Тақырыбы: Тағамдық азық-түліктердің микроорганизмдермен зақымдануы, тағамдық азық-түліктердің улылығы және бұл құбылыспен күрес.

1.Микроорганизмдер - өндірістің зиянкестері, олардың ену жолдары.

2. Азық-түлік өнімдерінің туатын улану және инфекциямен күресу әдістері, шаралары. Патогенді микроорганизмдер, токсикоинфекциясы.

         Эволюция процессі кезінде микроб пен адамзат арасында анықталған қанынас орнады. Адам ағзасында болатын коптеген микробтар қалыпты микрофлораны құрайды. Олардың ішінде біреуі ауру микробтардың дамуы үшін жағымсыз ортаны құрайды, қалғаны тағамдық қоректену процессін түзеді. Бірақ кейбір микробтар белгілі бір шарттарда (мысалы ағзаның күресуге қарсы тұруының төмендеуі) ауру орта құрады. Мұндай микроағзаларды шартты-патогендіге жатқызамыз. Патогенді микроағзаларға инфекционды ауруларды шақыратын микроағзалар жатады. Патогенді микроағзалар қатал спецификалығымен мінезделеді, әр бір қоздырушы белгілі бір ауруды шақыруы мүмкін. Мысалы: брюшнотифозды таяқша-брюш тиф, дизентериялы-дезинтерияны. Инфекциялы немесе жұқпалы ауруларды ауру микроағзалар шақырады.

         Патогенді микроағзалардың биологиялық ерекшелігі ағзаағ ауру әсерін көрсететін токсиндер мен зиянды заттарды өндіру қабілеті болып табылады. Патогенді микробтар екі түрлі токсиндерді шығарады: экзотоксиндер және эндотоксиндер. Экзотоксиндер қоршаған ортаға микроағзалардың тіршілігі кезінде бөлініп шығады, эндотоксиндер – олар тіршілігін жойғаннан кейін ғана бөлініп шығады. Көптеген жұқпалы аурулармен адамдар ауырады, оларды антропоноз инфекциясы болады (грек сөзінен аударғанда «антропос» -адам, «нозос» -ауру).  Оларға жатады, мысалы: дизентерия, брюшты тиф, холера, корь, дифтерия. Берілген жағдайда инфекцияның негізгі көздері ауру адам.

         Тек жануарлар ауыратын инфекционды ауруларды зооназа депатау қалыптасқан (грек сөзінен аударғанда «зоон» - жануар, «нозос» -ауру).  Жануар мен адамдар ауыратын ауруларды «зооантропоноз» терминімен түсіндіреді (туберкулез, бруцеллез, сибир жарасы, ящур). Бұл инфекциялардың негізгі көзі болып жануарлар болып табылады.

         Инфекцияның таралу процессі (эпидемиялық процесс) – инфекция жағдайларымен байланысқан, кезегімен дамып отырған үздіксіз шынжыр, ол қоғамдағы адамдарды белгілі табиғи кезеңдерде  әсіресе әлеуметтік жағдайда тарайды. Сыртқы орта элементтері, яғни сау ағзаға зақымданған ағзадан микроағзалардың берілуі инфекцияның таралу факторы болып табылады. Оған топырақ, сі, ауа, тағамдық өнімдер, аппаратура, қондырғы, ыдыс, соынмен қатар шыбын шіркей жатады. Факторларға байланысты аурулардың таралу жолдары: су, тағам, ауа-тамшы, топырақ, байланыс, трансмиссті болып табылады. Инфекцияның берілу жолы барлық инфекциялы ауруларда кездеседі – ол байланыс арқылы болып табылады, ол жақындау , сүйкену арқылы жұғады. Байланыстың тікелей жолы болады, ол- инфекцияның тікелей адам терісіне жақындау арқылы, жанама- өндірістік және тұрмыстық ыдыстардан.

         Инфекциялы ауру профилактикасы әр түрлі әрекет комплексін көрсетеді, оның ішінде ең маңыздысы:

• халықтың санитарлы мәдениетін көтеру;
• инфекциялы аурулардың таралуы мен пайда болуын абайланысты, себептерді жоюға бағытталған мемлекеттік іс-шараларды жүргізу.
• Медициналық іс-шараларды жүргізу

Инфекциялы аурулармен күресу іс шараларын профилактикалық немесе ескерту, эпидемияға қарсы болып бөледі, олар пайда болып қойған ауруларға жүргізеді.

         Аурулардың таралу жолымен күресу іс-шаралары сыртқы ортаны сауықтырумен аяқталады, оьбектілер инфекцияның берілу факторына қызмет етеді.  Сыртқы ортаны сауықтыру үшін жалпы санитарлық және дезинфекциялық іс шараларжүргізілуде, ол инфекцияның берілу мүмкіндігін  су, топырақ, тағам өнімдері, және де басқа сыртқы орта оьбектілері жолымен таралуын тоқтатуға бағытталған, ағзаның жалпы қарсы тұру қабілетін көтеру үшін барлық тұрмыстық шарт комплексін жоғарылатады.

          Инфекцияның таралу жолын қысқартуға бағытталған іс-шаралар ішінде үлкен рөлге халық орналасқан жерлерді рациональды тазалау үшін  санитарлы бақылау, сумен қамтамасыз ету және канализация, қоғамдық тамақтану орындарында санитарлық режимді жүргізу, балалар орындарында, өндірістік кәсіпорындарда ие. Бұл іс-шаралр тобына әр түрлі оьбектілер мен инфекция ошақтарын залалсыздау жұмыстары жатады.

         Залалсыздандыру іс-шаралары инфекцияның басталуына бағытталған және әсерлі оьбекті бойынша бөлінеді:

         -залалсыздау – инфекциялы бастауды жою

          - залалсыздау-  инфекцияны таратушы шыбын-шіркейлерді жою

         - залалсыздау – инфекйия тасығыштар болып табылатындарды жою

Тағам өнімдерінен улану инфекциялармен күресу әдістері. Патогенді микроағзалар. Таксикоинфекция.

         Өткір инфекцияларға А және В паратифі, дизентерия, холера, инфекциялы гепатит жатады. Бұл ауру тобына қоздырғыштың бір типті локализациясы жатады, бірдей механизмдер және зақымдану жолдары, аурудың пайда болуы, сонымен қатар күресудің жалпы принцептері және профилактика. Инфекция көздері болып ауру адам және бактерия тасығыш болып табылады: В паратифті қоспағанда,  адамнан басқа жануарлар да тарату көзі болып табылады « шошқа, құстар). Тамақ инфекциясының кең таралуында үлкен рөлді тағам және су жолдары алады, ол қоздырығштардың су мен тамақта ұзақ өмір сүруімен байланысты. Тмақ өнімдерінде тамақ инфекциясын қоздырғыштардың тіршіліе ет умерзімі 1 кестеде көрсетілген. Тмақ өнімдері тасығыштардың лас қолы арқылы тамақ инфекция қоздырғыштарымен инфицирленеді, көптеген қауіп тамақ кәсіпорындарында жұмыс істейтін адамдарға келеді. Тағам тамақ өнімдерін  немесе асхана ыдыстарын жуатын лас судан зақымдануы мүмкін.

         Тағам өнімдер ісонымен қатар шыбын –шіркей арқылы қоздырғыштардың таралуымен де зақымданады. Инфекцияның таралуында үлкен қауіп инфицирленген тамақ өнімдер іболып табылады, ола пайдалану алдын термиялық өңдеуге ұшырамайды (көкөніс, жеміс-жидек) немесе жылу өңдеуден кейін инфицирленеді (сүт, сүт өнімдері, сүзбе, қаймақ, әр түрлі өнімдер). Инфекциялы аурулардың таралуының жалпы заңдылықтарынан шыға отырып тамақ инфекциясымен күресудің қазіргі таңдағы жүйесі инфекция көздерін залалсыздандыруға бағытталған іс шара, оынң таралу жолын қысқарту болып табылады. Бұл инфекциялардың профилактикасында маңызды іс шаралар болып:

1. тұрғын үй, кәсіпорын, саумен қамтамасыз ету орындарын санитарлы орналастыру, қалдықтарды жою
2. тамақ кәсіпорындарымен бактерия тасымалдағыштар изолияциясына қазіргі уақытт абөліну
3. кәсіпорындардағы жұмысшылардың жеке гигиенасын бақылау, санитарлық мәдениетін көтеру
4. ғимаратқа, ыдысқа, қондырғыға, санитарлы гигиеналық талап қою, олардың санитарлы өңделуінің тиімді жүйелік бақылау
5. Өңдеудің, сақтаудың, тағамдық өнімдерді реализациялаудың барлық кезеңдерінде бекітілген гигиеналық талаптарды бақылау
6. шыбындар мен қоңыздармен жүйелік күресу
7. эпидемиялық көрсеткіштер бойынша тамақ инфекцияларына қарсы  профилактикалық егу жұмыстарын жүргізу

Кесте