  өндіріс   ремонттау  мақсатында   әр  түрлі  мекемелерде,   ұйымдарда  қолдану   мүмкіндігі.

3.Жасап  шығарушы   және   дайындалған   бұйымдарды,сондай-ақ   конструкторлық  құжаттарды   іздеуді   тездету   және   жеңілдету.

4.Стандарттаудың   және  унификацияның    бағытын  анықтау.

5. Бұйымдарды   өндіруде , проектеуде ,автоматизацияда   қолданылатын    құрал-жабдықтардың     кең   қолданылуы.

КҚБЖ (ЕСКД)  классификаторы   классифицирленген   көпшіліктің   дедуктивті   логикалық   бөлуге  бағытталған   иерархиялық   ондық   әдіс   бойынша  жасалған.  Бұл  әдіс  бойынша  классификацияның   әр  сатысындағы   құжаттар  мен   бұйым классификациясының   белгілерін    нақтылау   жүзеге  асырылады.

Кластағы   бұйымдарды  классификациялау  кезінде   келесідегідей  негізгі   белгілер  қолданылады:

а) Функционалдық (бұйыммен  орындалған     негізгі   эксплуатациялық   функция )

ә)  Конструкторлы ( бұйымның  коструктивті  ерекшеліктері)

б)  Әрекет  ету   принципі (физикалық , физика – химиялық  процесс)

с)  Параметрлік (бұйымның  жұмыс  параметрінің   дәлдік  деңгейлері  және  шамалары:негізгі  размерлер ,қуат ,қысым ,ток  күші ,жиілік)

д) Геометриялық   форма

е) Бұйымның  аталуы.

Кластарды   түзету   кезінде   жиынтық  бірлігінің , комплекттердің, комплекстердің   классификациясының   бірінші   деңгейінде   функционалдыбелгі   қолданылады.Бұл  белгі   кластың  бұйымдары  туралы   мәлімет  беріп және   оларды   басқа  кластың  бұйымдарынан ерекшелеуге  мүмкіндік  береді.

КҚБЖ (ЕСКД)  классификатор   бұйымының   класының   классификациялық   мінездемесінің   коды  Технологиялық  классификатордың  құраушы   бөлімі  ретінде   қолданылады.

Жалпы  құжаттың  классификациясы   үшін   барлық  кластағы   "О"  кішкентай  кластар  қолданылған. Бұл   "О"  кішкентай  класқа  барлық  клас,оның  кішкентай  класы, топ, топша, түр, норма, тәртіп, талап, әдіс, бұйымның  құраушылары, олардың  маркировкасы, орауы, бақылауы, қабылдауы , сақтауы, монтаждауы,  және т.б  құрайтын   құжаттар   жатады. 

 

3. Конструкторлық құжаттардың түрлері.

 

Конструкторлық құжаттарға  бұйымның құрамы мен қасиетін анықтайтын оны жобалау, дайындау, пайдалану және жөндеу барысындағы қажетті мәліметтерді қамтитын графикалық және мәтіндік құжаттар жатады :

1)             Бөлшек сызбасы – бұл бөлшекті дайындау мен бақылауға қажетті мәліметтерді қамтитын кескін, яғни құжат.

2)             Құрастыру сызбасы – бұл құрастыру бірліктері мен басқа да мәліметтерді қамтитын құжат, сондай-ақ құрастыру сызбасына гидромонтаждау мен пневмомонтаждау әрекеттерін орындайтын сызбалар  да жатады.

3)             Жалпы көрініс сызбасы – бұйымның конструкторлық ерекшелігін оның құрамдас бөліктермен өзара іс-әрекетін сондай-ақ  жұмыс істеу принципін айқындайтын құжат.

4)             Теориялы сызба – бұйымның геометриялық формасын оның құрамдас бөліктерінің координаталар орналасуын айқындайтын құжат.

5)             Габаритті сызба - /пішінді/ - бұйымның жалпы нобайын және орнатылатын қосылатын өлшемдерін көрсететін құжат.

6)             Монтаждау сызбасы – бұйымның қолданылу орнына орналастыру үшін мәліметтері бар құжат. Сондай –ақ монтаждау сызбасына бұйымды орнату  үшін арнайы әзірленген іргетастық сызбалар да кіреді.

7)   Қораптау сызбасы – бұйымды қораптау үшін қажетті мәліметі бар құжат.

8)  Схема /сұлба/- шартты белгі түрінде немесе бұйымның құрамдас бөлігінің өзара қатынасын белгілейтін сызба түрінде келтірілген құжат.

9)    Спецификация – құрастыру бірлігінің құрамын, комплекстілігін, комплектілігін айқындайтын құжат.

10)  Спецификация тізбесі -  бұйымның құрамдас бөлігінің саны мен сыйымдылығын көрсететін барлық спецификация жиынтығын құрайтын құжат.

11)         Сілтемелік құжаттар тізбесі – бұйымның конструкторлық құжаттарына сілтеме көрсетілген құжаттар жиыны бар құжат.

12)         Бұйымды сатып алу тізбесі – бұйымды әзірлеуде пайдаланылатын сатып алу тізбесін құрайтын құжат.

13)         Сатып алынған бұйымды қолдануы рұқсат тізбесі – ГОСТ 2.124 сәйкес сатып алынған бұйымдарға қолдану үшін рұқсат мәліметтерін қамтитын құжат.

14)         Техникалық ұсыныс тізбесі – техникалық ұсынысқа кіретін құжаттар жиынынан құралған құжат.

15)         Эскиздік жоба тізбесі – эскиздік жобаға кіретін құжаттар тізбесінен құралған құжат.

16)         Техникалық жоба тізбесі – бұйымның техникалық жобасына кіретін құжаттар тізбесінен құралған құжат.

17)         Түсіндірме жазба – әзірленген бұйымның әсер ету принципін жазбалайтын құжат, сондай-ақ мұнда оның техникалық әзірлеу, техника-экономикалық шешімі келтіріледі.

18)         Техникалық шарт – бұйымды әзірлеу, бақылау, қабылдау, жеткізу талаптарынан құралған құжат.

19)         Сынау әдістемесі және бағдарламасы – бұйымды сынауды сондай-ақ соны бақылауды әдістері  мен реті барысындағы техникалық мәліметтерді қамтитын құжат.

20)         Есеп – параметрлер, шамалар есептеулерінен құралған құжат.

21)         Пайдалану құжаттары – пайдалану барысындағы бұйымды пайдалану, қызмет көрсету, жөндеу мәліметтерін қамтитын құжат.

22)         Жөндеу құжаттары – арнайы кәсіпорындарда жөндеу жұмыстарын жүргізу үшін мәліметтерді қамтитын құжат.

Конструкторлық құжаттарды әзірлеу кезеңіне байланысты келесідегідей бөлеміз:

1.      Техникалық ұсыныс

2.      Эскиздік жоба

3.      Техникалық жоба

Аталынған құжаттар топтамасын негізінен жобалық құжаттар деп атайды.

4.      Жұмысшы құжаттар

Конструкторлық құжаттарды әзірлеу тәсілдеріне байланысты келесідегідей бөлеміз:

1.    Түпнұсқа – кез келген материалда әзірленген екінші түпнұсқалы дайындау үшін тағайындалған құжат.

2.    Екінші түпнұсқа  - орнатылған тәртіпте екінші түпнұсқа ретінде кез келген интервалда рәсімделінген көп қайтара көшірме алуға мүмкіндік беретін құжат.

Екінші түпнұсқа ретінде алғашқы түпнұсқаны немесе типографиялық тәсілмен басылған екінші түпнұсқаны пайдалануға болады.

3.    Қайталау құжаты – кез келген материалда әзірленген көшірме алуға мүмкіндік беретін екінші түпнұсқаның көшірмесі.

4.    Көшірме – бұйымды жобалау, пайдалану, жөндеу барысында тікелей қолдануға тағайындалған екінші түпнұсқаның немесе қайталау құжатының көшірмесі.

Конструкторлық құжаттардың комплектілігі

Конструкторлық құжаттардың комплектілігін анықтауда келесілерді анықтап алу керек:

1.      Негізгі конструкторлық құжатты

2.      Конструкторлық құжаттың негізгі комплектілігін

3.      Конструкторлық құжаттың толық комплектілігін

Бұйымның негізгі конструкторлық құжаты бұйымның немесе оның құрамының толық және біртекті жазбаларымен ерекшеленеді.

Конструкторлық құжаттың негізгісі : болып келесілер қабылдануы мүмкін, мысалы, бөлшек үшін оның жалпы сызбасы, құрастырма бірлік үшін спецификациядағы көрсетілетін бірліктер жиынтығы.

Конструкторлық құжаттың бірыңғай жүйесі стандартына сәйкес әзірленген конструкторлық құжаттарды қолдануда бұйымның барлық параметрлерін айқындайтын мәліметтер қарастырылады. Осындай жағдайда ғана бұйымға негізгі конструкторлық құжат толық қарастырылған деп саналады.

Конструкторлық құжаттың негізгі комплектісі деп бұйымның барлық құраушыларының қамтитын / құрастыру сызбасы, принциптік сызбасы, техникалық шарты, пайдалану құжаттары және т.б./ құраушы бөлік қарастырылған конструкторлық құжаттың жиынтығын айтамыз. Құраушы бөліктердің конструкторлық құжаттары бұйымның негізгі құжаттар комплектісіне кірмейді.

Бұйымның конструкторлық құжаттарының толық комплектісі келесілерді қамтитын құжаттар: берілген бұйымның конструкторлық құжаттарының негізгі комплектісін берілген бұйымның және  оның құраушы бөліктерінің  конструкторлық құжаттарының негізгі комплектісі.

Конструкторлық құжаттардың негізгі комплектісіне конструкторлық құжат кіруі мүмкін, егерде бұл құжаттар берілген бұйымға қатысты болса.

Конструкторлық құжаттардың номенклатурасы бұйымды әзірлеу кезеңдеріне байланысты анықталынады.

 

4. Конструкторлық құжаттарды әзірлеу кезеңдері

 

Конструкторлық құжаттарды әзірлеу келесі мақсаттар негізінде жүзеге асырылады:

1)   Бұйымның жұмыс істеу принципін тексеру ;

2)   Бұйым конструкциясына әзірленген негізгі конструктивті шешімдерді тексеру;

3)   Өндірілетін бұйымның  өзгеріс ендірілгенге дейінгі жағдайын алдын-ала тексеру.

 Конструкторлық құжаттарды әзірлеу кезеңдері келесідегідей:

 

Әзірлеу кезеңдері	Орындалатын жұмыстар кезеңдері
Техникалық ұсыныс	1/ Материалдар жиналады 2/ Техникалық ұсыныс әзірленеді 3/ техникалық ұсыныс қаралады және бекітіледі
Эскиздік жоба	1/ Эскиздік жоба әзірленеді 2/ Қажеттілікке қарай макеттер әзірленіп сынаудан өткізіледі 3/ Эскиздік жоба қарастырылып бекітіледі
Техникалық жоба	1/ Техникалық жоба әзірленеді 2/ Қажеттілікке қарай макеттер әзірленіп сынаудан өткізіледі 3/Техникалы жоба қарастырылып бекітіледі
Жұмысшы-конструкторлық құжаттар әзірленеді	1/ Тәжірибелік үлгіні әзірлеу және сынау үшін тағайындалған конструкторлық құжаттар әзірленеді.
а/ Кіші кәсіпорындар үшін	2/Тәжірибелік үлгіні әзірлейді және алдын-ала сынайды 3/ Тәжірибелік үлгіні алдын-ала сынау қорытындысы бойынша конструкторлық құжаттарға түзетулер енгізіледі. 4/ Тәжірибелік үлгіні қабылдау сынауынан өткізеді 5/ Қабылдау сынауының негізінде конструкторлық құжаттарға түзетулер енгізеді
б/ Массалық және сериялық өнімдер шығарушы кәсіпорындар үшін	Орнатылған серия бойынша бұйымды әзірлеу және сынау Орнатылған серия бойынша әзірленген және сыналған бұйым қорытындысы бойынша конструкторлық құжаттарға түзетулер енгізу, сондай-ақ оны жарықтандыру

 

5. Техникалық ұсыныс

 

Техникалық ұсыныс  өнімнің техникалық тапсырмасында қарастырылған жағдайда әзірленеді. Техникалық ұсыныс техникалық тапсырмада көрсетілмеген бұйымның сапасына қатысты қосымша және нақты талаптарды анықтау мақсатында әзірленеді, ол бұйымның әртүрлі варианттарын талдау констукторлық жетілдіру мақсатында жасалады.

Техникалық ұсыныста ГОСТ 2.102 сәйкес бұйымның техникалық тапсырмасында қарастырылған  конструкторлық құжаттар кіреді. Сондай –ақ макеттерді әзірлеуге арналған конструкторлық құжаттардың жиынтығы техникалық ұсынысты қарастырмайды. Бұйымның аз көлемді варианттарына текстік әзірлеуге техникалық ұсынысты кесте түрінде беру ыңғайлы.

Үлкен көлемді текстік құжаттар үшін оларды варианттарға бөліп, әрбір вариант үшін келесі тәсілдер қарастырылады:

1.    Бөлімшелер бойынша әрбір вариант үшін жеке-жеке мәліметтер келтіріледі;

2.    Әрбір бөлімнің бөлімшелері үшін әрбір вариантты жан-жақты сипаттап, мәліметтер келтіріледі.

Техникалық ұсыныстағы сызба және сұлба түрінде келтірілген мәліметтер әрбір вариант үшін жеке бетте сұлба және сызба түрінде келтіріледі.

Бұйымды құраушы бірліктердің жалпы белгіленуі, көрсетілуі әрбір вариань үшін келесі тәсілдердің бірімен орындалады:

1.    Барлық вариантқа бір кесте түрінде ;

2.    Әрбір варианқа жеке кесте түрінде.

Техникалық ұсыныстағы жалпы көріністің сызбасы келесілерден құралуы тиіс:

1.    Әрбір вариантты салыстыру үшін қажетті бұйым кескіні текстік бөлімі және жазбасы , сондай-ақ бұйымды әзірлеуге орнатылған талаптар, құраушы бөліктердің өзара әсер, бұйымның жұмыс істеу принципі;

2.    Бұйымныңатауы, оның құраушы бөліктерінің белгіленуі немесе бұйымның жұмыс істеу принципі;

3.     Кескіндік берілудегі өлшемдері ;

4.    Қажет болса, сұлбасы бірақ мұны жеке бетке рәсімдеудің қажеті жоқ.

5.    Бұйымның жалпы көрінісінің сызбасын салыстыру үшін қажет болса, бұйымның техникалық сипаттамасы

Кескін максималды түрде қарапайым жұмысшы сызбалар үшін конструкторлық құжаттардың бірыңғай жүйесі стандарттарына сәйкес орындалуы керек.

Кескінді орындау барысында келесілерге мән бермеуге болады:

1.    Салыстырылуға қажетті варианттың құраушы бөліктерінен басқаларға

2.    Бұйымның құраушы бөліктерінің салыстырылатын варианттарынан басқасына байланысын көрсетпеуге болады.

Бұйымның жалпы көрінісіндегі аталуы мен белгіленуі келесідей тәсілдердің бірінде көрсетілуі тиіс:

1.    Бұйым кескіні келтірілген бетте кесте түрінде

2.    Бұйым кескінделінген бетте өз алдына нұсқа түрінде

Бұйымның жалпы көрінісінің элементтері / позиция номері, техникалық талаптар мәтіні, жазбасы және т.б./ жұмысшы сызба үшін  конструкторлық құжаттардың бірыңғай стандарттарында орнатылған ережелерге сәйкес орындалады.

Техникалық ұсыныстың түсіндірме жазбасы ГОСТ 2.106 сәйкес  келесілерді қамту керек:

1.    Кіріспе. Мұнда техникалық ұсынысты бекіткен мерзімі, номері, атауы келтіріледі.

2.    Әзірленетін бұйымның қолдану аймағы және тағайындалуы. Мұнлда бұйымды қолданылу аймағына сипаттама , бұйымның жалпы сипаттамасы қарастырылады.

3.    Техникалық сипаттама, мұнда бұйымның негізгі техникалық сипаттамалары /өнімділігі, қуаттылығы,ЛЭК және т.с.с./ сондай-ақ қосымша техникалық тапсырмалар  сәйкес орнатылған сипаттамалар келтіріледі. Олар: орнатылған техникалық тапсырмаға сәйкестігі немесе аутқуы туралы мәліметтер бұйымның негізгі сипаттамасын салыстыру мәліметтері және сапасына сондай-ақ техникалық деңгейіне сілтемелер.

4.    Таңдалынған констпукцияны жазбалау және негіздеу. Конструкцияны негіздеу.

Конструкцияны жазбалау мен негіздеуде келесілер қарастырылады:

1.    Қарастырылатын негізге байланысты бұйым вариантын негіздеу және жазбалау

2.    Сынау бағдарламасы және әдістемесі, макетті сынау қорытындысы, орнатылған  талапқа макеттің сәйкестігін бақылау мәліметтері, сондай-ақ эргономикалық, эстетикалық үйлесімділігі

3.    Қажеттілікке қарай макет суреті

4.    Макеттің әзірленгені бойынша негізгі   конструкторлық құжаттың белгіленуі, сынау бойнша есебі, мерзімі, номері.

5.    Бәсекеге қабілеттілігі, патенттік тазалығы бойынша мәліметтер

6.    Берілген өтінімдер бойынша жаңа өнертабысты пайдалану бойынша мәліметтер.

7.    Өндірістік санитария және техника қауіпсіздігі бойынша сәйкестік мәліметтер

8.    Конструкторлық сенімділігі жұмыс қабілеттігі, мұнда бұйымның сенімділігі мен жұмыс қабілеттілігінің /ұзақ мерзімділік, жөндеуге жарамдылық, т.б./ деңгейін растайтын есептеулер келтіріледі.

9.    Әзірленген бұйымның қолданылуын ұйымдастыру жазбасы, мұнда бұйымды пайдалану бойынша жұмыстарды ұйымдастыру туралы мәліметтер қарастырылады

10.    Күтілетін техника-экономикалық көрсеткіштер, экономикалық көрсеткіштер бойынша есептеулер келтіріледі.

11.    Стандарттау және үйлестіру деңгей, мұнда әзірленентін бұйымдағы қолданылатын стандартталынған унификацияланған құрастыру бірліктері туралы мәліметтер келтіріледі.

Түсіндірме жазбаны, техникалық ұсынысты әзірлеу процесі бойынша ұсыныстармен аяқтайды. Онда бұйымды әзірлеудің келесі кезеңінде орындалатын жұмыстың тізбесі конструкторлық құжаттарға жатпайтын көркемдік материал қолданылған әдебиет тізбесі, техникалық ұсыныс  әзірлеуге қолданған басқа да кәсіпорын мен ұйымы құжаттары /авторық куәліктер, патенттік зерттеулер туралы есеп/ өндірілетін бұймның қажетті көлемі туралы тұтынушылар анықтамасы және т.б. қарастырылады.

Бұйымға техникалық ұсынысты әзірлеу кезеңінде келесідей жұмыстар орындалады:

1)   Мүмкін шешімдер бойынша, конструкцияны әзірлеу қажеттілігін анықтау, мұнда жұмыстың маңыздылығы қарастырылатынварианттың өзара салыстырымдылығын қамтамасыз ету қажет.

2)   Бәсекеге қабілеттілік және патенттік тазалық бойынша вариантты зерттеу, өнертабысқа өтінімді рәсімдеу

3)   Варианттардың өндірістік санитария және техника талаптарына сәйкестігін тексеру

4)   Қарастырылатын варианттың сәйкестігін бақылау , бұйымды бағалау, сапа көрсеткіштері бойынша жүргізіледі.

5)   Бұйымның үйлесімді вариантын таңдау

6)   Стандарттарды әзірлеу бойынша ұсынсты дайындау.

 

6. Эскиздік жоба.

 

Конструкторлық құжаттардың бірыңғай жүйесінде эскиздік жобаны әзірлеу келесі жағдайларда орындалады:

1)        Бұйымның техникалық тапсырмасында қарастырылса

2)        Техникалық ұсыныста қарастырылса

Эскиздік жоба бұйымның жалпы жұмыс істеу принципін принципиалды конструктивтік, схемалық және басқа сұлбаларын орнату мақсатында әзірленеді.

Эскиздік жобаны  әзірлеу кезеңінде бұйымның және оның құраушы бөліктерінің варианттары қарастырылады. Эскиздік жобаны әзірлеуде бұйымға шешімдерді қабылдау үшін орнатылған талаптарды қамтамасыз ету үшін қажетті жұмыстар орындалады.

Бұйымның сипаттамасы тағайындалуы бойынша қажетті жұмыстардың тізбесі тапсырыс берушімен келісе отырып әзірленеді. Эскиздік жобаның құжаттарына ГОСТ 2.102 сәйкес қарастырылатын техникалық тапсырма мен техникалық ұсыныстар келтірілген конструкторлық құжаттар қарастырылады. Макет әзірлеу үшін дайындалған конструкторлық құжаттар эскизін жобаның жиынтығына кірмейді.

Эскиздік жобаның құжаттарына келесідегідей талаптар қойылады:

Жалпы көрініс сызбасы бойынша

1)        Эскизщдік  жоба сызбасының келесідегідей талаптарды қамтамасыз ете алу қажет : бұйым кескіні , текстік бөлімі, жазбасы, атауы, құраушы бөліктерінің белгіленуі, жұмыс істеу принципі өлшемдері, техникалық сипаттамасы және т.б.

2)        Кескін, конструкторлық құжаттардың бірыңғай жүйесінің жұмысшы сызбасына сәйкес максималды жеңілдетілген түрде орындалады. Бұйымның құраушы бөліктері өзара әсерлерін аша отырып келтіріледі.

3)        Бұйымның құраушы бөліктерінің атауы, белгіленуі келесі тәсілдердің біреуімен беріледі: жеке, бұйым кескінделген бетте, кестеде, құраушы бөліктерінің кескінделінген жеке беттерінде, кестеде берілу барысында құраушы бөліктерінің позициялық номері беріледі.

4)        Құраушы бөліктерінің жазбасы кестеде келесі ретте ұсынылу керек: алмастырылатын бұйым, сатып алынатын, қайта әзірленген бұйым.

Эскиздік жобаның түсіндірме жазбасы ГОСТ 2.106 бойынша келесі негізгі талаптарды ескере отырып орындалады:

1)        Кіріспе бөлім – мұнда техникалық тапсырманың бекітілген номері, атауы, мерзімі келтіріледі. Егер эскиздік жоба техникалық тапсырмада қарастырылған болса немесе техникалық ұсыныста келтірілген болса, онда келесідегідей жазба көрсетіледі: эскиздік жобаны әзірлеу техникалық тапсырмада . немесе техникалық ұсыныста көрсетілген. Сонымен қатар қарастырылған хаттама номері мен мерзімі көрсетілуі тиіс.

2)        Әзірленетін бұйым тағайындалуы және қолдану аймағы көрсетіледі.

3)        Бұл техникалық тапсырмаға немесе техникалық ұсынысқа сәйкес әзірленеді. Сондай-ақ техникалық тапсырманы немесе техникалық ұсынсты нақтылайтын мәліметтер келесілер:

-            Бұйымның қолданылу шарты немесе қысқаша қолданылу аймағы

-            Бұйымның жалпы сипаттамасы қарастырылады.

4)        Техникалық сипаттама бөлімі – мұнда негізгі техникалық сипаттамалары/ қуаты, айналым саны, өнімділігі, электр энергия шығыны , ПӘК және т.б./ келтіріледі.

Техникалық тапсырмада және техникалық ұсыныста орнатылған талаптарға сәйкестігі немесе ауытқу туралы мәліметтер, отандық және шетелдік аналогтарының сипаттамасымен салыстыруға қажетті бұйымның негізгі сипаттамалары туралы құжат, бұйымның сапасы немесе техникалық деңгейі.

5)        Конструкциялы негіз деп таңдау мұнда конструкцияның жазбасы әзірлену кезіндегі шешімдердің негізгілері келтіріледі.Қажеттілікке қарай келесі көрнекілік мәліметтер қарастырылуы мүмкін .

6)        Эскиздік жоба бойынша макет әзірленген болса, оның мәліметтері, сынау қорытындысы, әдістемесі эргономикалық, эстетикалық сәйкестігі фотосуреті негізгі конструкторлық құжаттары, технологиялық патенттік тазалығы мен бәсекеге қабілеттігі жаңа өнертабысты алуға берілген өтініш , техника қауіпсіздігі , бұйымның сәйкестігі. Бұйымды қораптау және тасымалдау мәліметтері, бұйымды әзірлеуге қажетті материалдарға техникалық талаптар, бұйымның құраушы бөліктерінің сәйкестігі, сондай-ақ оған қажетті сатып алынатын материалдар мен бөлшектердің  қолдану шарты, кепілдік мерзімі, жұмыс режимі, бұйымды әзірлеу барысында кездесетін техологиялық сұрақтар.

7)        Конструкция сенімділігі және жұмыс қабілеттілігін есептеу бөлімі, мұнда бұйым қабілеттігін /кинематикалық, электрлік, жылулық және т.б./ растайтын алдын-ала есептеулер бұйым сенімділігін ұзақ мерзімділік, жөндеуге жарамдылық келтіріледі. Егер есептеулер көлемі үшін болатын болса, онда оны жеке құжат түрінде рәсімдейміз. Ал бұл бөлім үшін тек есептеу қорытындыларын береміз.

8)        Әзірленетін бұйымды қолдану жұмыстарын жазбалау бөлімі, мұнда бұйымды қолдану бойынша мәліметтер, яғни техникалық тапсырмада қарастырылған, бұйымның жұмыс істеу шарты, режимі, оған қызмет көрсететін персоналдар сарны , біліктілігі туралы мәліметтер келтіріледі.

9)        Күтілетін экономика-техникалық көрсеткіштер, мұнда бұйымды халық шаруашылығына енгізу барысында күтілетін экономикалық көрсеткіштердің есептеулері келтіріледі.

10)    Стандарттау және үйлестіру деі\ңгейі, мұнда бұйымды әзірлеу барысында қолданылатын стандартталынған , унификацияланған құрастырма бірліктер мен бөлшектер туралы мәліметтер келтіріледі.

Түіндірме жазбаға қосымша бөлімі

Техникалық тапсырманың көшірмесі бұйымды келесі әзірлеу кезеңдерін орындалатын жұмытар реті, конструкторлық құжаттарға кірмейтін, көрнекілік, конструкциялық материал, қолданылатын әдебиеттер тізімі келтіріледі.

 

7. Техникалық жоба.

 

Техникалық жоба техникалық тапсырмада, техникалық ұсыныста немесе эскизді жобада қарастырылған болса әзірленеді. Техникалық жобаны бұйым конструкциясы туралы соңғы техникалық шешім қабылдау мақсатында әзірлейді. Қажеттілікке қарай техникалық жобаны бұйымның жекелеген құраушы бөліктерінің вариантын қарастыру үшін дайындау мүмкін. Бұл жағдайда үйлесімді вариантты таңдау, бұйымның тәжірибелі үлгісін сынау қорытындысы негізінде жүргізіледі. Техникалық жобаны әзірлеу барысында бұйымның орнатылған талаптарды қамтамасыз етуге қажетті келесі мәселелер қарастырылады:

1)        Бұйым конструкциясы туралы толық мәлімет алу

2)        Техникалық тапсырма талаптарына сәйкестігін бағалау

3)        Технологиялығын айқындау

4)        Дайындау деңгейінің дәрежесін орнату

5)        Тасымалдау және монтаждау мүмкіндігін айқындау

6)        Эксплуатацияға ыңғайлығын тексеру

Техникалық жоба ГОСТ 2.102 сәйкес  конструкторлық құжаттардан құралады. Техникалық жобаны әзірлеу барысында алдыңғы кезеңдерге /техникалық ұсыныс, эскиздік жоба / әзірленген жекелеген құжаттар қолданылуы мүмкін. Егер де бұл құжаттар талаптарға сәйкес болса, техникалық жобаны әзірлеуде жалпы көрініс сызбасы ГОСТ 2.102 бойынша орындалады. Сонымен қатар жалпы көрініс сызбасында келесілер қарастырылуы керек: ГОС 2.307 сәйкес өлшемдері, шекті ауытқулары келтіріледі.

-  Бұйымға техникалық талапты –белгілі бір жабдықты қолдану, пісіру әдістер, орамдарды орау тәсілдері  және т.б. қарастырылады.

Түсіндірме жазбасы бойынша техникалық жоба ГОСТ 2.106 талаптарын ескере отырып әзірленеді. Онда келесі бөлімдер қарастырылады:

1)        Техникалық тапсырмаға, техникалық ұсынысқа немесе эскиздік жобаға сәйкес әзірлеу мерзімі, номері келтіріледі;

2)        Бұйымның қолдану аймағы және тағайындалуы. Бұйымның қолдану шарты, объектінің жалпы сипаттамасы қарастырылады;

3)        Техникалық сипаттама, мұнда бұйымның негізгі техникалық сипаттамалары және алдыңғы әзірлеу кезеңдері /техникалық тапсырма, техникалық ұсыныс, эскиздік жоба/орнатылған талаптарға сәйкестігі немесе ауытқуы қарастырылады.

4)        Таңдалынған конструкцияны негіздеу және жазбалау , мұнда тезхникалық шешімдері , қорапталуы келтіріледі. Қажеттілікке қарай басқа аналогтармен салыстыру  мәліметтерін технологиялылығы , соңғы техникалық шешімнің дұрыстығы бағаланады. Сонымен қатар қолданылған өнертабыстар, сынау қорытындылары тапшы материалдар мен бұйымдарды қолдану қажеттілігі, тасымалдау мен сақтау, техника қауіпсіздігі туралы мәліметтер қарастырылады.

Бұйым сенімділігі және жұмыс қабілеттілігін растау есептері

Мұнда бұйымның жұмыс қабілеттілігі мен сенімділігі бойынша есептеулер келтіріледі. Есептеулер көлемі үлкен болса, жеке құжат түрінде, ол тарауға тек есептеу қорытындылары ғана беріледі.

Бұйымды әзірлеуде қолданылатын жұмыстарды ұйымдастыру , мұнда бұйымды әзірлеуде қолданылатын жұмыс тәсілдері, эксплуатациялануы, қызмет көрсететін персоналдар біліктілігі келтіріледі.

5)      Күтілетін техника –экономикалық көрсеткіштер

6)      Стандарттау, унификациялау көрсеткіштері

7)      Түсіндірме жазбаға қосымша

 

8. Техникалық шарт.

 

Егер өнімге, соның ішінде сапасы мен қауіпсіздігі, қабылдау, таңбалау жөніндегі жеке талаптар Қазақстан Республикасында белгіленген тәртіпте қолданылатын ұқсас өнімге мемлекеттік, мемлекет аралық, халықаралық стандарттар мен техникалық реттемелерде белгіленсе, онда осы талаптарды техникалық шарт қайталамайды, ал ТШ-дың тиіті бөлім, бөлімшелер және тармақтарында  стандарттар мен құжаттарға сілтемелер беріледі.

Әзірлеуші – мекемелер ТШ деңгейіне жауапты.

ТШ түпнұсқасы иесі ТШ әзірлеу шарттарына сәйкес әзірлеуші-мекеме, дайындаушы немесе тапсырушы болуы мүмкін.

Келісу тәртібі

Егер өнімді өндіріске қою (немесе қызмет көрсету) туралы шешімді қабылдау комиссиясы қабылдаса өнімге ТШ жобасы қабылдау комиссиясында (көркем-техникалық кеңесінде, дәм тату комиссиясында ж.т.б.) келісіге жатады.

Әзірлеуші тапсырушымен (тұтынушымен) қабылдау комиссиясында келісуге жататын басқа құжаттармен бірге ТШ жобасын келіседі, өкілдері қабылдау комиссиясы құрамына кіретін мекемелерге олардың жұмысына дейін бір айдан бұрын жібереді.

Егер олар қабылдау комиссиясының мүшесі болмаса мемлекеттік қадағалау органдарының құзырына жататын нормалар мен талаптары бар ТШ жобалары олармен және де, қажет болса, өнімді пайдалану мен өндіруге лицензия беретін мекемелермен келісуге жатады.

Басқа мүдделі мекемелерге қорытындыға ТШ жобасын жіберу қажеттілігі олардың құзырына жататын талаптар бар кезде әзірлеуші тапсырушымен бірге анықтайды.

Қабылдау комиссиясы мүшелері өнімнің (тәжірибелі топтамасы) тәжірибелі үлгілерінің қабылдау актісіне қол қоюы олар өкілдері болып табылатын мекемелермен ТШ жобасын келісуі деп белгенеді.

ТШ жобасын бір мезгілде бар мекемелерге келісуге жіберу ұсынылады.

Егер қабылдау комиссиясыз өнімді өндіріске қою туралы шешім қабылданған жағдайда, ТШ жобасы тапсырушымен (негізгі тұтынушымен), өнім қауіпсіздігіне мемлекеттік қадағалау органдарымен және өзінің құзырының шегінде басқа мүдделі мекемелермен келісуге жатады.

Негізгі тұтынушысы анықталмаған бастама тәртібінде әзірленетін өнімге техникалық шарттарды олардың құзырына сәйкес мемлекеттік қадағалау органдарымен келіседі.

Егер ТШ жобасында адамдардың денсаулығы, мүлігі және өмірі, қоршаған орта үшін өнім қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі талаптары бар мемлекеттік немесе мемлекетаралық стандарттарға сілтемелер болса және де Қазақстан Республикасының мемлекеттік қадағалау органдары белгілеген нормалар мен ережелеріне сілтемелері болса ТШ жобасы осы органдармен келісілмейді.

Егер, өнім құрастыру арнайы құрастыратын мекемемен жүргізілсе, ол туралы тиісті жазба техникалық тапсырмада немесе ТШ әзірлеу шарттнда болса, ТШ жобасы осы құрастыратын мекемелермен келісуге жатады.

Тш жобасын келісуді мөртаңба немесе жеке құжатпен расталған, «КЕЛІСІЛГЕН» грифтың астында (тәжірибе үлгісін қабылдау актісімен немесе тәжірибе топтамасымен, хатымен, ж.т.б.) қолымен ресімдейді.

          Ондайда  «КЕЛІСІЛГЕН» грифтың астында ТШ келісілген құжаттың күнін және атауын көрсетеді.

          Келісілген кезде «Ескертпелермен келісілген» жазба рұқсат етілмейді.

ТШ келісу мерзімі және оларға өзгертулер оларды әзірлеуші – мекемеден ( кәсіпорыннан) алған күнінен 15 күннен аспауы керек.

 Бекіту тәртібі

ТШ әзірлеу шартына сәйкес ТШ түпнұсқа иесі болып табылатын тапсырушы-мекеме, дайындаушы немесе әзірлеуші бсшысы (басшы орынбасары) ТШ бекітеді.

ТШ бекітуді құжаттың титул парағында  «БЕКІТЕМІН» грифтың астында ТШ түпнұсқасының мекеме-иесі басшысының (басшы қолы) жеке қолымен ресімдейді.

Техникалық шарттарды тапсырушыга (тұтынушыга) дербес жеткізуге (таратуға) арналған (жиынтылықтылайтындарды қоса және жартылай фабрикаттарға) өнімге әзірлейді;

-  осы өнімге мемлекет аралық стандарттар мен (ары қарай стандарттар) Қазақстан Республикасының мемлекеттік стандарттары жоқ кезде;

-  осы стандарттармен өнімнің ерекше талаптарын нақтылайтын техникалық шарттарды әзірлеу ескерілсе жалпы техникалық шарттар немесе жалпы;

-  техникалық талаптар түрлерінің стандарттары бар кезде;

-  күші бар стандарттар мен техникалық реттемелердің нормалары мен талаптарын жоғарылатқан және толықтырған кезде.

ТШ өнімнің конструкторлық немесе басқа техникалық құжаттамаларының ажыратылмайтын бөлігі болып табылады. Техникалық құжаттамалар жоқ кезде ТШ-да өнімге, оның дайындалуына, қабылдануына, таңбалануына, тасымалдануына, сақталуына, пайдаланудың жарамдылық (сақтау) мерзіміне, кәдегеге жаратылуына, жерленуіне талаптардың толық кешені болуы тиіс.

ТШ әзірленеді;

-  бір нақты бұйымға, затқа, материалға ж.т.б.;

-  әр түрлі параметрлерде және (немесе) өлшемдерде (топты техникалық шарттарда) конструкциясының бірлігі, жалпы белгілері бар бұйымдар, заттар, материалдардың ж.т.б. бірнеше нақты түрлеріне.

ТШ әзірлемеуге болады;

-  өнім шығаруға жеткілікті және қажетті талаптары бар, техникалық тапсырмалар бойынша немесе оны ауыстыратын құжаттар (шарттар, хаттама, нобай) бойынша шығарылатын жеке-дара өнімге;

-  бір кәсіпорынның тікелей тапсырмасы бойынша белгіленгенкөлемде дайындалған, ары  қарай өңдеуге жататын, заттар, материалдаржәне жартылай фабрикаттарға;

-  бір кәсіпорында бұйымның құжаттама жиынтығына кіретін, конструкторлық құжаттама бойынша дайындалған бұйымның құрамдық бөлігіне;

-  үлгі-эталон және техникалық сипаттама, техникалық құжаттама бойынша белгіленген тәртіпте дайындалған өнімге;

-  егер ТШ барлығы шарттармен ескерілмесе, тек экспортқа арналған өнімге;

-  МСТ  2.602 бойынша жөндеу жөніндегі басшылық бар кезде өнімді жөніндеуге.

Ескерту – Шетел автомобильдерді жөндеу осы автомобильдер маркалары иесі фирмаларымен бекітілген басшылыққа сәйкес жүзеге асырылады.

Шетелдердің халықаралық, аумақтық және ұлттық стандарттары                  

 Қазақстан Республикасының мемлекеттік стандарттары ретінде оларды               қабылдағанға дейін ҚР СТ  1.9 сәйкес ТШ ретінде қолданылуы мүмкін.

ТШ күшіне енген бекітетін мекеме белгілейді, бірақ ТШ мемлекеттік тіркелген күнінен бұрын емес.

ТШ күшінің мерзімі өнім, технология және өзара байланысты стандарттар мен құжаттардың жаңартылатынын ескеріп бес жылдан аспауы тиіс.

ТШ күшінің мерзімі Мемстандарттың ведомствоға қарасты кәсіпорындарымен оларды тіркеген кезде белгіленеді.

Өндірістен алынған өнімге ТШ пайдаланып жатқан бұйымдарды жөндеу және босалқы бөлшектерді дайындау үшін пайдалануға болады. Ондайда ТШ титул парақтарында «Жөндеу мақсаттарына арналған» жазба жазады, күшінің мерзімі шектелген болса шектеу мерзімін жояды.

Әзірлеу тәртібі

ТШ әзірлеу үшін негіздеме болып табылады;

-  әзірлеуші, дайындаушы және тапсырушымен мойындалған және бекітілген өнімді әзірлеуге техникалық тапсырма немесе тапсырушы өтінімі (келісім, шарт, хаттама ж.т.б.);

-  мүдделі заңды және жеке тұлғалардың бастамасы.

Конструкторлық құжаттамалардың жинақтамасына кіретін ТШ құрылуы, баяндалуы, ресімделуі және мазмұны МСТ 2.105, МСТ 2.114, конструкторлық құжаттардың жиынтығына кірмейтіндер – ҚР СТ 1.12 сәйкес болуы тиіс.

ТШ белгілейтін нормалар өнімнің ұқсас түрлеріне Қазақстан Республикасында қолданылатын мемлекеттік, мемлекет аралық және халық – аралық стандарттар және де техникалық регламенттер белгілейтін міндетті талаптардан төмен немесе қайшы болмауы тиіс.

Міндетті талаптара адамдардың өмірі, денсаулығы, мүлігі, қоршаған ортаны қорғау үшін өнім қауіпсіздігін, техникалық және ақпараттық сыйысымдылықты, өнімнің өзара алмасуын, бақылау әдістері бірлігін қамтамасыз ететін талаптар жатады.

ТШ белгілейтін талаптар «Стандарттау туралы» Қазақстан Республикасы Заңының ережелері мен дайындаушының ұсыныстарын, тапсырушының тапсырысын есепке алып ТШ әзірлеушімен анықталады.

ТШ өнім сапасына міндетті және (немесе) ұсынылатын нормалар мен талаптар қамтуы мүмкін.

Міндетті талаптарға жатпаған ТШ талаптары тапсырушымен (тұтынушымен) шарт күшімен сақталуға жатады.

Егер өнімге, соның ішінде сапасы мен қауіпсіздігі, қабылдау, таңбалау жөніндегі жеке талаптар Қазақстан Республикасында белгіленген тәртіпте қолданылатын ұқсас өнімге мемлекеттік, мемлекет аралық халықаралық стандарттар мен техникалық реттемелерде белгіленсе, онда осы талаптарды ТШ қайталамайды, ал ТШ-дың тиісті бөлім, бөлімшелер және тармақтарында осы стандарттар мен құжаттарға сілтемелер беріледі.

Әзірлеуші-мекемелер ТШ деңгейіне жауапты.

ТШ түпнұсқасы иесі ТШ әзірлеу шарттарына сәйкес әзірлеуші-мекеме, дайындаушы немесе тапсырушы болуы мүмкін.

Мемлекеттік басқару органдар және техникалық шарттардың белгілерінде қолданылатын шарттық цифрлық белгілер өзгертулері қайта ұйымдастырылған кезде олар жойылған немесе қайта қаралғанға дейін ескі белгі сақталады.

 

9. Техникалық шартты әзірлеу барысында орындалатын жұмыстар.

 

Өзгертулерді енгізу

ТШ әзірлеу және өзгертулердің енгізу, қажет болса талаптарының өзгертулері мен қосымшаларын, ТШ күшінің мерзімін ұзарту және шектеу, ТШ жою немесе мемлекеттік тіркеуді қалпына келтіру, құрылымы мен мазмұнын өзгертуді ТШ түпнұсқасы мекеме- иесі жүзеге асырады.

Егер олардың көлемі 20 бет кезде ТШ мәтінінен өзгертулер 50% көп болса, немесе ТШ бетінің саны 20 көп кезде өзгертулер көлемі 30% асқан болса ТШ қайта қарауға жатады.

ТШ мәтініне өзгертулерді енгізу қажет болса түпнұсқа ұстаушы-кәсіпорын (мекеме) МСТ 2.503  сәйкес ТШ-арналған құрастыру құжаттама жиынтығына кіретін, ҚР СТ 1. сәйкес ТШ туралы хабарламаны.

ТШ енгізілген өзгертулерді ТШ арналған белгіленген тәртіпте келіседі, бекітеді және тіркейді.  

ТШ – ға өзгертулерді егер олар бұрын келіскен мекеме мүддесін қозғамаса тек тапсырушымен (негізгі тұтынушымен) келіседі.

Ұзарту, шектеу, ТШ жою немесе күшінің мерзімі шектелуін алу Мемстандарт органдарында ТШ күшінің мерзімі өткенге дейін бір ай бұрын тіркелуі тиіс.

ТШ оларды бекіткен мекеме жояды.

ТШ әр өзгертулерінде оны бекіткен кезде іске қосылған мерзімі көрсетілуі тиіс.

Өндіріс тоқтаған және ТШ түпнұсқасы басқа кәсіпорынға (мекемеге) немесе жеке тұлғаға берген кезде ТШ өзгертулері жаңа түпнұсқа иесімен бекітіледі.

Мемлекеттік тіркеу тәртібі

ТШ мемлекеттік тіркеу және олардың өзгертулердін, дағдыдағыдай, әзірлеуші-мекеменің тұрған жерінде орналасқан, белгіленген тәртіпте Мемстандарт уәкіл еткен кәсіпорындар жузеге асырады.                            

ТШ  өзгертулерін тіркеуге техникалық  шарттар көшірмесімен ұсынады.

Мемлекеттік тіркеуге келісуден өткен және беккітілген ТШ-ды бекітілген күнінен бір айдан кешіктірмей осы стандарт талаптарына сәйкес ұсынылады.

ТШ Мемлекеттік тіркеуге жатпайды;

-  өнімнің тәжірибелік үлгілеріне (топтамаларына);

-  шикізаттар, материалдар, жартылай фабрикаттардың технологиялық өнеркәсіптік қалдықтарына;

-  бір кәсіпорынның тікелей тапсырмасы бойынша дайындалған немесе дербес жеткізуге арналған бұйымдық бөлімдік құрамы, жартылай фабрикаттарры, заттары және материалдарына;

-  халықтың көркем кәсіпшілік бұйымдары мен кәдесыйларына (бағалы металлдар мен тастардан жасалған бұйымдардың басқа);

-  жеке-дара өндіріс өнімдеріне;

Мемлекеттік тіркеуге жолдама хатпен бірге ұсынады;   

-  ТШ (оларға өзгертулер) – төрт данада (түпнұсқа немесе түпнұсқа телқұжаты және үш көшірмесі);

-  Титул парағында келісу қолы жоқ кезде, мүдделі мекемелер ТШ (олардың өзгертулері) келісілгенін растайтын құжаттар көшірмесі (хаттар, жедел-хаттар ж.т.б.);

-  Барлық қабылдау комиссиясы (дегустациялық комиссия көркем – техникалық кеңес) мүшелерімен қол қойылған қабыдау комиссиясының бекітілген актісінің көшірмесі немесе ТШ белгіленген нормалар мен талаптарды растайтын құжаттарды;

-  өнім қауіпсіздігін растайтын және өнім шығаруға лицензия беруді жүзеге асыратын республиканың мемлекеттік қадағалау органдары қорытындысын;

Ескерту - Өнім, процесс (жұмыс) және қызмет қауіпсіздігі мемлекеттік қадағалау органдарының тізбесі Қазақстан Республикасы Үкіметімен анықталады;

-  жалпы түрлі сызба (қажет болса) немесе ірі гарабитті бұйымның суретін;

-  ҚР СТ 1.11 сәйкес өнімнің каталогтық парақтарын – төрт дана парақтармен бірге тек оларға енгізілген деректерді өзгерткен жағдайда ұсыну қажет.

ТШ көшірмесі мен ТШ өзгертулері анық және кез келген репрография тәсілімен орындалуы тиіс.

ТШ мемлекеттік  тіркеуге брошюралап және мұқаб ұсынады. ТШ тіркеу алдында мемлекеттік, мемлекет аралығында стандарттармен және техникалық реттемелермен белгіленген тәртіпті қолданылатын Қазақстан Республикасы заңдарына сәйкес сарапта өтеді.

Қосу және міндетті талаптарды сақтау үшін бұзық табылған ТШ тіркелмейді және пысықтауға қайтарылады.

ТШ (оларға өзгертулер) даналарының титул парағына тіркейтін орган Мемстандарт берген ТШ мемлекеттік тіркеуді жүзеге асыратын органның атауын, мемлекеттік тіркеудің күні мен нөмірін көрсе бекітілген нысандағы мөртаңба қояды.

 Мөртаңбаны құжаттың титул парағының бет жағында қол қоятын жерден бос жерге қойыңыз.

Мемлекеттік тіркеуден кейін ТШ екі данасын (ТШ өзгертулер оны тіркеуге ұсынған мекемеге қайтарылады.

 ҚР СТ 1.11  белгіленген процедуралардан өткеннен кейін (өзгертулердің) және өнімнің каталогтық парақтарының үшінші данадаулы мәселелерді шешу үшін төрелік дана ретінде тіркеу органдарына қалады, ал төртінші ақпараттық каталогтар мен өнімнің каталог жүйесін қалыптастыру, әзірленетін ТШ деңгейіне талдау жүргізу үшін Мемстандарт уәкіл еткен кәсіпорынға жіберіледі.

Мемлекеттік тіркеуден өтпеген ТШ (және оларға өзгертулер) қолдануға жатпайды.

Кәсіпорындар дайындығын ескеріп ТШ оларды тіркеген күннен кейін іске қосылады.

ТШ мемлекеттік тіркеуді, республикада тіркелген ТШ деңгейін тексеруді, оларды есепке алу және сақтауды жүзеге асыратын Мемстандарттың ведомствоға қарастымекемелер күші бар заңдарға сәйкес түпнұсқа иесінің авторлық құқықтарын сақтауға жауапты.

Басқа кәсіпорындармен ТШ көшірмелерін табыстау және қолдануды белгіленген тәртіпте ресімделген ТШ табыстау шарты негізінде және бекітілген ТШ-ға өзгертулер мен өзгертулер туралы ақпаратпен табыстайтын жақ тапсырушыны қамтамасыз ету кепілдіктерін ұсынуды түпнұсқа иесі-кәсіпорын (мекеме) рұқсатымен жүзеге асырылады.

ТШ күшінің мерзімі өткеннен кейін, егер оларды ұзарту жөніндегі құжаттар ұсынылмаса, мемлекеттік тіркеу құжаты тіркеген органмен жойылуға жатады.

Тіркелген ТШ мен оларға өзгертулер туралы ақпаратты Мемстандарт уәкіл еткен кәсіпорынмен басып шығарылған жыл сілтемеде жарияланады.

Тексеру және қайта қарау

ТШ тексеруді ғылым, техника, қауіпсіздік, тапсырушының (тұтынушы) негізгі талаптары мен стандарттардың міндетті талаптары мен стандарттардың міндетті талаптары сәйкестігін қамтамасыз ету мақсатымен, техникалық деңгейін бағалау үшін жургізеді.

 Күші бар ТШ тексеруді ТШ түпнұсқасы иесі-мекеме (кәсіпорын) жүзеге асырады.     Қажет болса ТШ тексеру басқа мүдделі мекемелерді (дайындаушы, тұтынушы, мемлекеттік қадағалау органдары, ғылыми-мекемелер мен институттар) тартып жүзеге асырылады.

 ТШ тексеру нәтижесінде;

- техникалық шарттарды қайта қарау;

- техникалық шарттардың күшінің мерзімін ұзарту немесе шектеу, өзгертулерді енгізу;

- техникалық шарттарды мемлекеттік тіркеуді жою немесе қалпына келтіру қажеттілігі белгіленеді.

ТШ қайта қарау негіздемесі болуы мүмкін;

-     тексеру нәтижесі;

-     мүдделі мекемелер және кәсіпорындар, бақылау органдары ұсыныстары;

-     ТШ бекіткен мекеме шешімі.

 

10. Спецификация тізбесі.

 

Дәріс жоспары

1. Спецификация тізбесі
2. Стандартты бұйымдар, Қалған бұйымдар

     3 Материалдар  тiзбектi жазу түрлерi

 

Спецификацияға спецификацияланатын бұйым кiретiн құрама бөлiктер сонымен бiрге осыған бұйымға және оның спецификациялалмайтын құрама бөлiк жататын конструкторлық құжаттарды кiргiзедi.

Спецификация  жалпы жағдайда келесi тiзбектерде орналастырған бөлiмдерден тұрады:

- құжаттама;

- кешендер;

- жиынтық бiрлiктер;

- бөлшектер;

- стандартты бұйымдар;

- қалған бұйымдар;

- материалдар;

- комплекттер.

"Құжаттама"  бөлiмде спецификациялалатын бұйымның конструкторлық құжаттарының негiзгi комплектi жөндеу үшiн оның спецификациясы, қолдану кезiндегi құжаттардың тiзiмi және құжаттардың тiзiмiнен басқа құрайтын құжаттарды кiргiзедi, сонымен бiрге жазылатын спецификацияларға негiзгi комплектiнiң құжаттары спецификациялалмайтын олардың жұмыстық сызбаларынан басқа (бөлшектер ) құрама жиiрек.

Құжаттар бөлiмнiң iшiнде келесi тiзбектер жазады:

- спецификациялалатын бұйымға құжаттар;

- спецификациялалмайтын құрама бөлiктерге құжаттар.

"Кешендер", "жиынтық бiрлiк"және "бөлшек" бөлiмдерде кешендер, жиынтық бiрлiк және спецификациялалатын бұйым тiкелей кiретiн бөлшектердi кiргiзедi.  Көрcетiлген бұйымдардың жазуы ұйым-өңдеушiлердiң кодтарының әрiптерiнiң тiркесi алфавит ретiнде өндiрiп алуға ұсынылады.

Бұл кодтардың шектерiндегi - өсу ретiнде классификациялық мiнездеме, бiрдей классификациялық мiнездеменiң жанында - реттiк тiркеу нөмiрлерi өсу бойынша.

"Стандартты бұйымдар" бөлiмде стандарттар бойынша қолданылған бұйымдарды жазады:

- мемлекетаралық;

- мемлекеттiк;

- салалық;

-қосалқы өндiрiс, ынталы өңдеулер үшiн кәсiпорындар немесе олардың қолдануы егер бұйымның өңдеуiне келiсiм шартымен анықталған.

Жазу әрбiр стандарт санаттары шектердегi олардың (подшипниктер, тiреу бұйымдар, электротехникалық бұйымдар мысалы тағы сол сияқтылар) функционалдық тағайындауы бойынша бiрiккен бұйымдардың топтары бойынша өндiрiп алуға ұсынылады, әрбiр топ шектерiндегi - бұйымдардың аттары, әрбiр ат шектерiндегi алфавит ретiнде - стандарттарды таңбалаулар өсу ретiнде, әрбiр стандарттарды таңбалау шектерiндегi - өсу ретiнде негiзгi параметрлер немесе бұйымның өлшемдерi қарастырылады.

 "Қалған бұйымдар" бөлiмінде техникалық шарттар бойынша қолданылған бұйымдарды кiргiзедi. Бұйымдардың жазуы олардың функционалдық тағайындауы бойынша бiрiккен топтар бойынша өндiрiп алуға ұсынылады; әрбiр топ шектерiндегi - бұйымдардың аттары алфавит ретiнде, әрбiр ат шектерiндегi - өсу ретiнде негiзгi параметрлер немесе өлшемдердiң бұйымдары.

"Материалдар" бөлiмінде спецификациялалатын бұйым тiкелей кiретiн барлық материалдарды кiргiзедi.

Материалдар келесi тiзбектегi түрлерi бойынша жазуға ұсынылады:

- металлдар қара;

- металлдар магнит электр және ферромагниттi;

- металлдар түрлi түстi, асыл және сирек;

- кабелдер, өткiзгiш және баулар;

- пластмассалар және пресс- материалдар;

- қағаз және тоқыма материалдар;

- ағаш материалдар;

- резеңке және терi материалдары;

- минералды, керамика және шыны материалдар;

- лактер, бояу, мұнай өнiмi және химикаттар;

- қалған материалдар

Материалдың әрбiр түрi шектерiндегi аттарды алфавит ретiнде жазуға ұсынылады, әрбiр ат шектерiндегi - өлшемдер немесе басқа техникалық параметрлердiң өсуi бойынша.

"Материалдар" бөлiміне саны бұйымның элементтерiнiң шақталарына конструктормен анықталған және технологпен бұл себептен бекiтiлген бола алмай алған материалдар жазбайды. Мысалы, мұндай материалдарға лак, бояулар, желiм, сылау, сылақ, дәнекерлеменi, электродтар. Мұндай материалдардың қолдануы туралы нұсқау сызбаның өрiсiне техникалық талаптардағыны бередi.

 "Комплекттер" бөлiмге жөндеу үшiн қолдану кезiндегi құжаттардың тiзiмi, құжаттардың спецификациялалатын бұйымдарға тiкелей кiретiн және онымен бiргелерге әкелiнетiн комплекттер конструкторлық құжаттар бойынша қолданылатын тiзiмдерi кiргiзедi, сонымен бiрге бұйымдар үшiн қолайлы ораушыны, және олардың келесi тiзбектерiнде жазады:

- қолдану кезiндегi құжаттардың тiзiмi;

- жөндеу үшiн құжаттардың тiзiмi;

- комплект монтаждық жиiрек;

- комплект сменалық жиiрек;

- комплект қордағы жиiрек;

- аспаптың комплектi және тиiстiлiктер;

- қалау құралдарының комплектi;

- (аттармен берiлген оларға) қалған комплекттер;

- ораушы.

Егер комплекттердiң ылғи бiр аттары бiрнеше болса, онда олар белгiлер бiр ат шектерiндегi өсу ретiнде жазады. Егер комплекттiң құрамына үш аттардан аспайтын кiрсе, онда комплекттiң спецификациясын мүмкiн, құрамағанында емес, "Комплекттер" бөлiмдегi тиiстi бұйымның спецификациясына болу тiкелей жазып алған тиiстi комплектке тиiстi кiретiн бұйым. Спецификация кiргiзiлетiн бұйымдарды жататын комплект бұл атта бастың түрiнде "атау" графтарда жазады және асты сызылмайды.

Комплекттiң спецификациясын монтаждық жиiрек бұйымдар және құрама жиiрек кешеннiң байланыс үшiн өзара және пайдалануды орындағы кешеннiң монтажы немесе жиынтық бiрлiк қолайлы материалдардың комплектiне құрау монтаждық жиiрек болады.

Комплектiнiң спецификациясына сменалық (амперметрге сменалық тiстi доңғалақтар, объективтер, шунттер тағы сол сияқтылар) пайдалануда бұйымның қайта өндеуi үшiн ескерiлетiн бұйымдар кiргiзу жиiрек.

 Комплекттiң спецификациясына бұйым және пайдаланудың жанында тентек келген тиiстi құрама жиiрек бұйымдардың алмастыруы үшiн қажеттi материалдар қажеттi кiргiзу қордағы жиiрек.

Аспаптың комплектiнiң спецификациясына және тиiстiлiктер аспап, тиiстiлiк, құрал-сайман және бұйымның пайдалануының жанында қолданылатын материалдарды кiргiзедi.

Бөлiмдер бойынша жазуды  келесi тiзбекте болады:

- аспап;

- тиiстiлiктер;

- құрал-саймандар;

- материалдар.

 

11. Сілтемелік құжаттар тізбесі.

 

Сiлтеме құжаттардың тiзiмi

Бұйымның конструкторлық құжаттарындағы сiлтемелерiнде болатын құжаттарды қайта санайды, мысалы

- салалық стандарттар және кәсiпорын стандарттары;

- сатып алынған бұйымдар және материалдарға техникалық шарттар;

-  бұйымға жеке талап қоятын технологиялық нұсқаулар(жамылғыға, жылу өңдеуге, дәнекерлеуге, оймалауға тағы сол сияқтылар).

Сiлтеме құжаттарының жазуы келесi тiзбектегi бөлiмдерi бойынша болады:

- кәсiпорындардың құжаттары;

- салалық құжаттар;

- мемлекеттiк құжаттар;

- мемлекетаралық құжаттар.

Ескерту - "Мемлекеттiк құжаттар"және "Мемлекетаралық құжаттар" бөлiмдерде Мемлекеттiк стандарттары бұйымның конструкторлық құжаттарының толық комплекттерiн   шетелге жiберуге шартымен жазылады

Бөлiмдердiң атауы "атау" тақырыпша графтар түрiнде жазылады  және асты сызылады. Құжаттар әрбiр бөлiмде келесi тiзбектегi түрлерi бойынша топтауға ұсынылады:

- стандарттар;

- сатып алынған бұйымдар және материалдарға техникалық шарттар;

- нұсқаулар тағы сол сияқтылар.

Бiр түрлі құжаттар белгiлердңi өсу ретiнде жазуға ұсынылады

Сатып алынған бұйымдардың тiзiмi

Сатып алынған бұйымдардың жазуы бөлiмдер бойынша болады. Бөлiмдердiң аты тiзiм кiргiзiлетiн сатып алынған бұйымдардың сипатына байланысты орнатады "атау" тақырыпшалары және асты сызылады, мысалы: "Подшипник". "Резисторлар".

Әрбiр бөлiмде бұйым бiркелкi топтан, топтардың шектерiндегi - олардың аттары, әрбiр ат шектерiндегi алфавит ретiнде - түрлерге және түрлер бойынша, түрлер және түрлердiң шектерiндегi - өлшемдер немесе басқа параметрлер өсу ретiнде  жазуға ұсынылады

Өлшемдермен немесе басқа мәлiмет айырмашылығы болатын бiрдей атаулардың бұйымдары жазған кезде бұл жазу бұйымдарының сатып алынған бұйымдардың тiзiмiнiң әрбiр парағындағы атау бiр рет рұқсат етiледi.

 

N қатар	Атауы	Жабдықтауға құжаттың белгiсi
1
2	Шодшипниктер	1-4 парақ
3
4	Резисторлар	4-100 парақ
5	және тағы басқалар

 

Техникалық ұсыныстың тiзiмдерi, эскиздік және техникалық жобалар

Барлық конструкторлық құжаттар техникалық ұсыныстың, нұсқалы және техникалық жобалар жазуы келесi тiзбектегi бөлiмдерi бойынша болады:

- құжаттама;

- жиынтық бiрлiктерге арналған құжаттама.

Әрбiр бөлiм iшкi бөлiмдерден тұруы керек:

- қайта игерiлгенi;

- қолданылғаны.

"Жиынтық бiрлiктерге арналған құжаттама" бөлiміне жобаланатын бұйымның құрама бөлiк жататын құжаттарды жазады.

Олар бөлшектердi техникалық жобада болған жағдайда жиынтық бiрлiктерден кейiн жазылады. Бөлшектердi тiзiмнiң алдында "Бөлшектерге арналған құжаттама" тақырыпшаны  сыйғызады

"Қайта игерiлген" iшкi бөлiмге жобаланатын бұйым үшiн игерiлген құжаттарды жазады,

"Қолданылған" iшкi бөлiмге басқа жобалар және басқа бұйымдардың жұмыс құжаттама қолданылған құжаттарды жазады.

Әрбір iшкi бөлiмiндегi  құжаттарды реті бойынша жазады

 

12. Жұмысшы сызбаларға негізгі талаптар.

 

Жұмыс сызбаларын өңдеуде келесілер қарастырылады:

а) Стандартталынған және сатып алынған бұйымдардың үйлесімді қолданылуы;

б) констуктивті элементтердің рационалды шектелген наменклатурасы;

в) маркалар және материалдардың сортаменттерiнiң ұтымды шектелген номенклатурасы, сонымен бiрге өте арзан және ең аз тапшы материалдарының қолдануы;

г) өзараауыстырымдылықтың қажетті дәрежесi, бұйымдарды жасау және жөндеуiнiң тиiмдiлеу әдiстерi, сонымен бiрге пайдалануда олардың максимал қызмет көрсетудiң оралымдылығы;

Тиiстi талаптарды толық анықтаса, сызбаларда мемлекетаралық, мемлекеттiк, ұлттық, салалық стандарттар және техникалық шарттың сiлтемесiн беруге рұқсат етiледi.

Қосалқы өндiрiстiң бұйымдарының сызбаларында кәсiпорын стандарттарына сiлтеменi беруге рұқсат етiледi.

Стандарттар, техникалық шарттар және технологиялық нұсқаулардың жеке тармақтарына сiлтеме беруге рұқсат етiлмейдi.

Егер тиiстi стандарттарда бұл элементтердiң шартты белгiлеуi жоқ болса, форманы және (фаска, ойыс тағы сол сияқтылар) бұйымдардың құрастырымдық элементтерiнің өлшемін анықтайтын құжатқа сiлтемелер беруге рұқсат етiлмейдi. Оларды жасау үшiн барлық мәлiметтер сызбаларда көрсетiлуi керек.

Бөлшектердің сызбалары

Бұйымның құрамына  кiретiн барлық бөлшектерге жұмыстық сызбалар әзірленеді.

Бөлшектердiң сызбалары және спецификацияларында материалдың шартты белгiленуі материалға стандартпен орнатылған белгiлерге сәйкес келуi керек. Материалға стандарт жоқ болған жағдайда оны техникалық шарттар бойынша белгiлейді.

Материалды белгілеуде материал атауы, маркасы, сонымен қатар берілген материал үшін стандарт немесе техникалық шарттың номері көрсетілуі керек, мысалы Болат 45  ГОСТ 1050-74.

Егер бөлшек конструктивті және эксплуатациялық шарттарға байланысты белгілі бір профил мен өлшемдегі сұрыпты материалдан дайындалса, онда оның белгілену келесідегідей болады.

Дөңгелек  40ГОСТ 1133-71/1О ГОСТ 1435-90

Бөлшек сызбасының негізгі жазуында бiр материал түрі ғана көрсетіледі. Егер бөлшектi жасау үшiн басқа  материалды қолдану ескерiлсе, онда олар бұйым сызбасының техникалық талаптарында немесе бұйымның техникалық шартында көрсетіледi.

Жеке элементтерде бастапқы форманың (серпiмдi деформациялардың шектерiндегi) өзгерiсiнен кейiн өлшеуi керек болған, бөлшектер еркiн күйде және екi нүктелерi бар штрихпунктир нәзiк сызықтарымен бөлшектi тиiстi еркiн күйге суреттейдi - яғни бөлшектi бастапқы форманың өзгерiсiнен кейiн. Бөлшектi бастапқы форманың өзгерiсiнен кейiн өлшеуi керек болған элементтердiң өлшемдерi екi нүктелерi бар штрихпунктир нәзiк сызық iстелiнген суреттерде келтiредi.

 

13. Құрастыру сызбасы.

 

Құрастыру сызбасы

Құрастырушы сызбалардың саны минималды болуы керек, бiрақ бұйым (құрастыру және бақылау) өндірісін тиiмдi ұйымдастыру үшiн жеткiлiктi болуы шарт . Құрастыру сызбаларында қажеттілікке байланысты бұйым жұмысы және оның құраушы бөліктерінің өзара әрекеттесу туралы мәлiметтер келтіруге болады.

Құрастыру сызбасында болуы керек:

а) құраушы бөліктердің және олардың өзара байланысы мен орналасуын және құрастыру біліктерін көрсететін , сонымен қатар бақылау мен құрастыруды жүргізуге мүмкіндік беретін құрастыру бірліктерінің кескіні. Құрастыру сызбаларда бұйымның құраушы бөлшектерінің орналасуын және қосылуын кескіндейтін қосымша схемалық кескіндерді салуға рұқсат етiледi;

б) өлшемдер, тағы басқа параметрлер құрастыру сызба мәлiметі бойынша орындалуы және  тексерілуi керек;

в) бұйымға кiретiн құраушы бөлшектердің позициялық нөмiрi;

г) бұйымның габариттi өлшемдерi;

д) орнататын, қосатын және тағы басқада қажетті анықтамалық өлшемдерi;

е) (керек болса ) бұйымдар техникалық мiнездемесi;

з) (керек болса ) масса центрiнiң координаталары.

Бұйымдардың құрастыру сызбасында (көршi ) шекаралық бұйымды және олардың өзара орналастырылуын анықтайтын өлшемдерін сыйғызып салуға рұқсат етiледi.

Құрастыру сызбасын ЕСКД стандарттарының талаптарына сәйкес жеңілдетілген түрде орындау қажет.

Құрастыру сызбалардағы келесілерді қарастырмауға рұқсат етiледi:

а) фаскалар, дөңгелектену, бунақ, қуыс, шошақтар, жаншу, керту, шырмау және тағы басқада майда элементтерді;

б) сырықпен тесік аралығында саңылаулар;

в) егер бұйымның құрама бөлiгiнiң жабулы көрсетуге керек болса, қақпақтар, қалқандар, қаптар, қалқа  тағы сол сияқтылар.

г ) бұйымдардың көрнектi құрама бөлiктерi немесе олардың тор артында  орналасқан  элементтерi, сонымен бiрге жартылай жабулы алда орналасқан элементтер;

Габарит сызбасы:

Габариттi сызбалар бұйымдарды жасау үшiн тағайындалмаған және бұйымды жасау мен құрастыруы үшiн мәлiметтері болмауы керек. Габаритті сызбада бұйым кескіні максималді жеңілдетілген түрде орындалады.

Габаритті сызбада көріністер мүмкіндігінше минималды болуы қажет, бірақ бұйымның негізгі пішіні мен түйіндері туралы маліметтер жеткілікті болуы тиіс.

Габаритті сызбада бұйым кескіні толық сызықпен, ал қозғалмалы бөлігі құраушылары мен екі нүктелі штрихпунктир сызықтармен орындалады.

Габаритті сызбада бұйымның габаритті өлшемдері, орнататын және қосатын өлшемдері келтіріледі.

Бұйымның техникалық жазбасында, техникалық шартында және басқада конструкторлық құжаттарында келтірілмесе габаритті сызбада қолдану, сақтау, тасымалдау, эксплуатациялау көрсетуге болады.

 Габариттi сызбаның ресiмдеуiне мысал 4-ші суретте көрсетiлген.

Монтаждау сызбасы:

Монтаждау сызбасында қарастырылуы керек:

монтаждалатын бұйымның кескіні;

монтаждауда қолданылатын бұйымдардың суретi сонымен бiрге бұйымға бекiнетiн (конструкция, iрге) құрылымның толық немесе жартылай суретi;

шектi ауытқулармен орнататын және бiрiктiретін өлшемдері;

бұйымды монтаждау үшiн қажеттi құрама бөліктерінің тізімі;

            бұйымды монтаждауға техникалық талаптар.

Монтаждық  сызбаларды келесілерге шығарылады:

бiр нақтылы (құрылым, объект, iрге) орында құрастырылатын бұйымдарға;

бiрнеше (құрылымдар, объекттер) әр түрлi орындарда құрастырылатын бұйымдарға.

 

Бақылау сұрақтары

 

1 Құрастыру сызбасы, оларға қойылатын талаптар

2 Габарит сызбасы, оларға қойылатын талаптар

3 Монтаждау сызбасы, оларға қойылатын талаптар

4 Құрастыру сызбасын жеңілдетіп орындау қажеттілігі

 

14.  Конструкторлық құжаттарды нормабақылаудың мақсаты мен маңызы

 

Нормабақылау нормативті құжаттармен орнатылған. Талаптар мен ережелерге сәйкес конструкторлық құжаттаманы орындалуына бақылау жүргізіледі. Нормабақылау конструкторлық құжаттаманың заңнамаларының бірізділігін және онда орнатылған нормалардың бұйымның өңірлік кезеңінің барлық сатыларындағы талаптарымен ережелерін қамтамасыз ету мақсатында жүргізіледі.

Нормабақылаудың міндеттері ЕСКД стандарттарында орнатылған талаптар мен ережелердің конструкторлы құжаттарда сақтау.

Нормабақылауды жүргізу келесілерге бағытталынуы керек:

А) Орындалатын конструкторлық құжаттарды ЕСКД стандартарына сәйкестендіру;

Б) Стандартталынған бұйымдардың, конструктивті нормалардың орнатылған шекті  номенклатурасын рациональды қолдану;

В) Конструкторлық құжаттардың өзгеруінде сақталуында есепке алуында бүртүрлі тәсілдерді қарастыру;

Г) Электронды түрде автоматтандырылған құжаттардың шартындағы нормативті талаптардың сақталуы.

Көрсетілген құжаттаманы шығарған мекеменің қызмет ету және өзіндік формасына тәуелсіз негізгі және қосалқы өндіріс бұйымының конструкторлық құжаттамасының нормабақылауын, конструкторлық құжаттардың бірыңғай жүйесіне сәйкес нормативті құжаттамамен ГОСТ 2.111стандартын басшылыққа ала отырып жүргізу керек.

Нормабақылау мазмұны:

Нормабақылаудың барлық өңдеу кезеңдеріндегідей, құжат түріне байланысты үш мазмұны кестеде көрсетілген.

 

Құжат түрлері

Не тексеріледі

1. Конструкторлық  құжаттардың барлық түрі, сонымен қатар электронды құжаттар                                         2. Эскиздік жобаның, техникалық  жобаның және эскизді конструторлық  құжаттардың техникалық ұсыныс құжаттамасы.                 3. Текстік құжаттар «Түіндерме жазба, ережелер, техникалық шарттар, тексеру әдістемесі мен бағдарламасының кестесі»         4. Тізбе ж/е спецификация.                                       5. Барлық сызбалардың түрлері                     6. Монтажды ж/е габаритті жалпы түрдегі құраушы сызбалар.           7.Бөлшектер сызбасы.

а) Констукторлық құжттар белгілеу жүйесінде орнатылған, конструкторлық құжат деп танылған белгілеудің сәйкестігі. б) Техникалық тапсырмамен сәйкес құжаттардың комплекстілігі. в) Негізгі жазбалар мен қосымша графалардың дұрыс орындалуы. Электонды құжаттарға арналған нормативті құжаттар және талаптардың реквезитті бөлігіне құрамның сәйкстігі. г) Қысқартылған сөздердің дұрыстығы. д) Стандарттарға және басқада НТҚ-ға сілтемелердің бар болуы және дұрыстығы. е) Реквезитті бөлімнің атрибуттарының толық толтырылуы. ж) Қойылған қолдардың (подпись) бар болуын тексеру. и) Көрсетілген құжаттаманың сыртқы көрінісін тексеру. а) ГОСТ 2.111 көрсетілген мәлімет. б) Бұйымның тип өлшемдік сипаттамасының номенклатурасымен бекітілген жобаланушы бұйымның негізгі параметрлерінің сәйкестігі.  В)Техникалық көрсеткіштердің, стандарттарға,басқада НТҚ-ға сынақ тәсілдері мен сапаға талаптарының сәйкестігі. Г) Жобаланушы бұйымның стандарттау және унификациялау,ж/е осы көрсеткіштерді шешу дәрежесі. А) ГОСТ 2.111 көрсетілген мәлімет. Б) Текстік конструкорлық құжаттардың стандарттарына ережелердің сақталуы. В) Стандарттарды және басқа да НТҚ-да орнатылған, өлшем бірлігі есебінің мәліметтерінің ж/е көрсеткіштерінің сәйкестігі. А) ГОСТ 2.111 көрсетілген мәлімет. Б) Стандарттарда орнатылған спецификация формаларына, тізбе бағандарының номенклатураға сәйкестігі. В) спецификацияда ж/е тізбеде жазылған, бұйымның аталуымен белгіленуінің дұстығы. Г) Стандартталған ж/е сатып алынған бұйымның, қолданылған номенклатура қысқартылу мүмкүндігі. Д) Шекті номенклатурамен орнатылған қолданылатын типөлшемдердің стандартталған ж/е сатып алынған бұйымдардың сәйкестігі? Е) Сатып алынған бұйымның қолданылуы ж/е рұқсат тізбесінің дұрыс құрылуы. А) ГОСТ 2.111 көрсетілген мәлімет. Б) ҚҚБЖ стандарттарының талаптарына сызбалардың орындалуының сәйкестігі. Б) Прокат профилдерді ж/е размерлерінің материал маркалар  конструктивті элементтерінің рационды қолданылуы. Г) Бұрын жасалған және типтік бұйымдарға оригинал бұйымдарға ауыстыру мүмкүндігі. А ГОСТ 2.111 көрсетілген мәлімет. Б) Позиция нөмірінің дұрыс жазылуы. В)  Консрукцияның шартты  сурет бейнелі элементтерге ж/е қысқартылғанға ҚҚБЖ стандарт талаптарының сақталуы. А) ГОСТ 2.111 көрсетілген мәлімет. Б) Бөлшектердің шартты бейнелеуне ҚҚБЖ-нің талаптарының сақталуы, сонімен қатар. В) Стандартталған немесе типтелген детальдардың оригиналды оригиналдауына ауыстыру мүмкүндігі.

 

15. Нормабақылауды жүргізу реті.

 

Нормабақылаудың жүргізу тәртібі:

Нормабақылау конструкторлық құжатты өндеудің соңғы сатысы болып табылады. Осыған сәйкес техникалық құжаттама бөлімі түп нұсқаны норма бақылаушыға жіберу керек.

Нормабақылау жұмысының жағдайы және бөлімінің құрылымы бекітіледі. Нормабақылаумен айналысатын бөлімшелер немесе бөлек инженерлік техникалық жұмысшылар мекемені стандарттау жұмыстарының құрамында болуы керек. Егер бұл бөлімше және тұлғалар басқа бөлімшенің құрамында болса онда олар стандарттау жұмыстары бойынша басшылыққа функционалды бағыну керек.

Мекемеде өңделетін конструкторлық құжаттардың саны мен мазмұнына байланысты нормабақылау бір немесе бірнеше норма бақылаушымен жүргізіледі:

А) Конструкторлық құжатар мазмұндалған мәліметтер мінездемесі бойынша. Мұнда мамандандынылған нормабақылаушылар әр құжаттың рәсімделуін тексереді, белгілеу ережелерінің сақталуын, материалдардың белгіленуін, унификациясын, шекті номенклатураның сақталуын және тағы басқаларды тексереді.

Б) Құжат түрі бойынша. Мұнда  нормабақылаушылар  тізбе, спецификация, сызба, схема, құжатардың жеке түрін тексеру бойынша мамандандырылады.

Нормабақылауды екі кезеңде жүргізуге кенес беріледі:

І кезең. Көбейтілуге және телнұсқасын шығарылуына жіберілуге дейін конструкторлық құжаттардың  түпнұсқасын тексеру.  Бұл материалдарды нормабақылаушыға «Әзірлеген» «Тексерген» және «Т.бақылау» графаларындағы қолтанбамен  көрсетіледі.

 ІІ кезең. Мекеме басшылығының бекітетін қолтанбасынан басқа конструкторлық құжаттардың орындалуына жауаптылардың барлығының қолтанбаларының конструкторлық құжаттардың түпнұсқасында болуы барысында тексеру.

Конструкторлық құжаттар ереже бойынша нормабақылаушыға комплект түрінде ұсынылуы керек:

а) жобалық құжаттар үшін, яғни жобалау барысындағы құжаттар;

б) жұмысшы құжаттар үшін, яғни жұмыс барысындағы құжаттар.

Тексерілген конструкторлық құжаттардың қолтаңбасын қою номабақылаушымен келесі түрде жүзеге асады:

а) Егер құжатты бір нормабақылаушы тексерсе, ол оғанда қоса қол ояды.

б) Егер құжатты бірнеше мамандандырылған нормабақылаушылар тексерсе, онда бұл құжаттардың барлығына қол қою дәрежесі жоғары орындаушымен жүзеге асады.

Техникалық құжаттаманың түп нұсқасындағы нормабақылаушымен қол қойылған құжаттаманы жөндеуге,  қол қоюға, оның рұқсатынсыз жөндеуге, өзгертуге болмайды.

Стандарттарда басқа нормативті құжаттарда бұзушылық нормабақылаушымен көрсетілген жөндеумен өзгертулер конструкторлық құжаттарға енгізілуі тиіс.

Нормабақылаушының өзара байланысты бірлік жинақтарымен бөлшектердің оригиналды орындалуына ауысуына қатысты нормабақылаушының ұсынысы.

Нормабақылаушы мен құжаттама жасаушы арасындағы келіспеушілікті конструкторлық бөлімше басшысымен шешіледі. Егер бұрын қолданған бұйым ауыстыру түр өлшемінің бірігуі және тағы басқа сұрақтары бойынша келіспеушіліктер шешілсе, конструкторлық құжаттаманы дайындаушы мекеме басшысымен шешілді.

Нормабақылаушының міндеттерімен құқықтары:

Конструкторлық құжаттаманы нормабақылауда нормабақылаушы тек қолданыстағы стандарттар мен басқа да нормативтік құжаттаманы басшылыққа алуы тиіс.

Стандарттарда және нормативті-техникалық құжаттарда көсетілген талаптарды конструктрлық құжаттарда нормабақылаушы басшылыққа алуы тиіс.

Нормабақылаушының мынадай құқықтары бар:

а) Конструкторлық құжаттаманы жасаушыға қараусыз мына жағдайларда қайтарады:

- орнатылған комплектінің бұзушылығы;

- міндетті қолтаңбалардың болмауы, дұрыс орындалмау.

б) конструкторлық құжаттаманы жасаушылардан тексеру барысында туындаған сұрақтар бойынша қосымша материалдар және түсініктемені талап етеді.

в) құжаттамада орнатылған жазбада орнатылған нормабақылауды жүргізбейді.

Конструкторлық құжаттамадағы талаптардың сақталуына нормабақылаушы жауап береді.

Құжаттаманы жасайтын және жобалауды растайтын бағдарламалық құрылғы нормабақылаушы қатысады.

Бсқа мекемеге келіп түсетін конструкторлық құжаттаманың сараптамасына нормабақылаушы қатысады.

Нормабақылауда табылған қателерді талдауды есептеуді нормабақылаушы жүргізеді.

Нормабақылаушының ескертулер мен ұсыныстарының рәсімделуі:

Нормабақылаушы тексерілетін құжаттарда жөнделетін немесе ауыстырылатын элементтерді қаламмен шартты белгілердің жүргізілуін және алыптастау рәсімін орнатады. Нормабақылаушының ескертулер тізбесінде белгілеулер қысқа әрі нұсқа түрде мазмұндалады.

Ескертулер тізбесінің барлық комплектісі және номабақылау ұсыныстары бастапқы материал қызметін атқарады.

 

16. Топтық және базалық құжаттардың жалпы сипаттамасы.

 

Конструкторлық құжаттар  өзара айырмашылықтағы ортақ конструктивті белгілерге ие екі немесе одан коп (бөлшектер, жиынтық бiрлiктер, кешендер немесе комплекттер) туралы мәліметтерден құралуы керек.

Бұйымдардың ортақ конструктивтiк белгiлерi мыналар  болып табылады:

а) әр түрлi параметрлердегі конструкцияның бiрлiгi (физикалық-механикалық, электр, магниттi, оптикалық тағы сол сияқтылар)

б ) әр түрлi параметрлердегі конструкцияның өлшемдері;

в) әр түрлi конфигурациядағы конструкцияның ұқсастығы.

Топтық құжатта тұрақты және айнымалы мәліметтер келтiруi керек.

Барлық бұйымдар үшiн тұрақты болатын мәлiметтер бiр құжатпен рәсiмделіп,  бұл құжат таралатын барлық бұйымдарға нұсқаусыз енгізілуі керек.

Айнымалы мәлiметтер қандай бұйымға қатысы бар екендігі нұсқалынып құжатқа ендіріледі.

Топтық құжаттардың сипаттамасы болып бірнеше құжаттардың орнына бір топтық құжатты орындау мүмкіндігі табылады.

Бөлшектерге бiр топтық сызба немесе бiр топтық спецификация орындаған жағдайда  бұйымдардың  орындалуларымен бiрге дербес қолдану, жасау және әрбiр орындауды есепке алуды мүмкiндiгін  қамтамасыз етуi керек.

Сонымен қатар бірнеше орындаулар үшін топтық құжат орнына қажеттілікке қарай бір базалық құжат дайындауға болады.

Базалық құжатта тек тұрақты мәліметтер келтіріледі. Базалық құжат бірнеше орындалулар үшін бір ғана базалық құжатты дайындау мүмкіндігімен сипатталынады.

ГОСТ 2.102 талаптары бойынша базалық және топтық құжаттар номенклатурасы келесідегідей шектелінген:

Базалық құжаттар мамандандырылған бұйымдарға орындалады.Бөлшектер үшін базалық құжатты орындау мүмкіндігі салалық стандарттарда орнатылады.

Егер біртектес бұйымдар тапсырыс шарты негізінде әртүрлі эксплуатациялық құжаттармен немесе әртүрлі қораптаумен  дайындалса, онда мұндай бұйымдар бір орындалумен рәсімделінеді. Эксплуатациялық құжаттардың және қораптардың мүмкін варианттары негізгі құжат ретінде жазылады.

Егер ортақ конструктивті белгілерге бөлшектер саны шекті мәнен асып кететін болса орындауларды белгілеудің орнатылған тәртібімен  бұйымды бірнеше топқа бөлуге болады және әрбір топ үшін өзіндік топтық, базалық негізгі құжаттар дайындалады.

Сызбалардың (сұлба) тағайындалуына сәйкес, оларға ендірілуі тиісті берілгендердің өзгеруі туралы барлық мәліметтер (кескін, өлшем, техникалық талаптар және т.б.) орындау кестесінде келтірілуі міндетті.

Сызбада масштабты сақтай отырып негізгі орындалу кескіні беріледі.негізгі орындалудағы кескіндер (түр, қима) саны  және оларды жеңілдету дәрежесі негізгі орындалуға байланысты таңдалынады.

Топтық сұлбада негізгі орындалуға қатысты сұлбаларды толық көрсету керек.

Бір орындалуға қатысты кескіндерді өзіндік сурет ретінде қарастырып орналастыруға болады. Әрбір суретке сызба (сұлба) шегінде реттік номер беріледі. Басқада орындаулардағы  қозғалмалы кескіндердің бар болу жағдайында негізгі  орындалуга бірінші реттік номерді беруге болады. Ондағы қозғалмалы кескіндер үшін біріншіге сілтеме беріледі.

Әрбір сурет айнымалы берілгендеріне, сонымен қатар айнымалы өлшемдеріне  байланысты бірнеше орындалулар бойынша дайындалуы мүмкін. Негізгі орындалу кескінінде айнымалы элементтерді корсетуге болады, егерде мұндай элементтердің қажеттілігі орындау кестесінде қарастырылса.

Суреттерді номерлеуде реттік номерді орындалу кескініне емес, айнымалы элементтердің кескіндерінің варианттарына беруге болады. Бұл жағдайда негізгі орындалу кескініне номер берілмейді және оған сілтеме жасалынбайды.  

Негізгі орындалу кескіндерінде айнымалы элементтер немесе элементтер тобын жіңішке тұтас сызықпен көрсетеді және әріптермен белгілейді.

Тұрақты өлшемдері және басқа тұрақты берілгендерді (беттердің кедір бұдырлылығы және т.б.) негізгі орындалу кескіндерінде көрсету керек, егер мұндай түсіндірулерге ешқандай қажеттілік болмаса, онда басқа кескіндерде бұл берілгендер қайталанбайды.

 

17. Спецификацияны орындау тәртібі.

 

Негігі емес топтық құжаттар спецификацияда бірлік құжаттар тәрізді жазылады. Сондайақ барлық орындалуларға таралатын берілген спецификацияда қарастырылған құжаттар тұрақты, ал қалған қажаттар айнымалы берілгендер ретінде жазылады.

Топтық және базалық негізгі құжаттармен рәсімделінген бұйымның құраушы бөліктерінің спецификациясын жазу барысында орындалудың белгіленуі көрсетіледі. Топтық спецификацияны дайындау барысында кейінгі ендірілетін тұрақты және айнымалы берілгендер үшін қосымша жолдарды қалдыруға болады.Әзірлеушінің көзқарасы бойынша топтық спецификацияны келесі варианттардың біріндей етіпорындауларына болады.

А варианты:

Тұрақты берілгендерден кейін әрбір орындаулар үшін айнымалы берілгендермен жеке бөлім ендіріледі. Мұндай спецификацияны ГОСТ 2.108 сәйкес (1және 1а формалары) өзіндік ерекшеліктерді ескере отырып орындайды.

Б варианты:

Барлық берілгендер тұрақты және айнымалыға бөлінбей спецификацияға жазылады, бірақ әрбір орындалулар үшін формада жеке баған болуы керек.

В варианты:

Тұрақты берілгендерді жазғаннан кейін, спецификацияның келесі бетінде айнымалы мәндер жазылады, бірақ әрбір орындалулар үшін формада жеке баған болуы керек.

Г варианты:

Тұрақты берілгендерді жазғаннан кейін, спецификацияның келесі бетінде әрбір айнымалы берілгендер үшін құжаттар, әрбір айнымалы құраушы бөлмдерімен жазылады, мұндада әрбір орындалулар үшін формада жеке баған болуы керек.

Негізгі емес мәтіндік құжаттарды орындау барысында бірлік құжаттарға орнатылған стандарт талаптарын сақтау керек.

Ережелер бойынша топтық текстік құжаттарды орындауда А варианты бойынша бірлік құжаттар үшін орнатылған кез-келген топтық құжатты орындауға болады.

Б варианты бойынта тек келесі жұмыстар орындалады:

спецификацияның топтық тізбесі және сілтемелік құжаттартың топтық тізтесі;

сатып алынған бұйымдардың топтық тізбесі, мұнда сатып алынған бұйымдардың (комплектіге кіретін бұйымдарды ескергендегі) далпы саны көрсетіледі.

В варианты бойынта тек келесі жұмыстар орындалады:

спецификацияның топтық тізбесі және сілтемелік құжаттартың топтық тізтесі;

сатып алынған бұйымдардың топтық тізбесі.

Г варианты бойынша кез-келген топтық құжатты орындауға болады.

Топтық мәтіндік құжаттарды Б және Г варианттары бойынша орындау барысында қажеттілікке қарай мәтін алдында айнымалы литерді (литер), бұйымды орындаудың шартты атауын (код) көрсетуге болады.

Топтық және базалық мәтіндік құжаттарды орындау барысында бірлік құжаттарға орнатылған стандарт талаптарын сақтау керек.

Топтық мәтіндік құжаттарда айнымалы берілгендерді сәйкес бөлімнің таралуы бойынша кесте түрінде топтастыруға болады.

Құжат мәтінінде айнымалы берілгендер туралы сілтемелік жазбалар болады.

Орындалулардың суреттері мен кестелерін топтық сызбалар үшін орнатылған ережелер бойынша жүргізеді.

Топтық паспорттарды, формулятларды даярлау барысында келесілерге рұхсат етіледі:

бұйымды дайындау барысындағы айнымалы берілгендерді жазу үшін құжаттардың бланкілерін толтыруда бос жолдарды, алаңдарды қалдыруға болады;

айнымалы берілгендердің кестесін толтыруда орындаулар үшін белгілеулерді бос қалдыруға болады, оған бұйынды дайындауға сәйкес белгі қойылады.

Бұйым констукциясы бойынша құжаттардың жіберілуінде орынсыздығы анықталған жағдайда топтағы бұрын шығарылған құжаттарды түрлендіру қажет. Құжаттарды түрлендіру барысында жана орындалуға қатысы бар бұрынғы жіберілген құжаттардың телнұсқасын максималді пайдалану қажет. Мұндай жағдайда бірқатар берілгендер қажетті өзгертулер енгізуге тиісті айнымалы берілгендер болып табылады.

Жана берілгендер бойынша қажетті өзгертулерді  ГОСТ 2.503 талаптарына сәйкес жүргізеді.

Құжаттарды түрлендіру барысында олардың белгіленуі құжаттарды қайта дайындау және басқа форматта жаңадан басын шығану немесе жаңа бет санымен шығару болсын, барлық жағдайдада өзгеріссіз қалады.

 

18. Бұйым түрлері.

 

Бұйым деп –өндірісте өндірілген, жеке бір бөлшекті немесе оның жиынтығын айтамыз. Бұйымды тағайындалуына байланысты негізгі өндірістік бұйым және қосымша өндірістік бұйым деп бөлеміз.

Негізгі өндірістік бұйым деп – саудаға таратылуға әзірленген бұйымды айтамыз.

Қосымша өндірістік бұйым –тек өндірістің ішінде ішкі қажеттілігіне ғана арнайы өндірілген бұйымды айтамыз.

Бұйымның келесідегідей түрлері бар:

1.      Бөлшектер

2.      Құрастырма бірліктері

3.      Комплекстер

4.      Комплектілер

Егер бұйымның құраушы бөліктері бар немесе жоқ болса, онда оларды келесідей жіктейді:

1.      Спецификациялық емес /бөлшек/. «Құраушы бөліктері жоқ»

2.      Спецификациялық /құрастырма бірліктер, комплекстер, комплекті/. Екі не одан да көп құраушы бөліктерден құралған.

Бөлшек деп – біртектес материалдан, маркадан жасалынған атауы бірдей, қосымша құрастыру операцияларын қажет етпейтін бұйымды айтамыз.

Құрастырма бірліктері – бұл құрастыру бірліктері, өзара өндіруші кәсіпорында дайындалған , бұйымдарды айтамыз. Сондай-ақ құрастыру бірліктеріне қажеттілікке қарай келесілерді жатқызамыз:

1.   Құраушы бөліктері өндіруші кәсіпорында қарастырылған бұйымдар.

2.    Жалпы функционалды тағайындалуы бірдей, бірлескен өндіруші кәсіпорындармен орнатылған құрастырма бірліктерінің жиынтығы.

3.  Функционалды тағайындалуы бірдей өндіруші кәсіпорындармен қалыптасқан бөлшектер , құрастырма бірліктер жиынтығы.

Комплекс – өндіруші кәсіпорындарды біріктірмейтін бірақ өзара байланысқан эксплуатациялық функцияны орындауға тағайындалған екі немесе одан да көп спецификациялық бұйымды айтамыз. Бұл әрбір спецификациялық бұйым жалпы комплекске орнатылған бір немесе бірнеше функцияны орындауға қызмет етеді.

Комплексте негізгі функцияны орындаумен қатар қосымша функцияларды орындауға арналған бөлшектер ,құрастырма бірліктен болуы мүмкін.

Комплект – өндіруші кәсіпорындарды құрастыру операциялары боынша біріктірмейтін жалпы эксплуатациялық сипатқа ие екі немесе одан да көп бұйымдар жиынтығы . Комплектіге жалпы құрастырма бірліктерінің жиынтығымен бірге пайдаланылатын бөлшек немесе құрастырма бірліктері де кіруі мүмкін.

Бұйым мен оның түрінің жалпы кескіні келесідегідей:

 

Бұйым
Комплекс	Комплект	Құрастырма бірлік	Бөлшектер
Комплекстер	Құрастырма бірліктері	Құрастырма бірлік
Құрастырма бірліктері	Бөлшектер	Бөлшектер
Бөлшектер	Комплекстер	Комплект
Комплекстер

 

19. Бұйым конструкциясының технологиялығы.

 

Бұйым конструкциялылығын технологиялылығы бұйымның конструкциясының қасиеттерінің жиынтығын оның өндірісте үйлесімді шығындардың конструкциялы сәйкестігіне жетуін анықтаушы,эксплуатацияны және берілген сапа көрсеткіштерін жөндеу, шығару көлемінде және жұмыстарды орындалушарттарын ұсынады.

Бұйым конструкциялылығын технологиялық қамтамасыз ету өзінен таңдау мүмкіндігін  және жұмысты орындау кезінде көп мөлшерде  нәтижелі технологияларды қолдану және  дайындау сатыларында еңбекті және материалды шығындарды ықшамдау( эксплуатация және жөндеу) техникалық бақылауды және өнімді сынауды қосқандағы эксплуатация мен жөндеу.

Бұйым конструкциялылығын технологиялық қамтамасыз ету бұйым өңдеудің барлық сатыларында  өткізіледі. Бұйым конструкциялылығын технологиялық қамтамасыз ету өңдеудің сатысына байланысты конструкциялы құжаттар ГОСТ 14.201-83  бойынша құрылады.

-конструкциялы бұйымдарды технологиялыққа қайтаөңдеу;

-өндіру жұмысы кезінде талаптарын орындау;

-конструкциялық құжаттарды технологиялыққа  бақылау;

-бұйымның конструкциялығыны технологиялыққа көп мөлшерде бағалау;

-өнімнің технологиялық бақылауының  нәтижесі бойынша конструкциялық құжаттарды дайындау және енгізу;

-конструкцияны технологиялыққа қайтаөңдеу, конструкциялы және технологиялы құжаттармен бірге жүргізіледі және өңдеп шығару және сұраныс берушіні таныстырушы арқылы жүзеге асады. Бұйым конструкциялылығын технологиялық  база көрсеткіші  стандартты өнімнің біртүрлілігіне қолданылады. Бұйым конструкциялылығын технологиялығының негізгі көрсеткіштеріне еңбек сыйымдылығы мен материал сыйымдылығы қызмететеді.

  Еңбек сыйымдылығы бұйымды конструкциялығының техологиясының көрсеткіші ретінде өндіру кезінде еңбекке кеткен шығын жиынтығын, эксплуатация мен өнімді жөндеуді мінездейді. Абсолютті технико-экономикалы еңбек сыйымдылығының көрсеткіші шығырылғын өнімнің және оны өндіруге кеткен норма-уақыттың бағасын білдіреді.

T_и =ΣТ_i

мұндағы: Т_i- өнімнің і  құраушы бөлігінң норма сағаттардағы тексерілуі және өндірудің еңбек сыйымдылығы.

  Көп мөлшерлі құрамдық бөліктен тұратын еңбексыйымдылық бұйымын есептеу( бәләк жиынтығы және бөлік). Бұйымның құрамдық бөлігінің көрсеткіш типіне мына формула бойынша кеңейткіш жүргізілуі керек.

T_и =ΣТ_i *n_ie + ΣТ_iд* n_iд+Т_сб+Т_ис

мұндағы: Т_іе-ші білік жиынтығын дайындаудағы еңбек сыйымдылығы, Т_ід-і-ші бөлікті дайындау  еңбек сыйымдылығы( есептеу құрамына кірмейді), n_іе-i-ң білік жиынтығының саны . Т_сб- жалпы өнім жиынтығының еңбек сыйымдылығы, Т_ис- сынау еңбек сыйымдылығы.

М_у =M_п+М_э/Р*Т.

Бұйымдардың технологиялығын бағалау екі түрде болуы мүмкін – ол сандық және сапалық. Сапалық бағалау конструкцияның технологиялығын жалпылама сипаттайды. Бұйымды жобалау процессіндегі конструкция варианттарын салыстыру кезіндегі сапалық бағалау сандық бағалаудың алдын жүріп соңғысының  дұрыстылығын анықтайды. КТК сандық амалы технологиялық конструкцияға қойылатын талаптардың қанағаттанарлық дәрежесінің мағынасын бағалайды.

КТК сандық бағалау келесі көрсеткіштерден тұратын жүйе көмегімен іске асырылады:

-   бұйымды  жасау кезінде орындалу үшін міндетті болып саналатын технологиялықтың шектік нормативтері болып саналатын технологиялықтың базалық көрсеткіштері: олар-ды бұйымды жасаудың техникалық тапсырмада немесе са-лық стандарттарда көрсетеді;

-   бұйымды  жасау кезінде қол жеткізген технологиялық көрсеткіштері;

-   жасалып жатқан бұйымдардың конструкциясының техно-логиялық деңгейінің көрсеткіштері.

Көрсеткіштер саны минимальды, бірақ технологиялықты бағалау үшін жеткілікті болу керек. ГОСТ 14.201 – 83. технологиялықтың көрсеткіштер тізімін ұсынады. 186 – 85 МР әдістемелік ұсыныстарында КТК қосымша көрсеткіштер мен негізгілері және оларды анықтау әдістемесі келтірілген.

КТК негізгі көрсеткіштеріне даярланып жатқан бұйымның материал сиымдылығы және қуат сиымдылығы және өзіндік құны жатады.

Өндірісті технологиялық қамтамасыз ету өзара байланысқан кезеңнен тұрады, ол үшін нақты тапсырмалар белгіленген, сондай-ақ негізгі құжаттар мен жүйелер, осы тапсырмалардың шешімін қамтамасыз етеді.

20. Типтік технологиялық процес.

 

Негізгі өндірісті қалыпты қамтамасыз ету үшін қосымша өндірістер қарастырылады. Негізгі өндіріс процесінде қолданылатын әртүрлі технологиялық құрылғылар мен құрал-саймандар қосымша өндірістерде дайындалады. Мұндағы өндірілетін өнім көлемі жоспарланған уақыт аралығында өндіруші кәсіпорын немесе оның бөлімшелерінің белгілі бір бұйымды тип өлшемді шығару санымен анықталынады.

Өнімді өндіру үшін, алдын-ала бағдарлама әзірленеді. Яғни өндіру бағдарламасы дегеніміз – берілген кәсіпорын үшін жоспарланған уақытта әрбір өндірілетін және жөнделінетін бұйымның орнатылған тізімі. Өндіруге немесе жөнделуге тиісті бұйым көлемі өндірістік партиямен келуі мүмкін. Яғни өндірістік партия берілген уақыт аралығында өңдеуге жіберілген еңбек объектісінің немесе жөндеуден өткен бұйымдардың бір атауынан немесе тип өлшемінен құралады.

Бұйымды дайындау және өңдеу бұл өндірістік процестің басталуымен аяқталады. Яғни өндірістік циклді құрайды. Технологиялық құжаттар бойынша дайындайтын барлық бұйымдар бұйым сериясын құрайды.

Өнімді өндіру көлемі, тұрақтылығы, реттілігі бойынша өндіріс 3-ке бөлінеді, олар:

Мемлекетаралық стандарттар 14.004-83 сәйкес бірлікті сериялы және массалық өндірістер. Өндіріс типінің ең негізгі сипаттамасының бірі болып операцияларды бекіту коэффициенті болып табылады.

Мұндағы О- әртүрлі операциялар саны, R- әртүрлі операциялар орындалатын жұмыс орнының саны.

Бірлікті өндіріс өндірілетін бұйымның аз көлемімен сипатталынады. Мұндағы жұмыс орнында универсалды унификацияланған технологиялық құрылғыларды пайдаланып универсалды технологиялық құрал-жабдықтардың көмегімен әртүрлі операциялар орындалады. Бірлікті өндірісте арнайы технологиялық құрылғылар тек қана онсыз бұйымды дайындау мүмкін болмаған жағдайда пайдаланылады.

Мұнда жұмыстың сапасына универсалдылығына жоғарғы маман жұмысшылар талап етіледі. Сериялық өндіріс бұйымды өңдеу мен жөндеудің периодты қайталануымен сипатталады. Партиядағы немесе сериядағы бұйым санына байланысты операцияның бекіту коэффициент мәні мемстандарт 3.1121-84 сәйкес кіші, орташа, үлкен сериялы болып бөлінеді. Егер операцияны бекіту коэффициенті 20<K<40 болса, онда кіші сериялы, ал 10<K<20 болса, орта сериялы, ал 1=K<10 болса үлкен сериялы болады. Өндіріс машина құрылыс өндірісіндегі негізгі тип болып табылады. Яғни машина құрылыс өндірісі 80% сериялы өндірісте дайындалады. Сериялы өндірісте бұйым сериямен дайындалады. Ал оның дайындамасы партиямен өндіріледі. Мұнда бөлшектерді өңдеу процесі дифферианцалды операциялар принципіне негізделген. Яғни әрбір жеке операцияларға жеке жұмыс орындары бекітілген, осы себепті мұндай өндіріс типі басқа да бөлшек партиясын өңдеуге өту кезінде технологиялық қайта құруды қажет етеді. Әртүрлі операцияларды орындау үшін мамандандырылған универсал құрал-жабдықтар пайдаланылады. Технологиялық жабдықтарды таңдау қажеттіліктеріне байланысты техникалық экономикалық есептеулер жүргізіледі. Сериялы өндірісте жабдықтар топтық немесе ағымдық белгілері бойынша орналасуы мүмкін. Бұл өндірісте жұмысшылардың орташа квалификациясы бірлікті өндіріске қарағанда кемдеу болады. Массалы өндіріс бұйымды көп көлемді шығару уақыт аралығында үздіксіз өңдеу немесе жөндеу көптеген жұмыс орындарында бір операцияның орындалуымен сипатталынады. Массалы өндірісте операциялы бекіту коэффициенті

К=1

Массалы өндірістерде жоғары өнімділіктегі жабдықтар арнайы мамандандырылған агрегаттар, автоматтар, электронды есептеуіш машиналар мен басқарылатын автоматтандырылған жүйелер.

Технологиялық процесс үшін автоматты құралдарды және комплексті механикаландырылған жабдықтарды пайдаланудың жоғарғы деңгейі қамтамасыз етіледі. Үлкен сериялы және массалы өндірісте өндірісті ағымды ұйымдастыру кеңінен қолданылады. Ол бұйымды өндіруді белгілі бір интервал аралығында технологиялық операцияларды орындаудағы технологиялық жабдықтардың жүйелі орналастырумен сипатталады. Ағымдық өндірістің негізгі элементі болып жұмыс орнында орналасқан ағымдық линия табылады. Мұндағы ең негізгі жұмыстарды орындау үшін тасымалдау құралдары пайдаланылады. Ағымдық процестің технологиялық процестің периодты өндірілетін бұйым немесе дайындама өндіру такт (уақыт интервалы) анықталынады.

Т = 60 · F · K / n

мұндағы F – жоспарланған периодтағы уақыттың шын мәні (жыл, ай, тәулік, немесе сағат), К – ұйымдастырудың техникалық себептерін жабдықтарды қайта орнату және т.б. ескергендегі коэфициент n – жоспарланған периодтағы өндірістік бағдарлама.

 

21. Технолгиялық процестерді стандарттау және типтендіру

 

Өндіру тактын біле отырып өндіру ырғағын (бұйым саны және тип өлшемі уақыт бірлігінде өндірілетін өнім дайындама атауы) анықтауға болады. Ағымдық өндірісті ұйымдастырудың екі формасы бар:

1.      үздіксіз ағымды

2.      үздікті ағымды

Үздіксіз ағымды өндірісте жұмыс орындары технологиялық процесті дайындау ретіне қарай ағымдағы жүйені құрап орналасады. Әрбір операцияға белгілі бір жұмыс орны бекітіледі. Еңбек объектісі (бұйым, өнім, дайындама) үздіксіз бір жұмыс орнынан екіншісіне беріледі. Мұнда операциясының дайындау уақытысының нормасы тең қысқа тактылы және ырғақты болуы керек.

Үздікті ағымды өндірісте жұмыс орындарында жоғарыдағыдай орналасады. Бірақ әртүрлі операцияларды орындау ұзақтығы тең емес және қысқа тактылы болмайды. Мұнда бірқатар операцияларды үзіліспен жүргізуге тура келеді. Мемстандарт 14.312 бойынша ағымдық линияда дайындалатын бұйымдар бір номенклатуралы және көп номенклатуралы болып бөлінеді. Ағымдық өндірістің келешектегі дамуы автоматтық жүйелеріне тәуелді.

Конструкторлық құжатқа сәйкес технологиялық жіктеу бойынша өнім кодын жасайды, оның негізінде даярланған өнімге сәйкес келетін жіптеулі топқа жатады.

Сәйкес келетін жіктеулі топ болмаған кезде технологиялық процесс бріңғай жасалады.

Конструкторлық құжатта материал және өнім маркасын, қажетті техникалық өңдеуді бекітеді. Нақты бір жағдайда қосымша даярлық алу әдісін ескереді.

Осы мәліметтерді қолдана отырып, даярлық жіктеуі, типтік немесе топтық технологиялық процеске құжатты, стандарттар мен даярлыққа жасалған техникалық шарттар және қосымша материалдарды ескере отырып, технолог қосымша даярланған зат түрін анықтайды және оны даярлау әдісін таңдайды.

Технолгиялық процестерді стандарттау және типтендіру мынадай құжаттар бойынша жүргізіледі:

-          бұйымның конструкциялық құжаттары;

-          бұйымды жасауға және сынауға арналған технологиялық құжаттар;

-          бұйымды жасауға бағдарламалары;

-          бақылау жүргізуге өндірістік нұсқаулар;

-          бақылауды өркендету әдістері;

-          өндірістің технологиялық деңгейін жоғарылату жоспары;

-          технологиялық бақылаудың терминологиялық құжаттары;

-          технологиялық бақылаудың обьектісінің классификаторлары;

-          технологиялық бақылаудың типтік процестері мен операциялары;

-          технологиялық  бақылаудың құралдары;

-          технологиялық бақылау режимдерінің нормативтері;

-           еңбек және материалдық нормативтер және т.б.

 

22. Технологиялық құжаттардың бірыңғай жүйесі ТҚБЖ (ЕСТД) стандарттарының тағайындалуы.

 

Технологиялық құжаттардың бірыңғай жүйесі - бұйымды дайындау мен жөндеу барысында қолданылатын технологиялық құжаттарды әзірлеу, жинақтау, рәсімдеу  және т.б. өзара байланысқан ережелерді орнататын мемлекеттік, мемлекетаралық стандарттар ұсыныстарының жиынтығы.

Технологиялық құжаттардың бірыңғай жүйесінің құжаттарының жиынтығы келесілер үшін тағайындалған :

1)   Құжаттарды жобалауда қолданылатын әдістерге тәуелсіз, унификацияланған құжат түрлерімен қамтамасыз ету үшін

2)   Инженерлік техникалық тапсырмаларды шешу және т.б. техникалық құжаттарды жобалау үшін қолданылатын, ендірілетін механикаландыру мен автоматтандыру үшін, бірыңғай ақпараттық базаны жасау үшін

3)   Технологиялық процестердің нақтыланған жазбасына байланысты бірлік, топтық және технологиялық процестер үшін бірыңғай құжаттарды рәсімдеу бойынша ережелер мен талаптарды орнатуда

4)   Кәсіпорын ішінде немесе кәсіпорындар арасында техникалық құжаттарды алмасу барысында рәсімдеуді жеңілдету және үйлесімді шартты қамтамасыз ету үшін

5)   Өндірісті технологиялық дайындауда және кәсіпорынды басқаруда орындалатын инженерлік техникалық жұмыстардың еңбексыйымдылығын төмендету бойынша жағдай жасау

6)   Жалпы техникалық және ұйымдастыру –әдістемелік стандарттар жүйесін өзара байланысын қамтамасыз ету

Техникалық құжаттардың жиынтығына келесілер кіреді:

1)   Техникалық құжаттардың бірыңғай жүйесі боынша мемлекеттік стандарттар

2)   Технологиялық құжаттардың бірыңғай жүйесі бойынша мемлекетаралық стандарттар

3)   Технологиялық құжаттардың бірыңғай жүйесі бойынша ұсыныстар

4)   Технологиялық құжаттардың бірыңғай жүйесі бойынша мемлекетаралық және шетелдік ұсыныстар

Технологиялық құжаттардың бірыңғай жүйесінің құжаттар жиынтығы келесідегідей топтарға жіктеледі:

 

0	Жалпы талаптар
1	Құжаттарға жалпы талаптар
2	Технологиялық құжаттардың белгіленуі және жіктелінуі
3	Машиналық тасымалдағыш құжаттардың жалпы талаптары
4	Негізгі өндіріс, яғни бұымды дайындау немесе жөндеу әдістері бойынша технологиялық құжаттардың формалары мен оларды рәсімдеу тәртібі
5	Негізгі өндіріс жағдайында бұйымды сынау және бақылау барысында технологиялық құжаттарды рәсімдеу тәртібі мен формасы
6	Қосымша өндірістегі технологиялық құжаттарды рәсімдеу формасы
7	Технологиялық құжаттарды толтыру тәсілі
8	Басқа да құжаттар
9	Информациялық база

 

Технологиялық құжаттардың бірыңғай жүйесі стандарттарды белгілеу келесідегідей:

ГОСТ 31403-85

ГОСТ – нормативті-техникалық құжаттың категориясы

Мұндағы «3»- Технологиялық құжаттардың бірыңғай жүйесіне берілген стандарттар класы

«1»- стандарттардың машинажасау және приборжасауөнімдері үшін тағайындалғанын білдіретін класс іші

«4»- Технологиялық құжаттардың бірыңғай жүйесінде қолданылатын жіктемеге сәйкес топ номері

«03»- стандарттың берілген топтағы реттік номерін анықтау саны

«85» - стандартты тіркеу жылы.

 

23. Бірлік технологиялық процес үшін құжаттар комплектілігіне жалпы талаптар.

 

Бірлік технологиялық процесс үшін техникалық құжаттар жиынтығы келесілерге байланысты болады:

1)      Өндіріс типіне

2)      Құжаттарды әзірлеу кезеңіне

3)      Бұйымды әзірлеу мен жөндеудегі қолданылатын техникалық әдістердің орнатылуы мен ондағы технологиялық процесті нақты жазбалау дәрежесіне

Бірлік технологиялық процесс ушін құжаттар жиынтығы әзірлеушімен орнатылады және өндірістік келесі шарттарды ескереді:

 

Бірлік технологиялық процестің толық құжаттар жиынтығы
Бірлік технологиялық процестің құжаттарының негізгі жиынтығы	Бірлік технологиялық процестің кұжаттарының қосымша жиынтығы

 

Бірлік технологиялық процестің құжаттар жиынтығын 3-ке бөлеміз:

1/  Толық құжаттар жиынтығы

2/ Негізгі құжаттар жиынтығы

3/ Қосымша құжаттар жиынтығы

Негізгі құжаттар жиынтығы типтік операциялық картасынсыз, тізбесінсіз, техникалық ұсыныссыз және еңбекті қорғау бойынша нұсқауларсыз процесті орындауға мүмкіндік беретін құжаттар жиынтығына бір немесе бірнеше жүйелі орындалатын технологиялық әдістерді қамтитын құжаттарды кіргізуге болады.

Қосымша құжаттар жиынтығы негізгі құжаттар жиынтығын толықтыратын және онымен бірге пайдаланатын құжаттар жиынтығын айтады.

Негізгі құжаттар жиынтығы мен қосымша құжаттар жиынтығын қосып бірлік технологиялық процестің толық құжаттар жиынтығын береді.

Бірлік технологиялық процестің толық құжаттар жиынтығы жобалау әдістерін қолдануға тәуелсіз. Бірлік технологиялық процестіңтолық құжаттар жиынтығы келесілерді қамтуы мүмкін: автоматтандыру құралдарын қолдану бойынша , механикаландыру құралдарын қолдану бойынша, автоматтандыру және механикаландыру құралдарын қолдану және қолданбау бойынша.

Бірлік технологиялық процестің құжаттарын рәсімдеу барысында ГОСТ 3.1104-81 талаптарын жетекшілікке ала отырып 1, 2, 3, 4, 5, 7 топтары негізінде жүргізеді.

Бірлік технологиялық процестің құжаттарын нақты жазбалау дәрежесін орнатуда маршруттық. Операциялық жазбаларды қолданамыз.

Бірлік технологиялық процестің жазбаларын құжаттарды әзірлеу кезеңіне және өндіріс типіне байланысты құжатты әзірлеуші таңдайды.

 

24. Типтік және топтық технологиялық процес (операция) үшін құжаттар комплектілігі және  оларды тіркеуге жалпы талаптар.

 

Топтық және типтік процестердегі құжаттардың комплектілігі ГОСТ 14.004 байланысты тағайындалады. Құжаттарды рәсімдеу ГОСТ 3.1102 бойынша жүргізіледі.

Топтық және типтік процестер үшін әзірленетін және рәсімделетін құжаттар жиынтығы бұйымды немесе оның құраушы бөлігін дайындау және жөндеу бойынша келесідегідей бөлінеді: негізгі , қосымша , толық.

Топтық және типтік процестердің негізгі құжаттар жиынтығы процесті орындау үшін жеткілікті және қажетті болып табылатын құжат.

Негізгі құжаттар жиынтығында техникалық нұсқау, еңбекті қорғау бойынша нұсқау, кәсіпорын стандарттары, типтік операциялар картасы ескерілмейді.

Топтық және типтік процестердің негізгі құжаттар жиынтығы бір немес бірнеше техникалық әдістерді қамтуы мүмкін.

Негізгі құжаттар жиынтығы өндіріс типіне, құжаттарды әзірлеу кезеңіне және техникалық процесті нақтылай жазбалау дәрежесіне байланысты таңдалынады.

Қосымша құжаттар  жиынтығы топтық және типтік өндіріс үшін келесілер болып табылады: технологиялық нұсқаулар, техника қауіпсіздігі бойынша нұсқаулар, типтік операциялар картасы.

Қосымша құжаттар жиынтығы негізгі құжаттар жиынтығымен бірлесе отырып, процестің қажеттілігін қамтамасыз етуі тиіс. Қосымша және негізгі құжаттар жиынтығы топтық және типтік процестердің толық құжаттар жиынтығын құрайды.

Топтық және типтік процестердің құжаттар жиынтығын рәсімдеуде ГОСТ 3.1104 жетекшілікке алынады. Онда құжаттарды рәсімдеу ережелерді, техникалық ақпараттарды жазу ережелері жан-жақты қарастырылған.

Технологиялық процестердің құрамына кіретін бағалы металдарды дайындау мен жөндеу бойынша құжаттарды әзірлеуде технологиялық қалдықтарды жинау мен өткізу операциялары да қамтылуы керек. Топтық және типтік процестер үшін құжаттардың жиынтығын кәсіпорын стандарттарымен салалық нормативті–техникалық құжаттар талаптарына сәйкес орнатады. Құжаттарды дайындау мен рәсімдеуде негізгі құжаттарды бөліп көрсету керек Негізгі құжаттар  бойынша , яғни маршруттық карта немесе топтық және типтік процестердің картасы процесті толық ашатын бір немесе бірнеше әдістерді қамтыған жазбадан құралады.

Негізгі құжаттар жиынтығын таңдау қолданылатын техникалық әдістер мен ЕСТД стандарттарының талаптарын және жұмыс орнындағы құжаттардың пайдалану ыңғайлығын ескере отырып құжатты әзірлеушімен орнатылады.

Жұмыс орнында қолдану үшін тағайындалған құжаттар техникалық жабдықтың, техникалық режимнің материал мен еңбек шығынының нақты байланысын қамтитын жеке-жеке операцияларды көрсету керек. Сондай-ақ жұмыс орнында қолдану үшін тағайындалған құжаттар жалпы сипатта болуы тиіс. Аталынған құжаттар бойынша технологиялық процестер үшін салалық стандарттарды бұйым немесе оны құраушы бөліктерін әзірлеу мен жөндеу операцияларының әдістерін айтуға болады.

Ақпараттық тағайындалған құжаттар негізінде келесілер әзірленеді: топтық және типтік процестер үшін құжаттардың жиынтығы, бірлік технологиялық процесс үшін құжаттар жиынтығы.

Бірлік технологиялық процесс үшін құжаттар жиынтығы электронды тасымалдағыштарда әзірленуі мүмкін. Технологиялық процестердің құжаттар жиынтығы нақты процестерді немесе операцияны көрсететін және ондағы қолданылатын жұмыс орнының бағытын қамтуы керек.

Топтық және типтік процестерді әзірлеуде маршруттық, операциялық жазбалар, маршруттық операциялық жазбалар қолданылады. Маршруттық жазбаны қолдануда операциялар құрамында келесілер қолданылу керек:

1)   Бұйымды немесе оның құраушы бөліктерінің барлық тобын сипаттайтын дайындау мен жөндеу бойынша жалпы іс-әрекеттер

2)   Әрбір операция үшін аралық және соңғы сипаттама беретін орындалушы өлшемдердің шартты белгіленуі келесідегідей:

-  Дайындаманы кесу

-  Бірінші бетті өлшемдерін жону

-  Үшінші бетті өлшемге жону

-  Екінші бетті өлшемге жону

-  Төртінші бетті жону, фаска ою.

Маршрутты жазба топтық және типтік технологиялық процестерде, слесарлық құрастыру және т.б. процестерде қолданылады. Топтық және  типтік технологиялық процестер үшін арнайы техникалық әдістерді қамтыған жазбаларды қолдану болып табылады. Мұнда берілген операция үшін техникалық режимді толық қамтитын ақпараттарда көрсетіледі. Сондай–ақ маршруттық картада бұйымның немесе оның құраушы бөліктерінің еңбек шығынын технологиялық жабдықталуында көрсетуге болады.

 

25. Маршруттық картаны қолдану тәртібі.

 

Маршрутты  карта (МК) бұйымдардың  және  олардың  құрама  бөліктерін    жөндеу  және  дайындаудың   технологиялық  процестерін  жасауға  арналған   технологиялық  құжаттар  жиынтығының   құрама  және  негізгі   бөлімі  болып  табылады.

МК сәйкес   түрлерін  қолдану   аймағын  орнату  және  таңдау   бұйымдарды   және   олардың   құрама  бөліктерін   жөндеу   және   дайындау   әдістерін   қолдану   бойынша   және   құжат  жиынтығының   құрамындағы  түрлерінің   тағайындалуы  және  құжаттарды проектеудің   қолданатын   әдістері  бойынша   мамандандырылған   технологиялық  процестердің   түрлеріне  байланысты. МК  түрлерін  қолдану  аймағын  орнату  және  таңдауды мекемеде  немесе  салада  орнатылған  1-ші  таблица  бойынша  сәйкес  тәртіппен қжаттарды  жасаушы  жүзеге  асырады.

Технологиялық  процесті  маршрутты  және   маршрутты-операциялық   сипаттауда  МК  операцияларды   орындаудағы   барлық  процестер  сипатталатын  негізгі  құжат  болып  табылады.

Технологиялық  процесті   операциялық  сипаттауда  МК мекенжай  ақпараты (цехтың  номері,аймақтың  номері,жұмыс  орнының  номері,операцияның  номері),операциялардың  аталуы,технологиялық  құрал-жабдықтармен  еңбек  шығындары  көрсетілген құжаттардың  ролін  атқарады.

Кесте 1

 

Технологиялық процестің түрлері	МК түрінің номері	МК түрінің тағайындалуы	Проектеудің  қолдану әдісі	Қолданылуы

                              

Құжаттарды  толтыру  түрі ГОСТ 3.1104-81  стандарты  бойынша  жүзеге  асады.

МК –ның  технологиялық  процесіне  арналған  мазмұндама  үшін  бірнеше  тип  бойынша  ақпараттарды  кіргізуге  арналған  толтыру  әдісін  қолданады. Әр  бағананын  типіне  өзінің  көмекші  символы  сәйкес  келеді.

Көмекші  символдар  шартты  түрде  документ  формасының  бағанасының   берілген  типіндегі  графаларда  орналасқан  ақпараттың  құрамын  білдіреді және  олао  механизация  мен автоматизация  құралдары  көмегімен   құралған  ақпараттарды  өңдеуге  арналған.

Көмекші  символдарды  орналастыру міндетті  болып  табылады  және  құжаттарды  проектеуге  аралған  қолданылған  әдіске тәуелді  болмайды.

Ескерту.  Механизация  мен  автоматизация  құралдарымен  өңдеуге  кірмейтін тек   жазбаша  немесе  басып  шығару  машинкасымен  толтырылған  құжаттардың  берілген  парағында  бір операцияны  сипаттау  кезінде  сол  ақпараттан  құралған  келесі  бағаналарда көмекші  символдардың  орнын  ауыстырмау керек.

Көмекші  символдарды  тағайындаудың  орнына сәйкес  бағаналардың  номерінің  алдында  қойылған  және  мысалы М01,А12  және  тағы  басқа әріптермен  толтырылған   орыс  алфавитіндегі әріптер қабылданған.

Бағаналар типіне  арналған  сәйкес  көмекші  символдарды  көрсету ақпараттың  орналасқан  құрамына  байланысты МК графаларында   2 кестеге  сәйкес  толтыру  керек.

Тағайындалуы  мен  аталуы  көрсетілген  қолданылған  бағаналарда  көмекші  символар  типография  әдісімен  толтыруға  негізделген.

Кесте 2

Көмекші  символдардың  білдіруі	Бағаналарда  орналасқан графалардағы ақпараттың  мазмұны
А	Цехтің  номері, аймақтың  номері, операция орындалатын  жұмыс  орнының номері, операция  номері, операцияның  аталуы  және коды, құжаттардың анықтамасы.
Б	Код, еңбек  шығындары  бойынша ақпараттың  және  құралдың  аталуы (подшивкаға арналған  горизанталді орналасқан формаға  ғана  қолданады)
В	Цехтың  номері,аймақтың  номері, жұмыс орнының  номері, операцияның  номері, операцияның  аталуы және  коды (подшивкаға  арналған вертикалды орналасқан формаға  ғана  қолданады.)
Г	Операцияларды  орындау кезінде  қолданатын құжаттардың білдіруі (подшивкаға  арналған вертикалды  орналасқан формаға  ғана қолданады.)
Д	Код, құралдардың  аталуы (подшивкаға арналған вертикалды  орналасқан формаға ғана  қолданады.)
Е	Еңбек  шығындары  бойынша ақпараттар(подшивкаға  арналған вертикалды орналасқан формаға  ғана  қолданады.)
К	Деталдің  аты  көрсетілген  құрама бөліктері бар бұйымдардың  комплетациясы  бойынша ақпараттар; жинақ  бірліктері  және олардың білдіруішама бірлігінің коды, нормалау бірлігі,шығын  нормасының  және бұйым саны (подшиваға  арналған горизонталді орналасқан  формаға  ғана  қолданады.)
М	Қолданылған негізгі материал  туралы  және материалдың  коды  мен аты  көрсетілген қолданылған  көмекші  материалдар туралы ақпараттар шама бірлігінің коды және нормалау  бірлігі, бұйым және шығы нормасының  саны.
О	Операция  мазмұны
Т	Операцияны орындау кезіндегі қолданылатын  ақпараттар.
Л	Деталдің  аты  көрсетілген  құрама бөліктері бар бұйымдардың  комплетациясы  бойынша ақпараттар; жинақ  бірліктері (подшивкаға арналған вертикалды  орналасқан формаға ғана  қолданады.)
Н	Деталдің  аты  көрсетілген  құрама бөліктері бар бұйымдардың  комплетациясы  бойынша ақпараттар; жинақ  бірліктері  және олардың білдіруішама бірлігінің коды,нормалау бірлігі, шығын  нормасының  және бұйым саны (подшиваға  арналған горизонталді орналасқан  формаға  ғана  қолданады.)

 

Ескерту. Технологиялық  процесті  маршрутты-операциялық  сипаттау  кезінде көмекші  символдарды  толтыру  реттілігі берілген  операцияны  сипаттау  түріне  байланысты  өңделеді.

 

26. Қауіпсіздік талаптарының көрнекі көрсетілуі.

 

Қауіпсіздік талаптары бұйымды дайындау, жөндеу, бақылау, сынау , тасымалдау бойынша технологиялық процесінің құжаттарында немесе технологиялық құжаттар комплектінде ескерілу керек.

Қауіпсіздік талаптары бұйымды дайындау немесе жөндеу бойынша техникалық тапсырманы әзірлеу барысында ескеріліп, саламен немесе кәсіпорынмен орнатылған тәртіпте қарастырылады.

Қауіпсіздік талаптары  ГОСТ 3.1102 бойынша келесі негізгі құжаттарда көрсетілуі қажет:

маршрутты карта (МК);

технологиялық процестің картасы (ТПК);

типтік (топтық) технологиялық процестің картасы (ТТПК);

операциялық карта (ОК);

типтік (топтық) операция картасы (ТОК);

операция тізбесі (ОТ);

эскиз картасы (ЭК);

технологиялық нұсқау (ТН);

жабдықтау тізбесі (ЖТ);

комплектілеу картасы (КК).

Құжаттарда қауіпсіздік талаптарының толық қамтылуын технологиялық процестің ерекшеліктерін ескере отырып құжатты әзірлеуші орнатады. Талаптарды орнатуда қауіпсіздік талаптары мен нормалары, санитарлық ережелер мен нормалар, қауіпсіздік талаптарын қамтыған басқада нормативті–техникалық құжаттар негізге алынады.

Нақты қауіпсіздік талаптары технологиялық процестердегі қауіпті және зиянды өндірістік факторлардың жұмысшыларға әсеріне, өрт және жарылыстың пайда болу мүмкіндігіне, қолданылатын материалдар мен жабдықтарға байланысты орнатылады.

Технологиялық процестің қауіпсіздік талаптарын қамтыған құжаттарды әзірдеу, келісу, бекіту кәсіпорын немесе сала деңгейінде орнатылады.

Технологиялық құжаттар бекітілуге ГОСТ 3.1116-79 сәйкес қауіпсіздік талаптары бар болуға тексеруден өткеннен кейін ғана ұсынылады.

Қауіпсіздік талаптары МК, ТПК, ТТПК, ОК, ТОК, ОТ бойынша операция жазбасының алдында немесе әзірлеу барысында ТН беріледі.

Технологиялық нұсқауды әзірлеуде қауіпсіздік талаптары ТН беріледі, ал сәйкес құжаттарда бұл талаптар баяндалу орнына  ТН сілтеме жасалынады.

МК, ТПК, ТТПК, ОК, ТОК, ОТ, ЭК, ЖТ, КК бойынша қауіпсіздік талаптары кәсіпорындағы еңбек қауіпсіздігі бойынша нұсқауларға,  санитарлық ережелер мен нормалар, қауіпсіздік талаптарын қамтыған басқада нормативті–техникалық құжаттар сілтемемен әзірленеді.

 Технологиялық нұсқауда толық және нақты қарастырылмаса МК, ТПК, ТТПК, ОК, ТОК, ОТ, ЭК, ЖТ, КК құжаттарында жеке қорғаныс құралдары (арнайы киімдер, көзілдіріктер және т.б.) немесе жеке қорғаныс құралдарының комплектлерініңбелгіленуі (номері), жұмыс орнындағы коллективті қорғаныс құралдары (желдеткіштер, қорғагыш экрандар және т.б.) көрсетіледі. 

Технологиялық құжаттарда тікелей жұмыс орнына қатысты емес коллективті қауіпсіздік мәселелері көрсетілмейді (жалпы цехтық жылу жүйесі, желдеиу жүйесі және т.б.).

Бұйымды дайындау немесе жөндеу бойынша технологиялық құжатқа техникалық тапсырманы әзірлеу барысында  «Қауіпсіздік талаптары» бөлімін қосу керек.

 «Қауіпсіздік талаптары» бөлімінде техникалық тапсырма негізінде әзірленетін технологиялық құжат бойынша орындалатын технологиялық процестегі қауіпсіздікті қамтамасыз ететін нақты талаптар келтіріледі немесе қауіпсіздік талаптары мен нормалары, санитарлық ережелер мен нормалар, қауіпсіздік талаптарын қамтыған басқада нормативті–техникалық құжаттарға сілтеме беріледі.

МК, ТПК, ТТПК,  ОТ құжаттарында еңбекті қорғау нұсқауына сілтеме жасалынғанда нақты операцияны байланыстыру керек.

МК, ТПК, ТТПК,  ОТ құжаттарында еңбекті қорғау нұсқауына сілтеме жасалынғанда бір типті жабдықта бірдей шартпен орындалатын бір типті операциялар топтары үшін жалпы сілтеме жасауға болады.

Еңбекті қорғау нұсқауына жалпы сілтемені жасаудың нақты тәртібі кәсіпорын немесе сала деңгейінде орнатылады.

Технологиялық нұсқауда қауіпсіздік талаптары орындаларын жұмыстардың жазбасы алдында мәтін түрінде немесе сәйкесінше еңбекті қорғау нұсқауына сілтеме түрінде беріледі.

Технологиялық нұсқауда қауіпсіздік талаптары жеке бөлім түріндеде берілуі мүмкін.

Технологиялық нұсқауда жеке қорғаныс құралдары атаулары, белгіленулері (коды) берілген болса МК, ТПК, ТТПК,  ОТ, ОК құжаттарында аталынған қорғаныс құралдарының атауын көрсетпеуге болады.

Кәсіпорын немесе сала деңгейінде орнатылған тәртіппен жеке қорғаныс құралдары атаулары берілген жағдайда олардың белгіленулерін (коды) көрсетпеуге болады, немесе керісінше.

Жабдықтау тізбесінде (ЖТ) қауіпсіздік талаптарын қамтамасыз ететін технологиялық жабдықтың және қорғаныс құралдарының атауы, коды (белгіленуі) көрсетіледі.

 

27. Технологиялық құжаттарды нормабақылаудың мақсаты мен маңызы.

 

ГОСТ 3.1116-79 стандарты технологиялық құжаттаманың нормабақылаудың жүргізілуінің  тәртібін, мазмұнын орнатады.

ГОСТ 3.11002-81 сәйкес негізгі және қосалқы өндірісік  бұйымды барлық жасау сатыларындағы техникалық құжаттама нормабақыланады.

Технологиялық құжаттаманы нормабақылаудың негізгі мақсаты технологиялық процестердің  деңгейін жоғарлату, технологиялық құжаттаманың унификациялануын ұлғайту, өндіруге дайындық мерзімін қысқарту, шығарылатын өнімнің сапасын жақсарту және өзіндік құнын төмендету.

Нормабақылау жүргізуінің негізгі міндеті:                      

-          нормативті – техникалық құжаттамада және стандарттарда орнатылған, жасалынып жатқан құжаттаманың нормасы мен талаптарын сақтау;

-          әрекеттегі стандарт жүйесінің талаптарына сәйкес құжаттардың дұрыс безендірілуін (аударма) қамтамасыз ету;

-          топтық және типтік технологиялық процестердің өндірісінде меңгерілген және бұрын жасалған процестердің типтендірілуін жоғарғы дәрежеге жеткізуі;

-          жабдық номенклатурасының шекті орнатуларының, материалдардың, жабдықтардың, прокат және профиль өлшемдерін рационалды қолдану.

Нормабақылаушының қолдану технологиялық құжаттама, техникалық құжаттама бөлігіне қабылданбайды, өндірісті дайындау үшін қолдануға және көбейтуге болмайды.

Нормабақылау мазмұны:

Құжаттардың түріне байланысты нормабақылау мазмұны төменде көрсетілген

 

№	Технологиялық құжат түрі	Нормабақылау мазмұны
1	Технологиялық құжат комплекті	Құжаттардың комплектілігін. ГОСТ 3.1201-74 бойынша құжатқа белгіленулер Технологиялық құжаттардың бірыңғай жүйелерінің (ЕСТД) стандартының талаптарына құжаттар формасының сәйкестігі. ГОСТ 3.1103-82 бойынша негізгі жазбаның орындалуы және толтырылуы. ГОСТ 3.1104-81 бойынша титулдық парақтың безендірілуі Материалдардың таңбасының дұрыс жазылуы. Құжаттарда еңбек қауіпсіздігінің талаптары және мекемеде сәйкес ережелер немесе стандарттар немесе кәсіпорынға әрекет ететін сілтемелер.
2	Текстік құжаттар	ГОСТ 3.1116-79 көрсетілген мәліметтер. Мазмұндаманың логикасы және сауттылығы ГОСТ 2.105-79 және ГОСТ 3.1104-81 талаптарына құжаттардың сәйкестігі.
3	Графикалық құжаттар	1.      ГОСТ 3.1116-79 көрсетілген мәліметтер. 2.      ГОСТ 3.1104-81 талаптарына құжаттардың сәйкестігі. 3.      ЕСКД стандарты талаптарына сәйкес әдістер , схемалардың, кестелердің орындалуы 4.      ГОСТ 3.1107-81 бойынша қысқыштар мен тіректердің шартты белгіленуінің дұрыстығы
4	Есептегіш техника құралымен мәліметтерді өңдеуге жіберілген құжаттар.	ГОСТ 3.1116-79 көрсетілген мәліметтер. Қалың екеулік сызықпен сызылған графалардың дұрыс толтырылуы.
5	Автоматты жобалау жүйесінде құралған құжаттар	1.     ГОСТ 3.1116-79 көрсетілген мәліметтер.
6	Өзгертулер туралы хабарлама	ГОСТ 3.1116-79 көрсетілген мәліметтер ГОСТ 3.1111-77 және ГОСТ 2.503-74 талаптарына сәйкес «хабарлама» рәсімдеудің формасы. Әрекет етіп жатқан НТҚ-қа және стандарттар талаптарына өзгертулер енгізуі сәйкестігі

 

 28. Нормабақылауды жүргізу тәртібі

 

Нормабақылау жүргізу тәртібі:

Нормабақылау технологиялық құжаттамасының жасалуының соңғы сатысы. Осыған сәйкес техникалық құжаттама бойынша құжаттарды жіберуді нормабақылаушыға тапсыруға кеңес берілді.

Құжаттардың мазмұнына және олардың шығарылуына жауапты тұлғалардың барлық қолдарының (подпись) бар болған кезде нормалауға техникалық құжаттаманы көрсету керек.

Технологиялық құжаттама тізбесіне немесе маршруттық картаға сәйкес, нормабақылауға құжаттарды комплектіде көрсету керек.

Нормабақылаушы орындаушы өлшемдерге, дұрыстығына, құжатқа енгізілген мәліметке, технологиялық шешімдер мазмұнына, сонымен қатар технологиялық операциялардың орындалуының қауіпсіздік мәліметтеріне, егер ол стандарттар және басқа да НТҚ –а талаптарымен орнатылмаса жауап бермейді.

Нормабақылаушының ұсыныстары мен ескертулерін рәсімдеу:

Нормабақылаушы тексеріліп жатқан құжаттарда дұрыстығына немесе ауыстырылатын элементтерге карандашпен шартты белгілеулер қояды. Жасалынған белгілеулерді түпнұсқаға қол қоюға дейін сақтайды және оны нормабақылаушы жояды. Нормабақылаушының ескерту тізбесінде, нормабақылаушының ұсыныс және ескертулерінің мазмұны әр белгінің қарсы нөмеріне қысқа әрі нұсқа айтылады. Нормабақылаушының ұсыныстар мен ескертулердің есептелуін кодтау жүйені орнатылған мекемелер мен кәсіпорындарда ескертулердің мазмұнының орнына ескертулермен ұсыныстар   бойынша кодтар қойылады.

Нормабақылаушының ескертулер мен ұсыныстар тізбесінің үлгісін және оның толтырушының үлгісі төменде көрсетілген.

Нормабақылаушының ұсыныс және ескерту, тізбесі.

 

Құжаттың белгіленуі	Шартты белгі	Ескертулер мазмұны	Ескерту
01140. ххххх	1	Бірлік процесті типтігін ауыстыру
10140.ххххх	1	Мазмұндау тәсілі сәйкес келінуі
601.40ххххх	1   2   3	Негізгі жазба дұрыс емес орындалған Еңбек қауіпсіздігі бойынша ережеге сілтеме жоқ Мекемеде қабылданғанға сәйкес келесіде код
20140.ххххх	1   2	Жөнделмелі сыртта есептік қалың сызықпен сызылмаған Өлшемі жок

 

 

29. Технологиялық құжаттарды техникалық бақылау тәртібі.

 

Техникалық бақылау барысында конструкциясының технологиялығын  қамтамасыз ету үшін ГОСТ 14.201-83 стандартының талаптары ескеріліп келесідегідей мәселелеріске асырылады:

-ТБ барысында бұйымның конструкциясын технологиялық өңдеу, бақылаудың шарттарын жетілдіру және бақылау құжаттарында қабылданған шешімдерді іске асыру;

-КТ ТБ-ды мөлшерлік бағалау, конструкторлық технологиялық бақылау барысында сәйкес жұмыстарды толық орындау;

- конструкторлық құжаттарда ТБ кезінде КТ-лығының базалық көрсеткіштерін жоғарылатушы өзгертулер енгіз .

КТ ТБ-ды бағалау ТБ-дың көрсеткіштері, ТБ-дың базалық көрсеткіштері, ТБ деңгейінің көрсеткіштері, ТСС көрсеткіштер жүиесі көмегімен жүргізеді.

КТ-лығын ТБ-дың басты факторлары болып бұйымның конструктивті- технологиялық көрсеткіші, өндіріс көлемі, өндіріс типі, дайындаудың немесе жасап шығарудың технологиялық процесінің тұрақтылығы мен дәлдігі, сынаулар, жөндеу және техникалық қызмет ету болып табылады. Бұйымның бақылауға жарамдылығын қамтамасыз ету әдістері және талаптары. ББЖҚЕтудің структуралық және алгоратимдік  әдістері белгілі. ББЖҚЕтудің структуралық әдісі дегеніміз- бұйымды бақылау және тексеру барысында ақауларды анықтау кезінде өте аз бақылау- анықтау жұмыстарын орындауын қамтамасыз ету. ББЖҚ етудің алгоратимдік  әдісі дегеніміз - ақауларды анықтау мен бақылау жұмыстарының еңбек сиымдылық көрсеткіштері төмендетуге бағытталған алгоратимдерді жасау.

Бұйымның бақылауға жарамдылыққа талаптар келесідегідей талаптарды қамтиды, бұйымның конструктивті дайындалуынан, бақылау және диагностикалаудың параметрлері мен әдістерінен, бұйымның бақылау жарамдылық  көрсеткіштерінен.

Бақылау және диагностикалаудың параметрлерімен әдістері диагностикалаудың алгоратимімен диагностикалық параметрлердің мөлшерлік және сапалық құрамын қамтиды.

Бақылауға жарамдылықтың мөлшерлік және сапалық әдістері белгілі.

Сапалық әдіс- бұйым материялының  талаптарының орындалуын және өзара сәйкес орналасуын, пайдалануын, техникалық қызмет көрсетумен жөндеуді қамтамасыз етеді.

Мөлшерлік әдіс-бақылауға жарамдылықтың критерилері мен көрсеткіштерін бағалауда қамтамасыз етеді.

 Техникалық бақылау барысындағы конструкциясының технологиялық көрсеткіштері және оларды  анықтау әдістері.

Конструкциясының технологиялығын техникалық бақылау көрсеткіштері бұйымның конструкциялық дайындалудың технологиясын мөлшерлік бағалаудағы техникалық бақылауға кететін шығындарды төмендетуге және олардың тиімділігін жоғарлатуға қолданылады.

Конструкциясының технологиялығын техникалық бақылау барысындағы базалық көрсеткіштер.

КТ ТБ-дың базалық көрсеткіштеріне жеке және комплексті, абсалютті және салыстырмалы болуы мүмкін. Базалық көрсеткіштерді анықтауда жобалаушы бұйым конструкциясына басқада белгілі конструктивті- технологиялық мінездемелері ұқсас конструкторлардың статистикалық мәліметтері қолданылады.

Базалық көрсеткіштер негізінен арнайы немесе эксперттік әдістермен анықталады. Бұйымның бақылауға жарамдылық көрсеткіштерін анықтау.

1.      Жарамдылықты тексерудің толықтық коэфиценті:

                    

К_гг=λ_к/λ_о

Мұндағы: λ_к- бұйымның тексеруге қабылданған бөлшектерінің істен шығу жиілігінің қосындысы;

Λ_о- бұйымның барлық бөлшектерінің  істен шығу жиілігінің қосындысы;

Егерде істен шығу жиіліктері белгісіз болған жағдайда, тексерудің толықтық коэфиценті келесі өрнекпен анықталады.

К_гг=П_к/П_о

Мұндағы: П_к-бақыланушы параметрлер саны;

По-тексерулердің әдістемелік түрде дұрыс жүргізілуін қамтамасыз      етуші бұйымның техникалық жағдайының параметрлер саны;

2.      Ақауларды анықтау тереңдігі коэфиценті.

К_гг=F/R

Мұндағы: F- бұйымның біркелкі айқындалушы бөлшектерінің саны;

R- бұйымның бөлшектерінің жалпы саны;

3. Бұйымның артықшылық коэфиценті.

К_ии=(G_и-G_инд)/G_и

Мұндағы:G_инд- бұйымның тексеруге  берілген құрамдас бөлшектерінің массасы немесе көлемі;

G_и- бұйымның массасы немесе көлемі;

4.      Бұйымның  тексеру құралдарымен үйлесунің унификациялану коэфиценті.

К_ус=N_у/N_о

Мұндағы:N_у-уйлесімдегі унификацияланған құрылғылар саны;

                 N_о-уйлесімдегі құрылғылардың жалпы саны.

 

30. Арнайы тағайындалган құжаттарды рәсімдеу

 

Форма және технологиялық әзiрлеу шарттарындағы және өндiрiстiң жобалаудың әр түрлi әдiстерiнiң қолдануымен жасалатын басқаруда қолданылатын арнайы тағайындалған құжаттар:

-бұйымдағы бөлшектердi қолданатындықтың тiзiмдерi (ББҚТ ) ;

-  технологиялық маршруттардың тiзiмдерi (ВМТ ) ;

-технологиялық тiзiм  (ТТ ) ;

-жабдықтың тiзiмдерi (ЖТ);

- технологиялық құжаттарды тiзiмдер (ТҚТ);

- түпнұсқалардың ұстаушыларының тiзiмдерi (ТҰТ).

Көрcетiлген құжаттарының түрлерінің қолдануын қажеттi кәсiпорынның салалық нормативтiк-техникалық құжаттар немесе нормативтiк-техникалық құжаттарымен бекiтiледi.

ГОСТ 3.1129–93 және  ГОСТ 3.1130–93 бойынша  формалар, бланктер және  құжаттарды ресiмдеу

Құжаттардың формаларының толтыруында жолдардың жолма-жол бiрнеше түрлерiмен мәліметке кiргiзетін  әдiстi пайдаланады. Жолдың әрбiр түрiне өзінің қызметтiк нышаны сәйкес келедi.

Құжаттардың орналасатын құрамына байланысты жолдардың түрлерi үшiн тиiстi қызметтiк нышандардың нұсқауы 1-кестеге сәйкес орындау керек.

1-кесте

Қызметтiк нышанның белгiсi	Кiргiзiлетiн мәлiмет мазмұнының орналасқан  жолы
С	Конструкторлық құжат бойынша (жиынтық бiрлiк ) бөлшектi белгi, тиiстiлiктiң оның аты және коды
П	Бiр белгiнiң (жиынтық бiрлiктер ) бөлшектерiнiң құрастыруындағы мөлшерлеудi шама бiрлiк, бiрлiк, сан, бiр белгiнiң (жиынтық бiрлiктер ) бөлшектерiнiң бұйымындағы сан, бұйымы (жиынтық бiрлiк ) бөлшек кiретiн жиынтық бiрлiктi белгi немесе кiрудiң баспалдағы
И	Технологиялық кодтың белгісі, технологиядық құжаттың белгісі
Ш	(жиынтық бiрлiк ) бөлшектi (жөндеу ) жасауды технологиялық маршрут туралы мәлiмет
Т	Технологиялық әбзелге операция орындауда қолданылатын туралы мәлiмет
В	Цех нөмері, бөлімше, операция жасалатын жұмыс орны, операция нөмері, код және операцияның аты
Д	Код , құрал жабдықтың аты
Х	Жабдықтың техникалық мiнездемесi туралы , құн туралы , жабдықтың жасап шығарушысы (ұйым ) кәсiпорын туралы мәлiмет
Ф	Парақтардың құжаттардың комплектiндегi технологиялық құжаттарды комплекттiң белгiсі, аты және жалпы саны
Г	Технологиялық құжатты белгi, (жиынтық бiрлiкке ) бөлшек туралы мәлiметте болатын және парақтардың құжатындағы жалпы сан құжаттың парағының оның шартты белгiлеуi, реттiк нөмiрi

 

Жиынтық бiрлiктерге және бөлшектерге арналған деректер жазбасының ретi (жиынтық бiрлiктi ) бұйымға технологиялық тiзiмдердi өңдеу  ГОСТ 2.106–96 және ГОСТ 2.113–75  бойынша конструкторлық спецификацияға сәйкес орындау керек.

Технологиялық тiзiмдердегi ақпаратты жазу реті салалық НТД-тардың талаптарымен сәйкес орнатуға рұқсат етiледi.

Құжаттың түрiнiң  ГОСТ 3.1103–82 бойынша  негiзгi жазудың қойылатын шартты белгiлеуi төмендегiше қалыптасады: типографиялық әдiс iстелiнген қолданатын тiзiмдердi шартты белгiлеуге жасалатын құжаттың шартты белгiлеуi бөлшек сан арқылы жазып алу керек, мысалы, бұйымдағы (жиынтық бiрлiктер ) бөлшектердi қолданатындығының тiзiмдерi үшiн, технологиялық тiзiмi және тағы басқалар.

Бөлшектер, жиынтық бiрлiктердiң бұйымында қолдану бойынша есептердiң шешiмi үшiн өндiрiстiң технологиялық әзiрлеуiнiң алғашқы кезеңдердiң бiрлерiне қолдану керек.

Қолданылатын технологиялық әбзел туралы мәлiметке технологиялық үдерiске өңдеудi  ГОСТ 3.1118 82сәйкес көрсету керек

Технологиялық әбзел туралы мәлiметтi және қауiпсiздiк талаптарының орындауды қамтамасыз ететiн қорғау құралдары ГОСТ 3.1120 83 сәйкес көрсету керек.

Мәлiметтердi бұйымға өңдеудiң жанында келесi кезекпен жазу керек: жиынтық бiрлiк, бөлшектер.

 

Пайдаланған әдебиеттер тізімі

           

1. Феллер М.Д. и др. Составление текстовых производственных документов-М.,1990,324 с.

2.  Григорьев Л.М. и др. Нормоконтроль. М.,1991.388 с.

3.  ГОСТ 2.001-93    ЕСКД. Основные положения.

4.  ГОСТ 2.101 -68   ЕСКД  Виды изделий.

5.  ГОСТ 2.102-68    ЕСКД   Виды и комплектность конструкторских документов.

6.  ГОСТ 2.103-68    ЕСКД   Стадии разработки.

7.  ГОСТ  2.104- 2006 ЕСКД Основные надписи.

8.  ГОСТ  2..106-96  ЕСКД   Текстовые документы.

9.  ГОСТ  2.111-68   ЕСКД  Нормоконтроль.

10. ГОСТ 2..201-80   ЕСКД  Обозначение изделий и конструкторских документов.

11. ГОСТ 2.503 -90   ЕСКД  Правила внесения изменений.

12. ГОСТ 2.701-84    ЕСКД  Схемы. Виды и типы. Общие требования к выполнению.

13. ГОСТ 3.1001-81  ЕСТД  Общие положения.

14. ГОСТ 3.1102-81  ЕСТД  Стадии разработки и виды документов.

15. ГОСТ3.1103-82   ЕСТД  Основные надписи.

16. ГОСТ 3.1116-79  ЕСТД  Нормоконтроль.

17. ГОСТ 3.1118-82  ЕСТД  Формы и правила оформления маршрутных карт.

18. ГОСТ 3.1120-83  ЕСТД   Общие правила отражения и оформления требований безопасности труда и технологической документации.

19. ГОСТ 3.1127-93  ЕСТД Общие правила выполнения текстовых технологических документов

20. ГОСТ 3.1201-85  ЕСТД  Система  обозначения технологической документации.

21. ГОСТ 14.201-83 ЕСТПП. Обеспечение технологичности конструкции изделий.

22. ГОСТ 14.206 -73 ЕСТПП. Технологический контроль конструкторской документации.

23. ГОСТ 2.118-73 ЕСКД. Техническое предложение.

24. ГОСТ 2.119-73 ЕСКД. Эскизный проект.

25. ГОСТ 2.120 ЕСКД. Технический проект.

26. ГОСТ 2.113 ЕСКД. Групповые и базовые конструкторские документы.

27. ГОСТ 2.124 ЕСКД. Порядок применения покупных изделий.

28. ГОСТ 15.001-88  СРПП. Общие положения.

29. ГОСТ Р 15.011-96 СРПП. Патентные исследования. Содержание и порядок проведения.

30.Технологический классификатор деталей машиностроения и приборостроения Ì.: Изд-во стандартов. 1987.-256с.

31.Технологичность конструкций изделий. Справочник / Т.К. Алферова Ю.Д., Амиров и др. Ì.: Машиностроение, 1985.-368с.

32.      Балакшин Б.С. Теория и практика технологии машиностроения. В 2-х книгах. – Ì.: Машиностроение, 1982.

33.      Ковшов А.Н. Технология машиностроения.- Ì.: Машиностроение, 1987.-320с

34.      Маталин А.А. Технология машиностроения.- Ì.: Машиностроение, 1985.-496с

35.      Мосталыгин Г.П., Толмачевский Н.Н. Технология машиностроения.- Ì.: Машиностроение, 1990.-288с

36.      Новиков Н.П. Основы технологии сборки машин и механизмов. - Ì.: Машиностроение, 1980.-592с

37. ГОСТ 27.202-83 Надежность в технике. Технологические системы. Методы оценки надежности по параметрам качества изготовляемой продукции.

38.  СТ РК 1078.3.1-2002 Технологическое обеспечение создания продукции. Технологическая подготовка производства.

39.  Лекции по общим проблемам  ЕСТПП.  Издательство  Стандартов. Москв